در مقالهی پیش رو تبیین و تحلیل سند ۲۰۳۰ صرفاً با تمرکز بر بُعد سیاست داخلی مد نظر میباشد.
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، در آذر سال ۹۵ بود که سندی با عنوان سند ملی آموزش ۲۰۳۰ در ایران با حضور وزرای آموزش و پرورش و علوم رونمایی شد، طبق اعلام رسانه ها، این سند وضعیت آموزش در ایران بین سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۳۰ را ترسیم میکند، اما انتشار پیش نویسی از محتویات آن، موجب شد که در ماههای اخیر با موضع گیری نخبگان و مسئولین و نظرات مثبت و منفی متعدد کارشناسان نسبت به آن مواجه شده و به یک مسئلهی مهم برای افکار عمومی تبدیل شود، چنان که مقام معظم رهبری در دیدار خود با اساتید دانشگاه در ماه رمضان، فرمودند که سند ۲۰۳۰ نیاز به تبیین از سوی جامعهی نخبگان دارد. اگر چه این سند از ابعاد گوناگون فرهنگی، حقوقی، امنیتی، سیاسی و… قابل تبیین و تحلیل است، اما در مقالهی پیش رو تبیین و تحلیل سند ۲۰۳۰ صرفاً با تمرکز بر بُعد سیاست داخلی مد نظر میباشد.
شناسایی مسائل مختلف ۲۰۳۰ از بُعد سیاسی
سند چهارچوب عمل جهانی ۲۰۳۰ به وسیله دولتهای عضو سازمان یونسکو در ۴ نوامبر ۲۰۱۵ تصویب شد، این سند دارای ۱۷ هدف اصلی و ۱۶۹ هدف فرعی میباشد، که به وسیله گروه ملی یونسکو در ایران، در آذر ماه ۱۳۹۵ با عنوان سند «چارچوب عمل ملی آموزش ۲۰۳۰ جمهوری اسلامی ایران» رونمایی شد. اگر چه این سند آموزشی است، اما برخی از اهداف آن قابلیت تبیین و تحلیل سیاسی دارد، مانند نفی خشونت در بند چهارم که میتواند به معنای کنار گذاشتن آموزههای جهاد و شهادت، آموزشهای نظامی، حذف بسیج دانش-آموزی و دانشجویی، دور نگه داشتن مدارس از خشونت، تسلیم شدن در برابر گروههای غیرقانونی و پیروان فرقه ضاله و انحرافی مانند بهائیت باشد، پذیرش برابری جنسیتی در بند پنجم به معنای تخریب و تضعیف ارزشهای اسلامی و یا حذف برخی از آموزهها و قوانین اسلامی، رعایت حقوق بشر در بند چهارم به افزایش تحریمهای اقتصادی به بهانه حقوق بشری، همکاری بین المللی برای تربیت معلم در بند چهارم منجر به نفوذ در بخش آموزش و پرورش کشور و نفی استقلال کشور و همچنین گنجاندن ارزشهای لیبرالستی و سکولاریستی در نظام تعلیم و تربیت که زمینه ساز نفوذ، گردآوری آمار و اطلاعات معتبر از کشور، زمینه ساز جاسوسی و خصوصی سازی مدارس زمینه ساز کوتاه کردن دولت از سیاست گذاری در امور آموزشی باشد.
وجود چنین مواردی در سند ۲۰۳۰ موجب تحت تاثیر قرار گرفتن سیاستهای داخلی و به وجود آمدن مسائل سیاسی گوناگونی در کشور شد، کشمکش سیاسی بین دو جناح سیاسی داخل کشور، موضع گیری و انتقاد رهبری از پذیرش این سند، تلاش دولت و موافقان این سند برای دفاع از آن، موضع گیری اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی، موضع گیری برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، عدم انطباق با سیاستهای داخلی کشور از جمله مسائل سیاسی به وجود آمده میباشد.
مسائل سیاسی سند ۲۰۳۰ و جمهوری اسلامی ایران
در ماههای اخیر اگر به محافل سیاسی مراجعه کنیم، شاهد مباحث داغ و اظهار نظرهای ضد و نقیضی پیرامون امضا یک سند بین المللی یعنی سند ۲۰۳۰ هستیم، چرا که هر یک از جریانهای فکری و سیاسی کشور، سعی در اثبات درستی نظر خود از محتوای سند ۲۰۳۰ دارند. برخی از مسائل سیاسی سند ۲۰۳۰ عبارتند از:
کشمکش سیاسی به جای بررسی کارشناسانه
قابلیت تحلیل و تبیین سیاسی برخی از بندها و مفاهیم بکار رفته در این سند موجب شد که گروههای سیاسی مختلف به ویژه دو جریان سیاسی اصلی کشور از این سند برای کسب پیروزی در انتخابات و فشار آوردن به جناح مقابل استفاده کنند، حتی مخالفتهای انجام شده در جریان انتخابات ریاست جمهوری بدون توجه به محتوای این سند و در ابعاد گسترده با اهداف سیاسی-انتخاباتی مطرح شد و برخی گروهها از نارساییهای سند ۲۰۳۰ سازمان ملل استفاده کرده و به جدال درونیِ تضعیف کننده علیه رقبای سیاسی خود روی آوردند.
موضع گیری و انتقاد رهبری از سند ۲۰۳۰
تلاش برای اجرای بی سرو صدای سند ۲۰۳۰ موجب شد که رهبر معظم انقلاب در دیدار با فرهنگیان کشور نسبت به آن واکنش نشان دهند. وقتی هشدارها در جلسات مرتبط و تذکرات غیرعلنی به ویژه تذکرات رهبر معظم انقلاب مبنی بر لزوم توقف اجرای سند فایدهای نداشت، معظمله در روز معلم و دیدار با معلمان، به صورت علنی درباره سند ۲۰۳۰ موضع گرفتند به ویژه که سیره عملی رهبر انقلاب در مواجهه با اشکالات مسئولان عالی کشور، ابتدا بیان تذکرات خصوصی و در صورت بیفایده بودن، بیان تذکرات علنی است.
موضع گیری اعضا شورایعالی انقلاب فرهنگی و برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی
چند روز بیشتر از رونمایی این سند نگذشته بود که اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی و شماری از نمایندگان مجلس با دیدن پیش نویس منتشر شده از آن احساس خطر کردند و بخش هایی از آن را حتی مغایر با قانون اساسی دانستند.
اما سهل انگاری و غفلت برخی مسئولان باعث شد رهبر انقلاب بار دیگر شخصا مستقیم و فوری هشدار بدهند و گلایه کنند. پس از گلایه رهبری، محمدحسن کچوئیان، مخالفت خود را با این سند به علت داشتن ماهیت سکولار اعلام کرد، عباس مخبر دزفولی ایراد اساسی این سند را سکولار بودن آن اعلام کرد. رحیم پور ازغدی به علت عدم تصویب این سند در مجلس و نگاه لیبرال و نئولیبرال این سند نسبت به آموزش از آن انتقاد کرد؛ و برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم با توجه به تصویب این طرح بدون طی مراحل قانونی، آن را بی اعتبار دانستند.
موضع گیری مسئولین سیاسی در ارتباط با سند ۲۰۳۰
حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان با انتشار متنی در صفحه اینستاگرام خود، با عنوان «دروغهای بزرگ درباره سند ۲۰۳۰»، اعلام کرد که سند ۲۰۳۰ الزامی برای ایران ندارد و ایران این سند را امضاء نکرده است و حتی برای خود حق تحفظ هم قائل است، همچنین وی اعلام کرد که دولت این سند را محرمانه تصویب نکرده و ارگانهای مختلف کشور از جریان تصویب این سند آگاهی داشته اند با این حال، دولت اصراری بر اجرای آن ندارد. نوبخت سخنگوی دولت هم در نشست خبری اعلام کرد که سند ۲۰۳۰ هیچ گونه الزامی برای ایران ندارد و ایران اجرای آن را متوقف کرده است، نجفی وزیر آموزش و پرورش پیشین و مشاور رئیس جمهور هم اعلام کرد که در اهداف سند ۲۰۳۰ تاکید بر حاکمیت و اولویتها و ظرفیتهای ملی، تمامیت و استقلال ارضی کشور و عدم تعارض با ویژگیهای هر کشوری لحاظ شده است.
علیرغم نظر مسئولان سیاسی، باید گفت: در سند ۲۰۳۰ بیش از ۱۶۷ بار عنوان «تعهد و ضمانت دولتها» قید و در تمام این موارد تاکید شده است «دولتها و کشورها متعهد میشوند و ضمانت میکنند». برای نمونه در اولین ماده آن، آمده است که ما روسای دولتها و کشورها و نمایندگان عالی رتبه «گردهم آمده ایم»، یعنی توافق کرده ایم که نشان دهنده الزامی بودن آن است. از طرف دیگر وقتی معاهدهای الزام آور است حق تحفظ دارد، سندی که تعهدآور نباشد، دیگر نیازی به حق تحفظ گرفتن نیست. حق تحفظ گرفتن خود دلیل دیگری بر الزامآور بودن اصل سند میباشد
پیش برد پروژه نفوذ و تغییر
امروزه یکی از راههای نفوذ سیاسی در کشورهای مختلف استفاده از قوانین مصوب سازمانهای بین المللی میباشد، در حقیقت با اجرای مفاد سند ۲۰۳۰، نظام فکری لیبرالیستی غربی در ذهن فرزندان این سرزمین پایدار خواهد شد نه مبانی فکری دینی اسلامی. چراکه این سند در راستای هدف کلی کشورهای سلطه طلب برای افزایش سلطه سیاسی خود بر کشورهای جهان طراحیشده، برنامهای که غرب با جهانی سازی گسترده خود در تمام زمینهها دنبال میکند و آن را در قالب تفاهم نامهها و اسناد بینالمللی بروشورهای جهان تحمیل مینماید و آنها را ملزم به اجرای آن مینماید.
نقض استقلال و حاکمیت کشور
برخی از مفاد سند ۲۰۳۰ به نحوی بحث استقلال کشور را تحت شعاع قرار میدهد، در همین راستا رهبر معظم انقلاب طی دو سخنرانی، مخالفت خود را با سند ۲۰۳۰ اعلام کرده و در بیانات اخیرشان در دیدار با دانشجویان از زاویه «نقض استقلال» کشور به این موضوع پرداخته و فرمودند: «من حرفم این است که نظام آموزشی کشور نباید بیرون کشور نوشته شود … اینجا ایران است، اینجا جمهوری اسلامی است. نظام آموزشی ما را چهار نفر بنشینند در یونسکو بنویسند! چرا؟ این همان مسئله استقلال است.» در این باره گفتنی است که طبق اصل ۱۵۳ قانون اساسی هر گونه قراردادی که موجب سلطه بیگانه بر کشور شود ممنوع است، در حالی که حذف مفاهیم قرآنی به بهانه نفی خشونت، آموزشهای جنسی و تربیت شهروند جهانی مصادیقی گویا از قراردادهایی است که موجب سلطه بیگانگان بر کشور میشود و نقض استقلال سیاسی کشور را به همراه دارد.
علاوه بر این، سند ۲۰۳۰ موجب شد که دولت مخالفان خود را به بی اطلاعی از محتوای سند و تلاش برای تهمت زدن و تخریب کردن متهم نماید و اعلام کند که این سند پیشینهای قبل از دولت فعلی دارد و در زمان دولتهای قبلی هم سند ۲۰۳۰ مطرح بوده است و، چون بحث تصویب محرمانه این سند مطرح بود دولت سعی کرد با فرستادن تصویبنامه مورخ ۲۵ شهریور ۹۵ رهبری و سایر ارگانها را در جریان تصویب این سند قرار دهد.
اما با بررسی این تصویب نامه، میتوان دریافت، آنچه در مورد سند ۲۰۳۰ برای رهبری و سایر ارگان ها، آن هم استحضاراً و صرفاً جهت اطلاع ارسال شده، مصوبه هیئت وزیران مبنی بر تشکیل کارگروه ملی آموزش ۲۰۳۰ پس از امضای این سند بوده که همانند سایر مصوبات هیات محترم وزیران در روزنامه رسمی منتشر و به دستگاههای ذیربط ابلاغ شده است و در آن هیچ اثری از محتوا و جزئیات بیانیه «چارچوب اقدام برای آموزش» موسوم به سند ۲۰۳۰ به چشم نمیخورد.
تحلیل سیاسی سند ۲۰۳۰
با رونمایی بی سر و صدای سند ۲۰۳۰، موجی از نظریات موافق و مخالف در این باره مطرح شد، موافقان این سند به دفاع از آن پرداختند و دلایلی مبنی بر اینکه سند ۲۰۳۰ مخفیانه تصویب نشد، الزامی بر رعایت آن وجود ندارد و ایران در این سند از حق تفحظ برخوردار است را مطرح کردند، در مقابل مخالفان این سند، آن را مغایرت با قانون اساسی، ارزشهای اسلامی و استقلال و حاکمیت ملی کشور دانستند، این مساله موجب شد که سند ۲۰۳۰ به یکی از موضوعات اساسی در جریان رقابتهای انتخاباتی تبدیل شد و در نهایت با درایت و هوشیاری مقام معظم رهبری اجرای سند ۲۰۳۰ متوقف شد. چرا که این سند، از لحاظ سیاسی، موجب میشود که:
– استقلال سیاسی کشور نقض شود و برای نظام آموزش ایران از بیرون برنامه و راهبرد ارائه شود.
– ماهیت لیبرالیستی و سکولاریستی این سند، موجب ترتیب دانش آموزانی با تفکرات غربی و سکولاریستی میشود که تهی از ارزشهای اسلامی ایران خواهند شد و زمینه نفوذ سیاسی کشورهای سلطه گر را فراهم خواهند کرد.
– با خصوصی شدن مدارس که در این سند مورد تاکید است، عملا و به تدریج، دخالت دولت در سیاست-گذاری و امور اجرایی مدارس به حداقل خواهد رسید و دیری نخواهد پائید که همه چیز مدارس از دست دولت خارج خواهد شد. بنابراین تغییر دولتها هیچ تاثیری در اجرای برنامههایی که در مدارس اجرا میشود نخواهد داشت.
– دادن تعهدات بینالمللی بدون تصویب در مراکز تصمیمگیری و قانونگذاری کشور، خود زمینهساز فشارهای بینالمللی و تصویب قطعنامههای سازمان ملل علیه ملت ایران بهبهانههای حقوق بشری در آینده میشود. نتیجه گیری
به طور کلی میتوان گفت که سند ۲۰۳۰ یونسکو اگر چه به عنوان سند آموزشی مطرح است، ولی دارای ابعاد سیاسی گوناگونی میباشد، وجود همین ابعاد سیاسی در این سند، سیاستهای داخلی ایران را تحت الشعاع خود قرار داد و ما شاهد به وجود آمد مسائل سیاسی مختلف مانند نقض حاکمیت سیاسی کشور، نفوذ و سلطه کشورهای بیگانه، افزایش تحریمها به بهانههای حقوق بشری، کشمکش سیاسی در بین جریانهای سیاسی کشور، مخالفت رهبری با اجرای این سند، مخالفت اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی و برخی از نمایندگان مجلس و … میباشیم که با توجه به وجود چنین مسائلی پیرامون این سند، در نهایت نمیتوان آنرا به صورت یک فرصت نگریست بلکه یک تهدید است.