گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو-علی امینی: پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) این روزها به‌عنوان یک آرزوی بزرگ در ذهن دولت‌مردان خودنمایی می‌کند. رؤیایی که روحانی برای تحقق آن، محمد شریعتمداری را برای وزارت صمت برگزیده. وزیری که از سال 80 تا 84 نماینده تام الاختیار دولت جمهوری اسلامی ایران در الحاق به سازمان تجارت جهانی بوده و در همین دوره، به عنوان عضو ناظر به سازمان تجارت جهانی راه یافتیم. رئیس‌جمهور امید زیادی به معجزه شریعتمداری دارد؛ اما شریعتمداری تنها عامل تعیین‌کننده عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی نیست. لیبرال‌های وطنی بهشت اقتصاد ایران را پیوستن به WTO می‌دانند میگویند اگر تجارتمان جهانی شود، تمام مشکلات کشور از بین می‌رود!
20 سال است می‌خواهیم به WTO بپیوندیم!
20 سال از ارسال درخواست عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی می‌گذرد. 10 سال پیش هر جور شده بود مهر تأیید حضور به عنوان عضو ناظر در اجلاس‌های این سازمان را گرفتیم. با این وجود بعد از گذشت سال‌های طولانی، هنوز عضویت دائم ایران در این سازمان تأیید نشده است. در همین رابطه میر هادی سیدی، سرپرست معاونت امور بین‌الملل و توسعه روابط تجاری سازمان توسعه تجارت ایران در یک گفت‌وگوی اختصاصی با «دنیای اقتصاد» گفته: «درخواست الحاق ایران 9 سال طول کشید تا عضویت ناظر ما مورد پذیرش قرار گیرد. درحالی‌که این فرآیند برای دیگر کشورها فقط چند ماه زمان می‌برد. به همین ترتیب پس از ارائه گزارش رژیم تجاری و طی مراحل آن از آبان 1390 فرآیند همچنان متوقف مانده است.»
اما علت توقف این روند چیست؟
«به دلیل مخالفت‌های آمریکا ما از پیوستن به سازمان تجارت جهانی عقب افتاده‌ایم درحالی‌که هیچ‌گونه مشکل فنی نداریم و مسئله سیاسی است که امیدواریم حل شود» این‌ها را نعمت زاده وزیر سابق صنعت معدن و تجارت گفته.(جزئیات صحبت‌های نعمت زاده را در اینجا مطالعه کنید)
مخالفت‌های سیاسی اما مربوط به امروز نیست. در دوران اصلاحات، دولت با کشورهای اروپایی 11 دور مذاکره برگزار کرد تا در قبال امتیازاتی که می‌دهیم، آنها از عضویت ایران در WTO حمایت کنند. این مذاکرات بی‌نتیجه ماند و اروپایی‌ها درنهایت به بهانه‌هایی چون حقوق بشر و تروریسم و مسئله هسته‌ای، این مذاکرات را ترک کردند.
استدلال لیبرال‌ها برای پیوستن به WTO چیست؟
لیبرال‌های وطنی که غالباً نگاه آرمان‌گرایانه به غرب دارند و اساساً دشمنی را سوءتفاهم می‌انگارند، معتقدند در چارچوب مذاکره و طی یک بازی برد-برد می‌توان به عضویت WTO درآمد. استدلال این افراد عمدتاً بر دو پایه استوار است. یاسر جبرائیلی در روزنامه وطن امروز، این دو علت را این‌گونه شرح می‌دهد:
1- پیشرفت صنایع در شرایط رقابتی اتفاق می‌افتد. اگر ما مرزهای تجاری را کمرنگ کرده و تعرفه‌های واردات را پایین بیاوریم، این فرصت رقابت برای صنایع داخلی به وجود می‌آید. در نتیجه از یک‌سو به دلیل ارزان‌تر شدن کالای باکیفیت خارجی و از سوی دیگر به دلیل ارتقای کیفیت تولیدات داخلی در نتیجه رقابت، مصرف‌کنندگان کالای ارزان و باکیفیت مصرف خواهند کرد.
2- یکی از مشکلات کنونی ما این است که به دلیل عضو نبودن در WTO امکان صادرات به بسیاری از کشورها ازجمله اروپا و آمریکا را نداریم و نمی‌توانیم از ظرفیت بازار آنها استفاده کنیم. نمونه اخیر و روشن این است که در برجام تحریم صادرات پسته به آمریکا لغو شد اما آمریکایی‌ها با وضع تعرفه 300 درصدی عملاً این تحریم را بازگرداندند؛ درصورتی‌که اگر عضو WTO بودیم، نمی‌توانستند چنین کاری کنند.
اگر به عملکرد کشورهای توسعه‌یافته در قبال WTO نگاه کنیم می‌بینیم، کشورهایی همچون چین و روسیه و سایر کشورهای توسعه‌یافته، وقتی به WTO ملحق شدند که صنایع آنها با حمایت‌های دولتی، قابلیت رقابت با صنایع بزرگ خارجی را پیداکرده بودند. حتی بعد از اضافه شدن هم این کشورها، حمایت‌های غیر تعرفه‌ای خود را از صنایع داخلی حفظ کردند. پس عضویت در WTO به‌خودی‌خود منجر به رشد صنایع نوپا نمی‌شود.
اما مشاهده تغییر وضعیت کشورهای درحال‌توسعه پس از عضویت در WTO هم جالب است! درآمد سرانه سنگال (از اعضای WTO) در سال 1961، 871 دلار بوده که این مقدار در سال 2014 به 809 دلار می‌رسد! عضویت در سازمان تجارت جهانی برای عربستان هم آورده چندانی نداشته و همچنان 90 درصد درآمد این کشور از صادرات نفت است. این کشور در سال 2005 به عضویت WTO در آمده باوجوداینکه تحریم و سایر مشکلات کشور ما راهم ندارد اما در تولیدات صنعتی این کشور، پیشرفت چندانی حاصل نشده!
اضافه شدن به WTO مستلزم ایجاد زیرساخت‌های مختلف اقتصادی در کشور است. مصباحی قدم، کارشناس مسائل اقتصادی در همین رابطه به خبرنگار خبرگزاری دانشجو گفته: «سؤالم از آقایان این است که چه چیزی برای صادرات دارید روسیه درهای خود را به‌سوی ما باز می‌کند اما ما آمادگی صادرات به این کشور را نداشتیم؛ اما ترکیه بسیار آماده است، بطوریکه تا بازارهای قطر و روسیه را مهیا دید، کالاهای خود را روانه کرد.»
رضوی کارشناس مسائل اقتصادی هم در همین رابطه در مصاحبه با خبرگزاری دانشجو، توضیحات مفصلی ارائه داده: «اوایل دولت یازدهم قراردادی با ترکیه بسته شد این قرارداد «قرارداد تجارت ترجیحی» است که در آن گفته شد تعرفه گذاری‌ها نسبت به کالاهایی که از ترکیه وارد میشود را کاهش دهیم و ترکیه هم نسبت به کالاهایی که به ایران وارد میشود تعرفه گذاری‌شان را کاهش دهند؛ اما نتیجه این قرارداد نشان‌دهنده این است که کالاهای اولیه مواد خام، محصولات کشاورزی و تولیدکننده‌هایی که آلاینده زیادی دارد مثل سیمان را فروختیم و در مقابل وسایلی که نیاز به تکنولوژی متوسط روبه بالایی داشته مانند یخچال، فریزر، لوازم‌خانگی و مبدل تکنولوژی‌ها را بیشتر وارد کردیم.»
پیوستن ایران به WTO نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم در اقتصاد کشور است. دولت اما تنها می‌خواهد هر چه سریع‌تر به سازمان تجارت جهانی ملحق شود. شریعتمداری این روزها به تجربه تلخ برجام می‌نگرد، درست است که مارگزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد اما شیرینی عضویت در WTO و مارش پیروزی در رسانه‌ها هم چیزی نیست که به‌راحتی بتوان از آن گذشت.
روزهای آتی، سرنوشت آینده تجارت ایران مشخص میشود، اصلاح ساختار تجارت بر اساس اقتصاد مقاومتی، یا هضم شدن در ساختارهای جهانی!
( اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به معنای واقعی محقق و کشور را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کنند و ارزش و آقایی دلار را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشورهای دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای آنها الگو خواهند شد.)
چراباید عده ای ازمسئولان هنوز دنبال ارزش وآقائی دلار،این جادوی مالی وپولی دشمن باشند؟
واقعا چرا؟
به کجامی خواهندچنین شتابان بروند؟
پس جهادکبیر قرآنی چه میشود؟
فَلا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ جٰهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا
بنابر این از کافران اطاعت مکن، و بوسیله آن [= قرآن] با آنان جهاد بزرگی بنما