گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، براساس گزارش سرمایه گذاری خارجی جهان 2020 که توسط کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل اعلام می شود میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی ایران در طی سال 2019 به 1 میلیارد و 508 میلیون دلار رسیده است. میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران در سال 2018، به 2 میلیارد و 373 میلیون دلار رسیده بود، یعنی میزان سرمایه گذاری خارجی در ایران در سال 2019 با کاهش 865 میلیون دلاری، یعنی 36.4 درصدی مواجه شده است. براساس آمارها میزان سرمایه گذاری خارجی در دولت آقای روحانی از سایر دولتها به مراتب پایین تر بوده است، یعنی دولت آقای روحانی علی رغم تلاش بسیار برای ارتباط با دنیا در این بخش نیز ناکام مانده است. کارنامه سرمایه گذاری خارجی در دولت آقای روحانی نمره قبولی نگرفته لذا دولت تدبیر و امید در این حوزه نیز موفقیتی کسب نکرده است. مجید رضا حریری؛ رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین شرایط سرمایه گذاری خارجی و سوابق و آمار سرمایه گذاری خارجی را دراین گفتگو با ما در میان گذاشته است که در ادامه مشاهده می کنید.
افزایش سرمایه گذاری خارجی در کشورها از چه جهاتی حائز اهمیت است؟
سرمایه گذاری خارجی در همه اقتصادها موضوع مهمی به شمار می رود و همه کشورها به دنبال افزایش سرمایه گذاری خارجی هستند چرا که سرمایه گذاری خارجی به افزایش رونق، ثروت و اشتغال منتهی می شود، لذا بخش مهمی از ارتقای شاخص های اقتصادی هر کشوری وابسته به افزایش سرمایه گذاری خارجی است. با توجه به محدودیت های منابع ملی کشورها و اثرگذاری سرمایه خارجی در نرخ رشد و کاهش تورم که از سرمایه گذاری داخلی بیشتر است، لذا دولت ها توجه ویژه ای به شکل گیری سرمایه گذاری خارجی در کشور خود دارند، لذا سرمایه گذاری خارجی درایران نیز از چند جهت حائز اهمیت است. از برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعه ی کشور تا کنون براساس هدف گذاری ها رشد اقتصادی 8 درصد تعیین شده است، اما این مساله هرگز جنبه عملی و عینی به خود نگرفته است. متوسط رشد نرخ کشور در طی سال های گذشته بیشتر از 2 درصد نبوده است، قطعا اگر به نرخ رشد 8 درصدی برسیم به معنای ثبات و پایداری اقتصاد است یا بهتر است اینگونه عنوان شود اگر اقتصاد ثبات و پایداری داشته باشد رشد 8 درصدی اتفاق می افتد و اقتصاد سامان می یابد.
بیشت بخوانید:
حریری: واردات بدون انتقال ارز به افزایش نرخ ارز دامن می‌زند / پولشویی و قاچاق، نتیجه عدم شفافیت
دولتها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هر کدام در جذب سرمایه گذاری خارجی تا چه حد موفق بوده اند؟
تامین منافع ملی اقتصاد و رسیدن به رشد اقتصادی در گرو بهره‌مندی از سرمایه گذاری خارجی است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل تحمیل جنگ به ایران عملا امکان هر گونه سرمایه گذاری خارجی از بین رفت، اما از اوایل دهه 70 به بعد یعنی در سه دهه گذشته سرمایه گذاری خارجی در ایران شکل گرفت. با نگاهی به آمار و ارقام سرمایه گذاری خارجی در سه دهه گذشته درمی یابیم که در این سه دهه مجموع جذب سرمایه گذاری خارجی متوسط سالانه بین 2 تا 3 میلیارد دلار بوده است. در دولت های سازندگی، اصلاحات، بهار و تدبیر و امید یعنی با پشت سرگذاشتن چهار دولت بعد از جنگ در سه دهه گذشته عملا هیچ یک از این دولتها پرونده روشنی از سرمایه گذاری خارجی از خود ارائه نداده اند.
عمده سرمایه گذاری خارجی در ایران در چه بخش ها و حوزه هایی بوده است؟
سرمایه گذاری خارجی که سالانه بین 2 تا 3 میلیارد دلار بوده است عموما در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی بوده است. افزایش سرمایه گذاری خارجی وابسته به مهیا بودن شرایطی در اقتصاد کشورهاست، به این معنا که یک سرمایه گذار برای سرمایه گذاری در سرزمین دیگری عموما کاری به رنگ پرچم، شعارهای ملی و ایدئولوژی آن کشور ندارد بلکه به دنبال سرمایه گذاری در اقتصاد کم ریسک با بیشترین سود آوری است. قطعا سرمایه گذار خارجی اگر چنین فضایی را در اقتصاد ایران نبیند به سراغ سرمایه گذاری در اقتصاد کشور دیگری می رود، هر چند روسای جمهور و وزرا و مسوولین ما تلاش کنند به آنها بگویند ما به شما احترام می گذاریم یا ایران بهشت سرمایه گذاری برای شماست اما آنها شاخص های رشد اقتصادی کشور را ملاک تصمیم نهایی سرمایه گذاری خود قرار می دهند.
کدام شاخص های اقتصادی زمینه ساز افزایش و ورود سرمایه های خارجی به کشورهاست؟ و ما در کجای آمارها و شاخص های جهانی قرار داریم؟
یکی از مهمترین ملاک های انتخاب سرمایه گذاری در کشورها شاخص رشد اقتصادی و فضای کسب و کار است، در حالی که متاسفانه رتبه فضای کسب و کار در ایران در بین 180 کشور جهان 130 است، یعنی جمهوری اسلامی ایران در یک سوم انتهای جدول قراردارد، لذا برای اینکه برای سرمایه گذاری خارجی انتخاب شویم سرمایه گذار چند شاخص را مورد توجه قرار می دهد. وضعیت فساد اقتصادی یکی از مهمترین شاخص های سرمایه گذاری خارجی به شمار می رود، شاخص فساد اقتصادی که معمولا سازمان بین المللی شفافیت از بین 150 کشور منتشر می کند ایران در یک چهارم انتهایی بین عدد 130 تا 140 یعنی در لیست بدترین ها به لحاظ فساد مالی و اداری قرار دارد. سرمایه گذار خارجی برای سرمایه گذاری شاخص رقابت پذیری و آزادی اقتصاد و شفافیت اقتصادی را بررسی می کند که متاسفانه ما در همه اینها به نوعی رفوزه هستیم، لذا هیچ دلیل و منطقی برای رغبت سرمایه گذار خارجی در کشور وجود ندارد، با توجه به شاخص های ارائه شده بین المللی از وضعیت اقتصادی ایران سرمایه گذار به سادگی متوجه می شود ایران مناسب سرمایه گذاری نیست، لذا زمانی سرمایه گذار خارجی مایل به سرمایه گذاری درایران می شود که فضای کسب و کار رقابتی شده باشد و همچنین شاهد افزایش شفافیت و رقابتی شدن اقتصاد باشد، هر زمان این موضوعات در اقتصاد ایران عملی شد آن زمان محیط اقتصادی برای سرمایه گذاری خارجی آماده می شود.
عملکرد نهادهایی چون سازمان جذب سرمایه گذاری خارجی وزارت اقتصاد و امور دارایی را در جذب سرمایه های خارجی چگونه ارزیابی می کنید؟
سازمان جذب سرمایه گذاری خارجی عملا به اندازه هزینه ای که به لحاظ فضا و ساختمانی که اشغال کرده و حقوقی که به مدیران و کارکنان آن پرداخت می شود فایده ای از جهت جذب سرمایه گذاری خارجی یا فایده اقتصادی برای کشور نداشته است. قطعا نه این سازمان نه هیچ سازمان و وزارتخانه ای نمی تواند راهکاری غیر از آماده شدن محیط اقتصادی براساس شاخص های عنوان شده برای سرمایه گذاری خارجی بیابد، قطعا سرمایه گذار خارجی اقتصاد ایران را به خوبی می شناسد و با شاخص های نامطلوب اقتصادی هرگز تمایلی برای سرمایه گذاری در کشور پیدا نمی کند، لذا سرمایه گذاری خارجی که طی سال های گذشته اتفاق افتاده تنها در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی بوده است ، چرا که سرمایه گذار می داند در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی با دولت طرف است نه مردم، همچنین به خوبی واقف است که قیمت گذاری این حوزه ها تابع قیمت گذاری بین المللی است نه قیمت گذاری داخلی، لذا با توجه به اینکه این حوزه ها کمتر از فضای اقتصاد داخلی تاثیر می پذیرد برای سرمایه گذاری بیشتر مورد توجه طرف خارجی است. متاسفانه بعد از تحریم ها سرمایه گذاری در حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی هم تقریبا صفر شده و سرمایه گذاری نیز دراین بخش از روال عادی و طبیعی خود فاصله گرفته است.