ماجرای تخریب ناگهانی یک بیمارستان / آیا عمارت مفخم حریف بیمارستان امام رضا (ع) بجنورد می‌شود؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مدتی می‌شود که توسعه عمارت مفخم به طرق مختلف نقل محافل فرهنگی خراسان شمالی است؛ در این میان عده‌ای موافق و عده‌ای مخالف آن بودند. در گام‌های ابتدایی با توجیه ساخت یک مجموعه بزرگ که به گفته مجریان آن در مقیاس میدان نقش جهان اصفهان است، قرار بود بیمارستان امام رضا (ع) به عنوان موقوفه درمان را نیز تخریب کنند که پس از ایستادگی حداکثری رسانه‌های متعهد و فعالین اجتماعی در عقب‌نشینی آشکار اجرای این طرح را بدون بخش بیمارستان در نظر گرفتند.

اما عمارت مفخم چیست و چه جایگاهی دارد؟ عمارت مفخم در دهه ۱۲۵۰ خورشیدی، همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار، به فرمان یارمحمدخان شادلو، معروف به سردار مفخم، ایلخان طایفه کرد شادلو و حاکم آن روزگار منطقه شمال خراسان و استرآباد (گرگان کنونی) ساخته شد. این مکان محل سکونت سردار مفخم و خانواده اش و نیز پذیرایی از مهمانان دولتی و رجال سیاسی آن روزگار بود و البته در همان دوران مراسم و تشریفات نظامی نیز در آن برگزار می‌شد و مشکلات و مسائل سیاسی ایل‌هایی که زیر لوای حکمرانی او بودند، در آن بررسی می‌شد.

نقشه عمارت مفخم توسط میرزا مهدی خان شقاقی (ممتحن الدوله) کشیده شده است و او از نخستین معماران ایرانی بود که پس از تحصیل در دارالفنون، تحصیلات خود را در پاریس گذرانده بود. وسعت عمارت مفخم که در ۲ طبقه ساخته شده است، ۵۰ در ۲۳ متر است و ارتفاع بنا نیز به ۹ متر می‌رسد. عمارت مفخم دارای ۳۲ اتاق و ۲ تالار با آینه کاری‌ها، کاشیکاری‌ها و گچ‌بری‌هایی است و یکی از آثار بی نظیر عصر ناصرالدین شاه محسوب می‌شود. در دوره قاجار عمارت مفخم همراه با بنا‌های دیگری از جمله آئینه خانه، کلاه فرنگی، حوض‌خانه و سردر آن در باغی بزرگ واقع بوده که مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل می‌داده است.

سید محمد پاکمهر، نایب رئیس کمیسیون بهداشت در مورد تعطیلی و تخریب بیمارستان امام رضا(ع) بجنورد می‌گوید: تخریب این بیمارستان که در شمال شهر قرار دارد به صلاح نیست، زیرا این منطقه از شهر بدون مرکز درمانی خواهد شد. بیمارستان ارتش نیز فعالیت‌های خود را کاهش داده و در این شرایط نباید بیمارستان امام رضا(ع) نیز با تهدیدی رو به رو شود.

پاکمهر اظهار می‌کند: مجموعه امام رضا (ع) بیمارستان بوده و درمانگاه نیست و نامگذاری این مجموعه به عنوان درمانگاه اشتباه است و هم اکنون سالانه ده‌ها هزار نفر از این مجموعه استفاده می‌کنند.

 

پاکمهر با تاکید بر اینکه مخالفتی با اصل موضوع احداث مناطق فرهنگی و گردشگری وجود ندارد، ادامه می‌دهد: نباید در این شرایط کرونایی احیای بافت تاریخی را بر مسئله تخریب بیمارستان ارجح بدانیم. تخریب بیمارستان امام رضا(ع) بجنورد نقطه مقابل سیاست‌های حمایتی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در توسعه مراکز درمانی در شرایط شیوع ویروس کرونا است.

حجت الاسلام سید محمد افشین فر، مسئول جبهه فرهنگی اجتماعی انقلاب اسلامی در خراسان شمالی با اشاره به هویت تاریخی شهر بجنورد و همچنین نیاز این شهر به دارا بودن نمادی مذهبی و انقلابی می‌گوید: برخی مسئولان به دنبال احداث نماد هویتی شهر بجنورد در مجموعه‌ای را دارند که تاریخچه مثبتی از آن وجود ندارد.

افشین فر اظهار می‌کند: عمارت مفخم با توجه به تاریخچه و پیشینه آن باید به عنوان نماد ظلم و به خانه عبرت تبدیل شود و نه محل و مکانی برای اجتماعات مردمی و سرایی برای توسعه گردشگری؛ این بنا سابقه ظلم و نماد سلطنت و طاغوت است و نباید نماد شهر بشود. بجنورد به عنوان مرکز استان نیازمند یک میدان و میدانگاه است که می‌توان به عنوان نمونه به مجموعه‌ای وسیع با محوریت آستان مبارک امام‌زاده سید عباس بجنورد اشاره کرد که در آن جنبه معنوی و انقلابی طرح را می‌توان برنامه‌ریزی و ایجاد کرد.

وی با تاکید بر لزوم نمادسازی برای شهر بجنورد ادامه می‌دهد: مجموعه مفخم به عنوان یادگاری از این فرد در تاریخ بجنورد، نماد عبرت‌آموزی است، زیرا وی از جمله افراد ظالم به مردم همین منطقه است و فردی که سال‌ها به مردم این منطقه ظلم کرده نباید نماد این شهر شود، زیرا در بیان پیشینه آن نیز این واقعیات و حقیقت‌ها روشن است. نماد طاغوت و ظلم نباید نماد استان شود؛ نماد استان خراسان شمالی که در توصیفات رهبر انقلاب به عنوان استانی انقلابی، بانشاط، سرزنده، غیور، شهیدپرور و مرزبان بیان شده است باید در شأن این توصیفات باشد.

 

این روحانی با تاکید بر تاریخچه و پیشینه مجموعه میدان امام در اصفهان گفت: ساخت این میدان در اصفهان با نگاه و تفکر شیخ بهایی انجام شده که در آن بازار، مسجد و همچنین حوزه‌های علمیه به صورت تنیده در یکدیگر بنا شده است که نشان از تفکر دینی در این طراحی می‌باشد. باید در استان خلق فرصت کنیم و در این فضا کار‌هایی مهم و ضروری است؛ قطعاً مفخم مکان مناسبی برای این نماد و برند سازی نیست.

هاشمی، مدیرکل دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی در خصوص موضوع بیمارستان امام رضا (ع) بجنورد با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی با هیچ توسعه‌ای در سطح استان مخالفت ندارد، اظهار می‌کند: عمارت مفخم از سال ۸۵ در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار داده شد، که به لحاظ قانونی برای اینکه عمارت ایجاد شده، ساخت‌وساز در اطراف این ساختمان ممنوع و توسعه بیمارستان را در این قسمت دچار مشکل کرده است.

وی بابیان اینکه بیمارستان امام رضا (ع) بجنورد وقف درمان است، خاطرنشان کرد: طی برگزاری جلسات متعدد، مطرح‌ شد که ابتدا باید جایگزین این بیمارستان ساخته شود سپس این مکان در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار بگیرد. در این خصوص دانشگاه علوم پزشکی در سطح استان اختیاری برای واگذاری ندارد، که استاندار طی مکاتباتی به وزیر بهداشت داشته، تاکنون پاسخی دریافت نشده است.

 

هاشمی خاطرنشان کرد: اگر بیمارستانی در شان مردم ساخته شود که دغدغه درمان نباشد، مخالفتی وجود ندارد، اما باید بحث وقف آن مورد نظر قرار گیرد که پیگیری‌ها در حال انجام است. این مجموعه با توسعه استان مخالفتی ندارد، چون که در این مکان خدمات درمانی ارائه می‌شود و کسی هم تاکنون کادر درمان را بیرون نکرده؛ همچنین مقرر شده است اگر جایگزین بیمارستان ساخته و مجوز‌های وزارتی گرفته شود، سپس این جابجایی عملیاتی شود.

سید محمد جعفری، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه علوم خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو با اشاره موضوع تخریب بیمارستان امام رضا (ع) بجنورد اظهار می‌کند: برخی معتقدند که گذاشتن نام امام رضا (ع) بر روی بیمارستان امری اشتباه است. ابتدا باید گفت، کسی صلاحیت نام‌گذاری را دارد که متخصص این امر باشد و مجموعه امام رضا (ع) یک بیمارستان بوده و درمانگاه نیست. بخش اعصاب و روان این بیمارستان به‌عنوان تنها مرکز اعصاب و روان استان باوجود ۶ نیروی روان‌پزشک، خدمات تخصصی و بهینه‌ای ارائه می‌دهد.

جعفری با توجه به اینکه ضریب اشغال تخت بخش اعصاب و روان این بیمارستان به طور میانگین ۸۰ درصد برآورد شده است، می‌گوید: کلینیک روان‌پزشکی، روان‌درمانی، کلینیک رادیولوژی، سونوگرافی و بخش اورژانس نیز خدمات ویژه‌ای به مردم ارائه می‌دهد. سالانه ده‌ها هزار نفر از خدمات این مجموعه استفاده می‌کنند؛ به طوری که طبق آمار در سال ۹۸ حدود ۲۵۸ هزار و در ۴ ماه نخست سال جاری نیز ۷۰ هزار مراجعه کردند.

 

مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه علوم خراسان شمالی با بیان اینکه تعرفه‌های پایین در این بیمارستان یکی از دلایل مراجعه مردم طبقه متوسط و پایین به این بیمارستان است، ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه بیمارستان ارتش فعالیت‌های خود را کم کرده، یقیناً حذف این بیمارستان، ضربه بزرگی به اقتصاد و سلامت مردم این منطقه می‌زند. بیمارستان امام رضا (ع) در سال ۱۳۲۸ توسط حاکم وقت بجنورد وقف امور درمانی شده و این بیمارستان اکنون در اختیار وزارت بهداشت است و وقف‌نامه بیمارستان در اختیار دفتر حقوقی دانشگاه علوم پزشکی قرار دارد.

وی خاطرنشان می‌کند: موضوع تخریب بیمارستان و توسعه عمارت مفخم بار‌ها نقل محافل بود و تا مرحله اجرا هم پیش رفته است که با تلاش برخی از مطالبه گران و پی‌گیری برخی از مسئولان موقتاً از دستور کار خارج شد. چیزی که اکنون واضح است این است که این بیمارستان به ‌سوی تعطیلی سوق داده می‌شود و مسئولین ذی‌ربط قصد دارند با تعطیلی تدریجی بخش‌های مختلف بیمارستان، آن را به ورطه نابودی بکشند. ریاست دانشگاه اعلام کرده که واگذاری بیمارستان در اختیار آن‌ها نیست؛ بلکه وزارت بهداشت عهده‌دار مسئله است؛ درصورتی‌ که دانشگاه به عنوان نماینده وزارت بهداشت در استان می‌تواند با پی‌گیری و هماهنگی از وقوع این فاجعه جلوگیری کند.

جعفری می‌گوید: درحالی‌که مسئولین از اعطای زمین‌های جایگزین برای ساخت بیمارستان سخن می‌گویند، اما در حقیقت عزمی برای ساختن بیمارستان وجود ندارد و اینجا نقدی به دانشگاه وارد است که چرا آن‌ها پیگیر نیستند؟ با سردادن وعده بدون پشتوانه، کاری از پیش برده نمی‌شود و باید یک بیمارستان مجهز در تراز بیمارستان کنونی ساخته شود، سپس روند توسعه گردشگری را به هر نحو ادامه بدهند.

 

مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی در پایان تاکید می‌کند: متأسفانه سال‌های گذشته بخش خصوصی که زمینی برای ساخت بیمارستان به او واگذارشده را پس از سال‌ها با بهانه اینکه وجود آب‌های زیرسطحی اجازه ساخت بیمارستان را در این مکان نمی‌دهد، از ساخت بیمارستان خودداری کرده و حالا این زمین با تغییر کاربری مواجه شده است. اکنون این سؤال وجود دارد چرا زمینی که با پایین‌ترین قیمت خریداری‌شده باید تغییر کاربری داشته باشد و چه کسانی از این موضوع نفع می‌برند؟

با این حال استاندار خراسان شمالی در خصوص آخرین وضعیت پروژه مفخم بجنورد در جمع خبرنگاران می‌گوید: از ابتدا تلاشمان این بود که طرح، کل مجموعه مفخم را شامل شود و مکاتبات لازم را نیز با اوقاف کشور و وزارت بهداشت داشتیم. نزدیک به ۲ هکتار از زمین‌های آن منطقه وقف است؛ لذا از نظر شرعی باید مقدمات فراهم می‌شد هرچند رئیس اوقاف کشور برای اجرای این طرح کاملاً موافق بود. حتی اگر سرمایه گذار زیر بار ساخت بیمارستان نرود، بنا بر وظیفه خود بیمارستان را با ساخت محلی دیگر، جابجا می‌کنیم. تلاش کردیم از ابتدای پروژه مفخم، همزمان احداث بیمارستان را نیز آغاز کنیم، اما به دلیل عدم کسب مجوز‌های وزارت بهداشت فعلاً بخش وقف از طرح خارج شد تا طرح از نظر شرعی مشکلی نداشته باشد.

 

وی با تاکید بر اجرای پروژه در ۵ هکتار خارج از وقف، اظهار می‌کند: ابتدا قرار بود همزمان با مفخم، فاز بیمارستان با شتاب بیشتری حرکت کند تا همزمان با اجرای کامل طرح، جابجایی بیمارستان نیز صورت بگیرد که هنوز مجوز‌ها از وزارت بهداشت کسب نشده است. کلنگ زنی پروژه مفخم و بیمارستان ارتباطی با یکدیگر ندارند و دو موضوع جدا هستند و یکی را معطل دیگری نمی‌کنیم.

نکته قابل توجه این است که خراسان شمالی هم اکنون ظرفیت‌های بسیار تاریخی و طبیعی دارد که اکنون بلااستفاده رها شده؛ در چنین شرایطی مسئولان به دنبال ایجاد ظرفیتی دیگر هستند. حال باید مسئولان استان پاسخ دهند برای ظرفیت‌های موجود چه اقدامی در این دهه انجام داده اند که حال به دنبال ایجاد ظرفیتی دیگر با میلیارد‌ها تومان هزینه هستند؟ اینک باید دید اصرار مسئولان بر تبدیل یک مجموعه معلوم الحال به نماد بجنورد به ثمر خواهد نشست و یا دغدغه فعالان فرهنگی، مذهبی و مورخان اجرا خواهد شد؟