بیش از ۱۳۰ کشور دنیا هنوز یک دوز واکسن هم دریافت نکرده‌اند

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، نشست افتتاحیه رویداد طب‌تاک در هسته سلامت مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام چهارشنبه گذشته ششم اسفندماه برگزار شد. این رویداد با هدف تبیین و ترویج نقش و اهمیت علوم انسانی در مسائل نظام سلامت طراحی شده است. اولین نشست این رویداد با حضور کیانوش جهان‌پور سخنگوی سازمان غذا و دارو و رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع­رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با موضوع سیاست‌گذاری و اقتصاد واکسن برگزار شد.

جهانپور در مقدمه بحث از ورود دانشگاه‌ها و مجموعه‌های علوم انسانی به موضوعات و مسائل نظام سلامت ابراز خرسندی کرد و ضمن تأکید بر دوطرفه بودن رابطه میان این دو حوزه، از آن به عنوان یک فرصت برای نظام سلامت نام برد.

وی بحث خود را با نگاهی به بعد اقتصادی بحران کرونا دنبال کرد و اشاره کرد که برآوردها حاکی از آن است که هر سال درگیری با ویروس برای جهان، خسارتی معادل 3.4 تریلیون دلار درپی‌دارد. راهکارهایی مانند واکسن اگر با رویکرد اقدام و مسئولیت مشترک عملیاتی شود، می‌توان با یک‌پنجم خسارات ماهانه که کرونا باعث می‌شود، جلوی این بحران را گرفت و این شاید یکی از اصلی‌ترین علل تأکید بر برتری واکسن نسبت به سایر راهکارها باشد. البته جهانپور متذکر شد که در بحران کرونا پیش از تولید واکسن، کشورهایی موفق‌تر بودند که به لحاظ اجتماعی قوی‌تر بودند مثل کشورهای جنوب شرف آسیا و نه کشورهایی که از نظر اقتصادی و فناوری و ... برتری داشتند.

در ادامه جهان‌پور وارد موضوع واکسن شد و خاطرنشان کرد که واکسن ورق را برمی‌گرداند چراکه با تولید و تزریق آن می­توان ایمنی جمعی ناشی از واکسیناسیون را محقق کرد. لذا وقتی از واکسن سخن می‌گوییم صحبت از جلوگیری از خسارت‌های سنگین با هزینه کم، سهولت بالا و فراگیری است. البته رقابت‌هایی که در تولید و توزیع واکسن ایجاد خواهد شد باعث می‌شود که ما شاهد آپارتاید واکسن باشیم؛ و در حال حاضر می‌بینیم که عمده تولیدات در 10 کشور پیشرفته جهان استفاده می‌شود و بیش از 130 کشور دنیا هم‌اکنون حتی یک دوز واکسن دریافت نکرده‌اند.

وی اقدام سازمان بهداشت جهانی در خصوص ایجاد سازوکار کووکس را بر پایه آینده ­نگاری و درست توصیف کرد و افزود: کووکس نوعی صندوق مشترک و تعاونی است که با هدف تولید و توزیع عادلانه واکسن طراحی شد. این سازکار روی کاغذ موفق بود و باعث شد امروز آمریکا هم بعد از ترامپ به آن بپیوندد. قیمت واکسن برای کشورهای مختلف، متفاوت در نظر گرفته شد تا عدالت رعایت شود. کشور ما نیز از مهرماه به کووکس پیوست و بخشی از تعهدات خود را تاکنون پرداخته است. ما در واکسن­های کووکس قدرت انتخاب داریم و می‌توانیم در آن، حداکثر انعطاف را داشته باشیم و همه این‌ها به لحاظ قانونی در توافق تنظیم شده‌است. ایران برای رسیدن به ایمنی جمعی ناشی از واکسیناسیون باید حدود 56 میلیون نفر را واکسینه کند. الآن یک‌هفتم نیاز کلی خود را از کووکس خریدیم و این را هم باید در نظر داشته باشیم که قیمت واکسن در آینده تعدیل خواهد شد چون الآن محدودیت‌هایی داریم که در آینده برداشته می‌شود.

جهانپور دور شدن از مزیت نسبی تولید واکسن در سه چهار دهه اخیر را اشتباهی راهبردی دانست و اشاره کرد: اما از مزایای کرونا این بود که موجب احیای دوباره صنعت واکسن در کشور شد و اگر این روند ادامه یابد در چند ماه آینده، ما جزو تولیدکنندگان اصلی و هاب منطقه‌ای توزیع واکسن خواهیم بود. ما در داخل با 30 میلیون دلار می‌توانیم خط تولید واکسن ایجاد کنیم که عدد قابل‌توجهی نیست. این عدد را در ایران در نظر بگیرید درحالی‌که آمریکا بسیار بیشتر از این سرمایه‌گذاری کرد و در مواردی هم شکست خوردند. یکی از نکاتی که در میان بحران کرونا مغفول واقع شد این بود که آمریکا تأکید شدیدی بر استفاده از فناوری MRNA از خود نشان داد و شاید به این دلیل بود که می‌خواست آن را در مرزهای خود انحصاری کند.

وی افزود: درکشور ما نوعی نگاه وجود دارد که با توجه به مزیت نسبی در مباحث اقتصادی و همچنین دامپینگ بزرگ‌ترین غول‌های داروسازی و تولید ارزان‌تر دارو نسبت به ایران، لزومی به تولید داخلی در بعضی از حوزه‌ها نیست. این نگاه در حوزه واکسن هم وجود دارد. درحالی‌که وقتی با شرایط تحریم و بحران کرونا مواجه می‌شویم عملاً این نگاه صحیح نیست چون حتی کشورها بعضاً فقط نیاز خود را می‌توانند تأمین کنند و با اضافه شدن متغیرهای سیاسی و امنیتی که همیشه در مورد ما وجود دارد لازم است این نگاه تغییر یابد.

جهانپور با اشاره به پیگیری هر چهار مسیر متعارف اکتساب واکسن در کشورمان گفت: ما اکنون خوشحالیم که در وزارت بهداشت هیچ‌کدام از مسیرهای چهارگانه را رها نکردیم و هم فرصت‌های موجود در مذاکره و خرید مستقیم، هم فرصت‌های کووکس، هم فرصت‌های تولید مشترک با انتقال دانش فنی و نهایتا فرصت‌های تولید داخلی حمایت شد. در خرید مستقیم اولین آن‌ها روسیه بود و در ادامه از هند، چین و کره جنوبی احتمالاً خرید خواهیم داشت. در کووکس 16 میلیون و 800 هزار دوز خرید داریم. هم‌زمان فرصت تولید مشترک اسپوتنیک و کوبا را خواهیم داشت.

سخنگوی سازمان غذا و دارو در ادمه با اشاره به هژمونی رسانه‌ای و نادیده گرفتن پیشرفت­ها و ابداعات کشورهای مغضوب ابرقدرت­های اقتصادی و سیاسی گفت: باید توجه کرد که از لحاظ علوم انسانی و مدیریت رسانه‌ها به شدت هژمونی دنیا در بحث واکسن، کوبا را نادیده می‌گیرد. همین الآن کوبا، چهار واکسن کرونا در کارآزمایی بالینی دارد، ولی در رسانه­‌های دنیا اصلاً این مباحث را مطرح نمی‌کنند! جالب ماجرا اینکه از روزی که کار مشترک ما با کوبا علنی شد، ظرف 10 روز، دو تحریم جدید برای کوبا وضع شد، در­حالی­که مدت‌ها بود که کوبا مورد تحریم­‌های جدید واقع نشده بود.

جهان­پور در زمینه تولید داخلی واکسن کرونا به عنوان مسیر اصلی مهار کرونا افزود: در ابتدا 17 موسسه شروع به تحقیقات واکسن‌سازی کردند و وزارت بهداشت نیز وعده داد که هر کدام که موفق به تولید واکسن کرونا شوند، حداقل 15 میلیون دوز از هرکدام پیش‌خرید می‌کند. این مؤسسات بر مبنای فناوری‌های مختلف واکسن‌سازی در حال فعالیت هستند.

وی ادامه داد: این گونه نیست که تولید داخلی، در بلندمدت نسبت به واردات هزینه بیشتری داشته باشد. مثلاً با استفاده از فناوری­ای که شرکت شفافارمد در واکسن‌سازی از آزمایشگاه تا خط تولید نیمه‌صنعتی و صنعتی استفاده می‌کند، حداقل پنج شش واکسن دیگر را هم می‌توان تولید کرد و این زیرساخت‌ها نیز برای آینده خواهد ماند.

جهان‌پور در زمینه استفاده از متخصصان علوم انسانی و اجتماعی در ستاد ملی کرونا بیان کرد که ما هنوز در پیوند کارهای میان‌رشته‌ای، چه در حوزه نظری و چه در عمل ضعف داریم. هرچند آقای دکتر نمکی دیدگاه خوبی در این زمینه دارد و بارها تأکید کرده‌ که جزیره‌ای عمل نکنیم، اما قطعاً نیازمند شبکه‌سازی بین رشته­‌های مختلف هستیم. الآن حتی در یک رشته خاص مانند ایمنولوژی نیز یک شبکه بین متخصصان در دانشگاه‌های مختلف وجود ندارد. ما مبنای این را نداریم و در ستاد کرونا هم ضعف‌هایی در این زمینه بوده است.

جهانپور در پایان در زمینه وضعیت فعلی تعامل طب نوین و طب سنتی، آن را تعامل خوبی ندانست و گفت: الآن طرفین در حال نفی و انکار یکدیگر بوده و برخی نیز سوءاستفاده خود را از این فضا می‌کنند.

وی افزود: این در حالی است که بسیاری از کشورها با اتخاذ رویکرد طب ادغام­یافته حاصل از طب نوین و طب­‌های مکمل، چندین گام از ما جلوتر هستند. جالب توجه هست که منابع طب­های موسوم به طب یونانی یا طب عربی در دنیا، بدون استثنا از اطبای ایرانی همچون ابوعلی سینا، رازی و... سرچشمه می‌گیرند. واقعیت این هست که استراتژی عبور ما برای استفاده از طب ادغام­یافته و احیای طب ایرانی به تعبیر درست­تر، مبتنی بر خطوط راهنمای سازمان بهداشت جهانی است و حتی در حال حاضر، ما از این برنامه هم عقب‌تر هستیم.

جهانپور در تبیین مساله گفت: ما با نگاه افراطی چه در برابر طب نوین، چه در برابر طب ایرانی مخالفیم، و برخی خرافات و جریانات انحرافی هیچ ارتباطی به طب سنتی و ایرانی ندارد. وزارت بهداشت به دنبال جریان طب ایرانی با رویکرد آکادمیک است همان­طور که در دنیا نیز دیگر نمی‌توان صرفاً روایت یک رشته و یا یک مکتب طبی را شنید.

خاطرنشان می‌شود که رویداد طب‌تاک در هسته سلامت مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام در هفته های بعد هم ادامه می‌یابد.