از نهضت‌های آزادی‌بخش تا گروهک تروریستی
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه مزجی؛ کشورها خصوصاً در منطقه‌ی ما تحولات گوناگونی را پشت سر گذاشته‌اند تا به شرایط فعلی رسیده‌اند. یکی از عوامل تغییر وضعیت و حکومت کشورها جنبش‌هایی است که با استناد به حق تعیین سرنوشت فعالیت می‌کنند. بر مبنای بند ۲ ماده ۱ منشور ملل متحد و میثاقین حقوق بشر و برخی از قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد تمامی ملت‌ها حق تعیین سرنوشت خود را دارند و باید بتوانند نوع و وضعیت سیاسی کشور و شیوه‌ی مدیریت اقتصادی و فرهنگی خود را انتخاب بکنند.
اشغال نظامی، آپارتاید و استعمار سه مانع اصلی بر سر راه اعمال حق تعیین سرنوشت هستند که ملت‌ها می‌توانند با آن‌ها رو به رو شوند. در چنین شرایطی اگر یک ملت تمام امکان‌های سیاسی خود را برای رفع چنین شرایطی امتحان کند و نتیجه ندهد طبعاً دست به شورش و رفتارهای سخت در برابر قوای مسلط می‌زنند که مشروع و قانونی در نظر گرفته می‌شود و از این نظر اقدامات آن‌ها با اقدامات تروریستی متفاوت است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
برای مثال بعد از فروپاشی عثمانی و استعمار مناطقی در غرب آسیا توسط انگلستان از جمله سرزمین فلسطین شاهد نقض حق بشردوستانه‌ی ملت فلسطین بوده‌ایم بدین صورت که انگلیسی‌ها بدون توجه به خواست ملت فلسطین جمعیتی را به آن کشور گسیل کردند و قوای حاکمه را به دست آن‌ها دادند تا تشکیل دولت دهند.
قضیه‌ی فلسطین یکی از مصادیق بارز نقض حق تعیین سرنوشت می‌باشد. به جنبش‌هایی که علیه این نقض حق شکل می‌گیرند نهضت آزادی بخش یا نهضت‌های مقاومت می‌گویند. این گروه‌ها دولت نیستند اما دارای حقوق و تکالیفی هستند و حتی ممکن است مسئولیت بین‌المللی بر آن‌ها بار شود. نهضت‌های آزادی‌بخش برخلاف گروهک‌های تروریستی اهداف سیاسی مشروع دارند و منظور از مشروع آن چیزی است که در حقوق بین‌الملل، قانونی در نظر گرفته شده است. برای مثال حزب‌الله لبنان که در جهت جلوگیری از اشغال سرزمین لبنان توسط اسرائیل فعالیت می‌کند و در اعمال قدرت حاکمه اخلال ایجاد نمی‌کند، مصداق هدف مشروع داشتن است، هرچند در این زمینه نظریات سیاسی هم بی‌تاثیر نیستند.
شیوه‌ی جنگیدن نهضت‌های آزادی‌بخش با گروه‌های تروریستی متمایز است از این جهت که نهضت‌ها خود را در چارچوب قواعد جنگ تعریف می‌کنند و غیرنظامیان را هدف قرار نمی‌دهند و ایجاد وحشت نمی‌کنند. برای مثال حمله‌ای که در رژه‌ی نظامی غرب کشور در برابر تماشاگران اتفاق افتاد تروریستی است از این جهت که غیرنظامیان را هدف قرار داده است. البته که اوضاع و احوال در اینکه محدوده‌ی هرکدام از این تمایزها چقدر است، موثر می‌باشد. برای مثال فعالیت‌های در برابر شهرک‌نشینان صهیونیست از این جهت که به صورت غاصبانه در سرزمین اشغالی سکونت کردند لزوماً مصداق هدف غیرنظامی در نظر گرفته نمی‌شوند.
حقوق نهضت‌های آزادی‌بخش
- براساس پروتکل‌های چهارگانه کنوانسیون ژنو -اسناد حقوق جنگ- در بند ۴ ماده ۱ پروتکل اول، نهضت‌ها حق توسل به زور را دارند و این حق، مشروع شناخته شده است.
- به چنین نهضت‌هایی می‌توان کمک نظامی کرد و برقراری روابط سیاسی با آن‌ها مشروع در نظر گرفته شده است برخلاف گروهک‌های تروریستی.
- دولت‌ها در برابر نهضت‌های آزادی‌بخش نمی‌توانند به دفاع مشروع استناد بکنند.
تکالیف نهضت‌های آزادی‌بخش
- باید در چارچوب تکالیف حقوق بشردوستانه عمل بکنند و از حمله عمدی به اهداف غیرنظامی مثل مدارس و بیمارستان‌ها خودداری کنند.
- باید از جنگ‌افزارهای متعارف استفاده کنند و استفاده از سلاح‌های شیمیایی و کشتار جمعی ممنوع در نظر گرفته شده است.
- حملاتی که منجر به ایجاد درد و رنج شدید در انسان‌ها شوند، ممنوع دانسته شده است.
فاطمه مزجی - کارشناسی حقوق دانشگاه تهران
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.