گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پروژه سد فینسک و سامانه انتقال آب به شهرستان‌های سمنان، مهدی‌شهر و سرخه در شهرستان مهدی‌شهر به‌عنوان یک طرح مطالعاتی سال‌هاست که در کش‌وقوس مخالفان استان مازندران و موافقان استان سمنان قرار دارد.
ساخت سد فینسک با ظرفیت هشت تا ۱۰ میلیون مترمکعب از سال ۸۹ بر روی سرشاخه‌های رودخانه «تجن» واقع در منطقه جغرافیایی استان سمنان در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفت، اما پس از انجام مطالعه و آغاز عملیات اجرایی این سد مخزنی، بر روی رودخانه سفیدرود در استان سمنان که از سرشاخه‌های اصلی منابع آبی سد شهید رجایی ساری نیز محسوب می‌شود، موجب بروز اعتراضاتی شد.
بررسی‌های نقشه وزارت نیرو در مورد سد فینسک نشان میدهد که «هیکو» خط الرأس بین سرشاخه‌های اصلی رودخانه سفید، تجن با تالار در ارتفاعات شرقی سلسله جبال البرز در استان‌های سمنان و مازندران است که آب چشمه‌ها و برف‌های این منطقه به طرفین این رود‌ها سرازیر می‌شود. «پور طلا» نخستین سرشاخه رودخانه‌ای است که بین روستای فینسک و تلاجین در استان سمنان قرار دارد و به رودخانه معروف سفید رود می‌پیوندد که طرح مطالعاتی ایجاد سد فینسک نیز در این منطقه صورت گرفته است.
کاهش آب سد شهید رجایی ساری با احداث سد فینسک
با توجه به خشکسالی اخیر که به گفته کارشناسان این بخش در ۵۰ سال گذشته بی سابقه بوده است، دبی رودخانه سفید رود که سد فینسک از آن بهره می‌گیرد، ۵۱۰ لیتر در ثانیه گزارش شده و بررسی‌ها نشان میدهد که رودخانه‌های زیادی به عنوان سرشاخه‌های سد شهید رجایی ساری قرار دارد که از پائین دست سد فینسک به رودخانه اصلی سفید رود متصل می‌شوند و در واقع ساخت سد فینسک حدود ۷ درصد، از ذخایر آبی سد شهید رجایی ساری را کاهش خواهد داد.
رودخانه سفیدرود مهم‌ترین سرشاخه‌ای است که به تجن مازندران منتهی شده و در پایین دست به سد شهید‌رجایی ساری می‌رسد و در صورت تغییر مسیر این سرشاخه، به‌منظور ایجاد سد در منطقه فینسک سمنان، که مرز دو استان محسوب می‌شود، منجر به آسیب‌های جدی به اکوسیستم مازندران، برهم خوردن تعادل طبیعی منطقه، تغییرات اقلیم، آسیب به کشاورزی، تاثیر منفی بر ذخیره آب سد شهید‌رجایی و از بین رفتن جنگل منطقه خواهد شد و شاهد بحران در مازندران خواهیم بود.
با احداث سد فینسک زیستگاه این جانوران از بین می‌رود
حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران در این باره می‌گوید: از آنجا که خاستگاه احداث سد در سمنان بوده است، مجموعه امور آب سمنان ارزیابی را تهیه کرد و در سال ۹۱ نیز توانست مصوبه احداث سد را بگیرد و این در حالی بود که از همان ابتدا تا به امروز هنوز هیچگونه نظرخواهی از مسئولان و کارشناسان و مشاوران مازندران نشده است.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی ادامه میدهد: از همان سال‌ها تاکنون همه کار‌ها و اقدامات در استان سمنان انجام گرفته و در نهایت کمیته ماده ۲ ضوابط استقرار صنایع، خدمات و کشاورزی، رای مثبت خود را نسبت به احداث سد فینسک اعلام کرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با بیان اینکه قطعا هرگونه سدی که در بالادست ساخته می‌شود تبعات مخرب و منفی برای پایین دست سد ایجاد خواهد کرد می‌افزاید: این سد اثرات مخرب متعددی دارد که یکی از آن‌ها تحمیل آثار مخرب زیست محیطی است و تبعات منفی دیگری نیز در سایر حوزه‌های کشاورزی و اقتصادی و اجتماعی خواهد داشت که حتما باید بررسی شود.
تغییرات اقلیمی با احداث سد
یکی از کارشناسان محیط زیست استان مازندارن درباره احداث سد «فینسک» می‌گوید: این سد در جایی احداث شود که زیستگاه اصلی حیوانات بی‌شماری نظیر قوچ، میش، کل و بز و انواع خزندگان است. مسلما با احداث این سد، عملا زیستگاه این جانوران از بین خواهد رفت. از طرفی سطح وسیعی از بهترین مراتع به زیر آب خواهد رفت.
وی معتقد است با احداث این سد، با تغییرات اقلیمی روبرو خواهیم شد که به مرور زمان، تاثیرات جبران‌ناپذیری بر پوشش گیاهی و گیاهان بومی منطقه خواهد گذاشت. حتی باعث نابودی آن‌ها نیز می‌شود. همچنین این سد می‌تواند مانعی برای مهاجرت انواع ماهیان بومی رودخانه به بالادست شده و عملا ارتباط قطع خواهد شد.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به منبع ذخیره آبی سد شهید‌رجایی می‌افزاید: رودخانه‌ایی که ریزابه‌های اصلی و سرشاخه اصلی رودخانه تجن است، از منابع اصلی تامین آب سد شهید‌رجایی محسوب می‌شود. قطعا با این سد این زنجیره آبی قطع خواهد شد.
بر اساس این گزارش، ایران در بحران آب به سر می‌برد و طی سال‌های آینده تامین آب به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور در بسیاری از استان‌ها تبدیل خواهد شد. شرایط جغرافیایی ایران و قرار گرفتن در منطقه‌ای گرم و خشک وضعیت منابع آبی کشور را نگران‌کننده است.
در کنار راه حل‌های گوناگون و متعددی که کارشناسان درباره خروج از بحران آب و خشکسالی پیشنهاد می‌کنند از انتقال آب و روش‌های نوین کشاورزی گرفته تا کاشت برخی محصولات دارای نیاز آبی کم و تغییرات الگوی مصرف همواره ردپای سدسازی به عنوان یک راهکار دیده می‌شود، اما نکته قابل تامل اینجاست که آیا احداث سد‌ها راهی اصولی برای مشکل کم آبی است؟
هر چند افزایش تقاضا برای آب و از سوی دیگر محدودیت و کمبود آب و نیز عدم مدیریت صحیح منابع آبی و الگوی نامناسب مصرف باعث شده است تا بحران آب در سال‌های اخیر بیش از پیش چشمگیر شود، اما مطابق نظر بسیاری از محققین و کارشناسان احداث سد‌های بزرگ نه تنهای کمکی به تامین منابع آبی کشور نکرده بلکه ضرر‌های آن در سال‌های اخیر بمراتب بیشتر از منفعت حاصل از آن بوده است.
باید توجه کرد که ساخت سد فینسک در مرز ۲ استان مازندران و سمنان اعتراضاتی را از سوی مخالفان این طرح در پی داشته و متاسفانه برخورد سیاسی و غیرکارشناسی با این موضوع آن را پیچیده کرده است که نیاز است تصمیمی درست از سوی مسئولان با توجه به نظرات کارشناسان گرفته شود.