گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بیش از دو دهه از تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای می‌گذرد. سازمانی که قدرت‌های اقتصاد جهانی مثل چین و هند و روسیه در بخش انرژی عضو دائمی آن بوده و کشور‌های مختلفی متقاضی عضویت دراین سازمان هستند. در ابتدای دولت آیت الله رئیسی، ایران به عنوان تازه‌ترین عضو این سازمان مورد توافق اعضا قرارگرفت. به عبارت دیگر بستر مناسبی در راستای تحقق رشد اقتصادی و افزایش صادرات به شرط استفاده بهینه از چنین ظرفیتی پیش روی ایران باز شده است. حمید صافدل؛ معاون اسبق وزارت صمت و رئیس اسبق سازمان توسعه تجارت ایران به صورت تفصیلی اهمیت عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را به دانشجو توضیح داده است که در ادامه تقدیم می‌شود.
معاون اسبق وزارت صمت به چرایی شکل گیری سازمان همکاری شانگهای پرداخت و در این باره گفت: بیش از بیست سال از شکل گیری سازمان همکاری شانگهای می‌گذرد. جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای امر یعنی از سال‌های ۲۰۰۳ تقاضای پذیرش عضویت خود را به این سازمان اعلام کرد. درخصوص پایه گذاران اولیه این سازمان می‌توان گفت که کشور‌های چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان شش کشور اولیه‌ای بودند که این سازمان را شکل دادند.
وی در این باره خاطر نشان کرد: ایران درهمان سال‌های اولیه تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای به عنوان ناظر پذیرفته شد. ضمن اینکه همزمان با ایران نیز مغولستان تقاضای عضویت خود در این سازمان را مطرح کرد. چند سال بعد هم پاکستان، هند و افغانستان متقاضی عضویت دراین سازمان شدند. پذیرش پاکستان و هند به فاصله هشت سال بعد از ایران صورت گرفت به گونه‌ای که این کشور‌ها بعد از گذشت یک دوره شش ساله به عضویت سازمان درآمدند. با اینکه ایران چند سال زودتر از هند و پاکستان تقاضای عضویت در این سازمان را داده بود، اما به دلیل چالش‌ها و دغدغه‌های تحریمی که بر ایران تحمیل شده بود قطعا عضویت ایران دچار تاخیر شد.
رئیس اسبق سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: بی تردید برخی از چالش‌ها می‌تواند ناشی از فضای عمومی صحنه سیاست بین الملل و تنش‌هایی باشد که کشور‌های غربی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده اند، اما با جرات می‌توان گفت قبول عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای در مقطع کنونی به عنوان عضو رسمی و نهمین عضو این سازمان حاکی از کاهش دغدغه‌های اعضای این سازمان نسبت به ایران و اینکه ایران وارد شرایط جدیدی شده که اعضای سازمان، عضویت ایران را مورد پذیرش قرار داده اند.
حمید صافدل در این باره توضیح داد: قطعا پذیرش عضویت ایران علامت خوبی است، خبرخوبی که از سوی کشور‌های منطقه در حوزه شانگهای به ما رسیده است. لازم به یادآوری است حوزه شانگهای به لحاظ حجم تجارت که حدود ۲۰ درصد یا ۱۵ ترلیون دلار را در تجارت جهانی به خود اختصاص داده و از لحاظ وسعت جغرافیایی حدود یک سوم سرزمین‌های خشکی دنیا را شامل می‌شود با بیش از سه میلیارد جمعیت که حدود ۴۳ درصد جمعیت جهان را در برمی گیرد، نشان می‌دهد این حوزه، دارای ظرفیت بزرگی در بخش‌های مختلف تجاری است، بنابراین ورود به این عرصه برای ایران از جهات مختلف می‌تواند حائز اهمیت باشد.
کارشناس تجارت بین‌الملل خاطر نشان کرد: در سال‌های اخیر علاوه بر کشور‌هایی مثل ایران، افغانستان، مغولستان و بلاروس جزء کشور‌های ناظر پذیرفته شده بودند. همچنین کشور‌های دیگری همچون ترکیه، سریلانکا، ارمنستان، آذربایجان، نپال و کامبوج در حال گفتگو برای الحاق به این سازمان هستند. قطعا تلاش کشور‌ها برای عضویت در این سازمان نشان دهنده اهمیت بالای آن است که کشور‌های زیادی تقاضای عضویت و الحاق در سازمان همکاری‌های شانگهای را دارند.
رئیس اسبق سازمان توسعه تجارت ایران افزود: اساسا ملحق شدن به سازمان‌های بین المللی و حضور در پیمان‌های منطقه‌ای و بین المللی دو جانبه یا چند جانبه بستر مناسبی را برای توسعه تجارت فراهم می‌کند و سهم تجارت جهانی کشور‌ها را افزایش می‌دهد. در واقع می‌توان گفت با عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، مسیر قابل توجهی پیش روی ایران برای توسعه تجارت باز شده است. هر چند هنوز به صورت کامل به عنوان عضو دائمی این سازمان پذیرفته نشده ایم، اما برای نمونه می‌توان گفت کشور‌های هند و پاکستان در ژوئیه ۲۱۰۵ که تقاضای عضویت کامل آن‌ها مورد موافقت قرار گرفت، مراحل تطبیق شرایط برای عضویت کامل آن‌ها دو سال طول کشید. ما هم در یک تلاش خوشبینانه از سوی وزارت خارجه که روز‌های گذشته چنین وعده‌ای به مردم داده شد، امیدوارهستیم طی یک دوره هجده ماهه تا دو ساله مراحل عضویت دائمی را طی کنیم.
کارشناس تجارت بین الملل در این باره توضیح داد: مجموعه سازمان همکاری‌های شانگهای تا کنون دستاورد‌های مهمی را برای اعضا داشته است. مجموعه اعضاء از همان سال‌های اولیه، توافق نامه همکاری‌های اقتصادی را بین خود تعریف کردند. همچنین برنامه‌های افزایش سطح بازرگانی با تعداد کثیری پروژه تعریف شده که در اولویت این پروژه ها، توسعه همکاری پروژه‌های انرژی در حوزه‌های نفت و گاز دیده می‌شود. از مراحل کشف، استخراج و بهره برداری تا سایر مراحل تجارت جهانی. از دستاورد‌های مهمی که در سند‌های قبلی این سازمان وجود دارد که به دلیل ملحق شدن ایران به این مجموعه می‌تواند حائز اهمیت باشد موضوع شورای مشترک بانکی است.
وی خاطر نشان کرد: شورای مشترک بانکی، زمینه‌ای را برای تامین سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه‌ها فراهم می‌کند. از طرفی در این مجموعه موضوعی تحت عنوان تشکیلات بین المللی به نام باشگاه انرژی از ایده‌هایی است که تقریبا هشت سال قبل توسط روسیه مطرح شد و مورد استقبال قرار گرفت. باشگاهی به عنوان باشگاه مشترک انرژی که در دستور کار قرار دارد و در جایگاه خود می‌تواند با سازمان‌های مشابه سهم رقابتی خوبی در حوزه انرژی برای کشور‌های عضو این سازمان تضمین کند.
صافدل اضافه کرد: همچنین به دنبال اعلام موافقت با عضویت ایران باید آماده باشیم حدود ۲۸ سند بین طرفین تطبیق داده شود تا طی رد و بدل و امضا‌های لازم در فاصله مشابه پذیرش عضویت دو کشور هند و پاکستان نیز ما عضو دائمی این سازمان شویم. بنا بر سرعتی که برای این منظور در دستور کار قرار گرفته است باید بین ۱۸ تا ۲۴ ماه منتظر طی مراحل و به عضویت کامل درآمدن در این سازمان باشیم. لازمه پذیرش عضو جدید در سازمان همکاری‌های شانگهای مشروط به موافقت همه اعضاست؛ لذا به جهت امور حقوقی باید شرایط و مقررات دو جانبه میان سازمان و کشور متقاضی عضویت فراهم شود. حدود ۲۸ سند حقوقی به عنوان زیر ساخت‌های اصلی این توافق تلقی می‌شود و می‌بایست بین طرفین تطبیق داده شود تا به امضاء برسد. بدیهی است اسناد در ابتدا می‌بایستی از طریق وزارت امور خارجه ایران دریافت و مطابق با قوانین ملی مورد ارزیابی قرار بگیرد. قطعا با توجه به پراکندگی موضوعات اسناد از همکاری کارشناسان سایر دستگاه‌ها هم برای اظهار نظر، تطبیق، تکمیل و مبادله اسناد باید استفاده شود.
معاون اسبق وزارت صمت درخصوص عواید عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای گفت: قاعدتا عضویت در این مجموعه برای ما منافع قابل توجهی به دنبال خواهد داشت. از آنجایی که اولین هدف تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای فعالیت در حوزه امنیتی و مبارزه با تخلفات سازمان یافته بوده و به مرور این مجموعه وارد فعالیت‌های اقتصادی فی مابین شدند انتظار می‌رود با عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، ارتقا ضریب امنیتی منطقه‌ای ایران نیز افزایش بیابد. از طرفی مقابله با گسترش ناامنی‌ها و جرایم سازمان یافته ناشی از فعالیت گروه‌های سازمان یافته برای ما آسان‌تر و در عین حال هزینه‌های کمتری صرف این موارد خواهد شد چرا که ایران طی چند دهه گذشته هزینه قابل توجهی برای مبارزه با تروریسم و تخلفات سازمان یافته و افراطی گری و قاچاق داشته است. با عضویت در این سازمان قطعا هزینه‌های ایران در این موضوع مهم کاهش می‌یابد. از طرفی عضویت در این مجموعه امکان دیدار‌ها و تعامل‌های مختلف را بین بخش‌های دولتی و خصوصی برای بخش‌های مختلف اقتصادی فراهم می‌کند.
وی در این باره تصریح کرد: همچنین علاوه بر شکل گیری روابط چند جانبه که می‌تواند در توسعه اقتصادی و بازرگانی برای کشور بسیار مهم باشد رابطه دو جانبه با هر کدام از کشور‌ها حائز اهمیت است. یعنی با تک تک کشور‌ها می‌توانیم تفاهم نامه‌ها و پیمان نامه‌های اقتصادی و تجاری دو طرفه منعقد کنیم. هر چند برای نیل به این موضوع می‌بایست تیم‌های حرفه‌ای آماده مذاکره با توجه به ویژگی تجاری و مزیت‌های اقتصادی هر کشوری داشته باشیم؛ بنابراین اتاق‌های بازرگانی و فعالین بخش‌های خصوصی می‌بایست برای مذاکرات تکمیلی در حوزه تجارت کالایی دعوت شوند و تیم‌های حرفه‌ای از اتاق‌های بازرگانی دولت را همراهی کنند.
صافدل ادامه داد: برای اینکه تجارت دو یا چند جانبه داشته باشیم باید موافقت نامه‌های تجاری بین المللی داشته باشیم. یعنی دراین موافقت نامه‌ها لیست‌های مثبت و منفی داشته باشیم. به این شکل که ایران آمادگی دارد تا در اشکال مختلف با کشور‌های منطقه تجارت داشته باشد و لیست موارد مورد نظر خود را در تعاملات تجاری دو طرفه در اختیار طرفین قرار دهد، بنابراین به طور طبیعی ما نیز چنین مطالبه‌ای از طرف تجاری خود خواهیم داشت.
معاون اسبق وزارت صمت افزود: به این معنا که لیست‌هایی را از طرف‌های خارجی طلب کنیم و بستری را هم برای تامین بخشی از نیازمندی‌های خود در اختیار آن‌ها بگذاریم. یعنی اجازه دهیم کالای کشور‌هایی که طرف تجاری اصلی ما به شمار می‌روند با سهولت بیشتری نسبت به کشور‌های خارج از این موافقت نامه مبادله شود. تهیه و مبادله این لیست‌ها نیازمند داشتن دانش حرفه‌ای مذاکره بین المللی در حوزه تولید و تجارت است بنابراین برای تحقق این هدف مهم نیازمند یک دیپلماسی اقتصادی قوی هستیم.