افزایش شفافیت اقتصادی با اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی/ اصلاح نظام مالیاتی کشور را از درآمد‌های نفتی بی‌نیاز می‌کند +فیلم

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- مهران شفاعتی؛ مالیات یکی از اهرم‌های افزایش شفافیت در اقتصاد کشور‌های مختلف است. به طوری حتی به عنوان درآمد اصلی گروهی از کشور‌های توسعه یافته محسوب می‌شود. این درحالی است که کشور ما در سال‌های اخیر بخش زیادی از درآمد خود را از راه فروش نفت به دست می‌آورد و خود را در معرض آسیب‌های تحریم غرب قرار داده است. آسیب‌هایی که مشکلات زیاد معیشتی را هم برای مردم به وجود آورد.
آلبرت بغزیان؛ اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران معتقد است: با اصلاح درست نظام مالیاتی، حذف معافیت‌های غیرضروری و جلوگیری از فرار مالیاتی، می‌توان بدون وابستگی به نفت کشور را اداره کرد؛ تجربه کشور‌هایی که درآمد نفتی ندارند و جزو اقتصاد‌های موفق جهان به شمار می‌روند این را نشان داده است.
به گزارش دانشجو، اصلاح نظام مالیاتی علاوه بر افزایش درآمد‌های مالیاتی که در شرایط تحریمی برای کشور ضروری است، به افزایش شفافیت اقتصادی و نابودی اقتصاد زیرزمینی می‌پردازد و دولت می‌تواند با توانایی بیشتری به حکمرانی اقتصادی بپردازد. یکی از این قوانین مالیاتی، قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان است که در سال ۱۳۹۸ به تصویب مجلس رسید و ۱۵ ماه برای اجرای آن در جهت مهیا شدن زیرساخت‌های لازم، زمان داده شد، اما حالا با‌گذشت تقریباً ۳ سال از تصویب، همچنان به مرحله اجرا نرسیده است.
در همین راستا و باتوجه به مطالب مطرح شده، گفتگویی با میثم مهرپور؛ کارشناس امور اقتصادی داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه تقدیم می‌شود.

مهرماه سال ۱۳۹۸ بود که قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان به تصویب رسید و قرار بود که ۱۵ ماه برای اجرای آن فرصت داده شود تا زیرساخت‌های لازم برای اجرایش مهیا شود، اما بعد ۳ سال همچنان این قانون اجرایی نشده است. به نظر شما دلیل عدم اجرای این قانون چیست؟
وقتی قرار بر اجرای یک قانون درست و منطقی است، شاید این فاصله‌ای که برای اجرای آن از قبل تعیین می‌شود، فاصله زمانی منطقی نباشد. این بازه زمانی ۱۵ ماهه می‌تواند تبعاتی را هم داشته باشد و یک پاسی را به افرادی بدهد که می‌خواهند از اجرای آن فرار کنند، لذا اجرای قوانین اینچنینی مالیاتی که برای اولین بار هم در ایران اجرا نشده است و در کشور‌های مختلف به اجرا درآمده است، شاید نیازمند نداشته باشد به این فضا که ۲ سال قبل اعلام شود و زمان مشخصی برای اجرای آن تعیین شود؛ لذا اینکه این قئانین مصوب می‌شود و برای اجرای آن زمان مشخصی تعیین می‌شود، یک مقداری این مسأله را نشان می‌دهد که وضع کنندگان و مجریان این قانون، درک خاصی در مورد الزام اجرای این قانون نداشته‌اند و به اجرای قوانین مالیاتی باور چندانی ندارند. اقتصاد ما که وابستگی تاریخی به درآمد‌های نفتی داشته، به جایگاه اتکا به درآمد‌های مالیاتی توجه نشده است. ما هروقت به سمت درآمد‌های مالیاتی رفته‌ایم، از روی اجبار بوده و از روی اختیار و باور این کار را نکرده ایم. عموما دولت‌ها در ایران هیچ‌وقت باور نداشته‌اند که درآمد‌های مالیاتی می‌تواند جایگزین مناسبی برای درآمد‌های نفتی باشد و عموما حرکت‌هایی که در این سال‌ها داشته ایم، به صورت مقطعی بوده است که در شرایط اضطرار و اجبار برای اقتصاد ما رخ داده است. شاید مهم‌ترین دلیلی که می‌توان برای عدم اجرای این مصوبه در این ۳ سال بیان کرد، همان عدم باور و عدم الزام است.
اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان چه آثار مثبتی بر اقتصاد کشور ما می‌گذارد؟
هرچقدر شفافیت اقتصاد بیشتر شود و حجم اقتصاد زیرزمینی به روی زمین بیاید و همه اطلاعات و دارایی‌ها در اختیار و رصد دولت باشد، طبیعی است که کشور به سمت پیشرفت و توسعه حرکت می‌کند. بحث سامانه‌ها نیز از موضوع مالیات‌ها مجزا نیست. درواقع یک جزئی از موضوع اصلاح نظام مالیاتی و اصلاح درآمدی مالیاتی است، اما گام اول در تحقق اینکه کشور به سمت درآمد‌های پایدار مالیاتی برود، شفافیت کاملی در اقتصاد کشور حاکم باشدو یک پایگاه اطلاعات اقتصادی به روز و منسجم از دارایی‌ها و درآمد‌های افراد حقیقی و بنگاه‌های تولیدی وجود داشته باشد که این بحث سامانه‌های فروشگاهی هم می‌تواند بخشی از این پل در اقتصاد ما باشد. طبیعتاً هرچقدر به این سمت برویم که اقتصاد غیرشفاف یا اقتصاد پنهان یا زیرزمینی که در کشور ما وجود دارد، از بین برود و به سمت شفافیت و قابل رصد بودن برویم، می‌توانیم کشور را با روند بهتری هدایت کنیم. اگرچه ممکن است اصلاح نظام مالیاتی کشور را به سمتی ببرد که ما از درآمد‌های نفتی بی‌نیاز شویم و با درآمد‌های مالیاتی اداره کنیم، اما هدف مالیات صرفاً این نیست بلکه شاید اداره کشور با درآمد‌های مالیاتی نتیجه این موضوع باشد و خدف اصلی باید این باشد که ما با استفاده از ابزار‌های مالیاتی بتوانیم اقتصاد را به مسیر درستی هدایت کنیم. اگر اصلاح نظام مالیاتی شکل بگیرد، مهمترین اتفاق بعد از آن این است که اقتصاد ما به یک سمت و سوی درستی هدایت می‌شود. وقتی اقتصاد به سمت و سوی درستی هدایت شد، افزایش درآمد‌های مالیاتی و اداره کشور با درآمد‌های مالیاتی هم می‌تواند نتیجه این اتفاق باشد.
اگر به عنوان جمع‌بندی سخنی در این مورد دارید، بفرمایید.
ما نه فقط در موضوع مالیات‌ها بلکه همه موضوعات اقتصادی باید به اصلاح نظام یارانه‌ای و مالیاتی، نباید به عنوان یک امر مقطعی نگاه کنیم، یعنی نباید صرفاً به دنبال این این باشیم که، چون امروز درآمد‌های ارزی کشور کاهش پیدا کرده است، این موضوع را از طریق افزایش درآمد‌های مالیاتی جبران کنیم، بلکه باید یک نگاه ریشه‌ای و ساختاری به صورت اصلاحی به اقتصاد داشته باشیم و نتیجه این نگاه و اصلاحات ساختاری بتوان کشور را با درآمد‌های مالیاتی اداره کرد و درآمد نفت از بودجه قطع شود به سوی فعالیت‌های توسعه‌ای برود. روند و مسیر ما صرفاً نباید درآمد‌های مالیاتی و افزایش آن باشد، بلکه نتیجه این اقدامات ما باید افزایش درآمد‌های مالیاتی باشد.