مجلس باید از بانک‌ها تحقیق و تفحص کند/ ضرورت بررسی ۱۰۰ میلیارد دلار ارز ترجیحی توزیع شده +فیلم

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- مهران شفاعتی؛ طی روز‌های اخیر با انتشار گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از فولاد مبارکه سپاهان، پرده از تخلف ۹۰ هزار میلیارد تومان در این شرکت برداشته شد.
این درحالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند قوه قضایی و سازمان‌های نظارتی باید هرچه سریع‌تر به این پرونده ورود کنند و افراد متخلف شناسایی شوند.
در همین راستا و با توجه به مطالب مطرح شده، به گفتگو با عطا بهرامی؛ کارشناس حوزه صنعت پرداخته ایم که مشروح آن در ادامه تقدیم می‌شود.

برنامه ما اختصاص پیدا کرده به تفحص مجلس درباره فولاد مبارکه سپاهان سوال اول اینکه ما شاهد انتشار این گزارش بودیم به طور کلی مزایای تحقیق و تفحص از شرکت‌های دولتی را در چه چیزی می‌بینید؟
تحقیق و تفحص فقط بحث شرکت‌های دولتی نیست و در دنیا نمونه‌های خاص زیاد دارد مثلا در آمریکا بحران مالی که پیش بیاید دیگر به نهاد‌های روتین نظارتی اکتفا نمی‌کنند. کمیته تحقیق و تحفص تشکیل می‌شود. دو سال کار می‌کنند و میلیون‌ها برگه سند را چک می‌کنند. از بهترین متخصصان استفاده و ریشه یابی می‌کنند مثلا سال ۲۰۰۸ بررسی بسیار جامعی انجام دادند. انجمن حسابداران قسم خورده متهم شد. به هر حال یک رفع اساسی انجام می‌شود. در کشور ما که نهاد‌های نظارتی متاسفانه بسیار بد اداره می‌شوند و من همیشه می‌گویم نظارت در ایران در حد صفر ریاضی است. اینجا است که مجلس ورود پیدا می‌کند و خیلی اهمیت پیدا می‌کند، ولی متاسفانه تک موردی ورود می‌کند یعنی مثلا از ایران خودرو یا از شرکت فولاد مبارکه تحقیق می‌کند. باید از صنعت تحقیق کند، گاهی از صنعت فولاد، صنعت پتروشیمی و از صنعت خودروسازی و کشاورزی و از دلار ۴۲۰۰ تومانی. این می‌تواند فراگیرتر باشد و منجر به این شود که اطلاعاتی کسب شود که بخواهیم روی روند‌های قانون گذاری و نظارتی مان تجدید نظر کنیم. این کار را هم نکنیم باز هم بی فایده است. اینجا کشف کردیم که مثلا یک شرکت مثل فولاد مبارکه با شیوه خیلی بدی اداره شده و منجر به محاکمه مدیران این شرکت شود، اما در نهایت در همین جا متوقف شویم و در روند‌های قانونی مان و آن چیزی که مشکلات را پیش آورده تغییر ایجاد نکنیم. در هر صورت ورود مجلس ورودی بسیار خوبی است بعضی‌ها که می‌گویند دو میلیارد تومان هزینه طرح هاست. این‌ها شوخی است، در مقابل آن خوبی‌هایی که دارد. هر چه قدر که شما نظارت را بهتر کنید، آینده خودتان را راحت‌تر کردید.
طوری در جامعه بازنمایی شده که انگار ۹۲ هزار میلیارد تومان به سرقت رفته است آیا واقعا این اتفاق افتاده یک توضیحی می‌فرمایید؟
معنی اش این نیست که این قدر اختلاس اتفاق افتاده. اولا که این یک تغییر بدوی است باید به دادگاه برود و آنجا تعیین تکلیف شود. یک کمیته تحقیق که به تخلفات می‌رسد و حداقل آن چیزی که در رسانه‌ها بود، بسیاری از آن واقعا تخلف نیست. بخش جنجالی اش را خیلی پررنگ کردند و فلان روزنامه مثلا ۵ میلیارد تومان پول گرفته فلان نهاد اجتماعی دو میلیارد تومان پول گرفته این‌ها حالت عادی تخلف نیست. اگر روزنامه‌ای پول گرفته در رویکرد حرفه‌ای اش نسبت به فولاد مبارکه تاثیر گذاشته آن وقت تازه تخلف می‌شود. یک شرکتی که با رسانه کار می‌کند تخلف نیست و یک چیز خیلی عادی است. اما رقم قطعا این نیست و بعضی هایش تخلف است و بعضی هایش حل می‌شود. می‌بینیم که مشکلی نبوده و بحثی پیش نمی‌آید و مطمئنا رقمش هم ثابت می‌شود. یعنی شما از اینکه این ۹۲ هزار میلیارد در حد ۲۰۰۰ میلیارد واقعا اختلاس باشد تا اینکه همه اش باشد می‌تواند در نهایت نتیجه گیری کند. یعنی جفتش متصور است. اینکه همه رقم اختلاس محض باشد یا هیچ چیزش هم نباشد، تخلف به معنی اختلاس نیست و خیلی جا‌ها اتفاقی افتاده که جریمه‌هایی هم دارد. معنی اش آن چیزی که در رسانه‌ها دارد بزرگنمایی می‌شود نیست که می‌گویند ۴ میلیارد دلار اختلاس شده، نه این معنی اش اختلاس نیست. تخلفات احتمالی یک شرکت است که در نهایت پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود. دادگاه بررسی می‌کند و آنجاست که اثبات می‌شود تخلف بوده اختلاس بوده چه مقدار اختلاس بوده چه مقدار نبوده. بحث‌هایی که الان می‌شود حرفه‌ای و دقیق نیست. ما طوری صحبت می‌کنیم که انگار همین عدد را اختلاس کردند، ولی قطعا این رقم کلش اثبات نمی‌شود.
چه اتفاقی باعث می‌شود که چنین زمین بازی در صنعت کشور اتفاق بیفتد؟
ما در این موضوع اوضاع مان خیلی بد است و به طور ریشه‌ای مشکل داریم. چرا این قدر صنعت فولاد جذاب شده و خیلی‌ها در آن ورود کردند چه به شکل حزبی چه به شکل شخصی و چه رانتی فولاد مبارکه اصفهان برق و گاز مفت دارد. منظورم این است که خیلی ارزان است. کارگر تقریبا رایگان دارد و سالی ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر مکعب آب استفاده می‌کند. در آن کویری که قطره قطره آبش اهمیت دارد اصلا جای این صنعت اولا آنجا نیست باید به کنار دریا برود، ولی در کویر برپا شده و سرتاسر آن رانت است و در فروشش هم دوباره فساد را سیستماتیک تعریف می‌کنیم. یعنی شما بورس کالا را که مثلا باید این محصول آنجا عرضه شود آنجا هم کانالیزه شده، هر کسی نمی‌تواند بخرد، منطق بورس این است که هر کسی خواست خرید کند آنجا هم کانالیزه کردید. شرکتی است که بورسی است، باید در سامانه کدآل اطلاعاتش بنشیند. این شرکت بورسی که باید اطلاعاتش بنشیند باز هم شفاف نیست و فرض کنید کسی می‌خواهد سهام را بخرد یعنی چه که شما سهام شرکتی را بخرید که خود نهاد‌های دولتی سر ۹۰ هزار میلیارد تومان سرش بحث دارند. می‌گویم اصلا تخلف است، اختلاس است هر چه که هست، بحث دارند. همین که شما در شرکتی سر ۹۰ هزار میلیارد تومان بحث داشته باشید، یعنی به سهامدار سیگنال می‌دهید که من اطلاعات شفاف ندارم و عدم تقارن اطلاعات بیداد می‌کند. این سامانه کدآل را هر چه که هست باید دور بریزید. چون اگر بازدارنده بود عملا بازدارندگی ایجاد می‌کرد. سازمان بازرسی و این همه نهاد نظارتی که اصلا تکثر خودشان علیه خودشان است. ما به قدری نهاد نظارتی ایجاد کردیم که اصلا تزاحم ایجاد می‌کنند و کارشان را درست انجام نمی‌دهند. اینکه هزینه تخلف در ایران پایین است در نهایت شما ببینید که ما موارد قبلی که مثلا داشتیم کسانی که اثبات شده متخلف بودند چه اتفاقی افتاده، به خصوص کسانی که چهره سیاسی یا منتسب به جریان سیاسی بودند که در مورد این شرکت به شدت صدق می‌کند. شما ذهن تان دور و بر هیئت مدیره نرود. این‌ها کاره‌ای نیستند. این‌ها آدم‌هایی هستند که بقیه منصوب شان کردند. اگر شما سر نخ را تا آخرش نگیرید و یک محاکمه‌ای که جامعه را اقناع بکند، انجام ندهید و مجازات‌هایی را اعمال نکنید که جامعه را قانع بکند، نه تنها همه زحمتی که مجلس و قوه قضائیه می‌کشند را از بین می‌برد، بلکه دقیقا عکس خودش عمل می‌کند. یعنی شما فقط فساد را نشان می‌دهید و برخورد هم نمی‌کنید. سیگنال می‌دهید که هر کس فساد کند هزینه ندارد خیال تان راحت باشد چیز مهمی نیست نهایتا می‌رود زندان و بعد هم مرخصی و بعد هم پی کارش؛ بنابراین ریشه‌های داستان زیاد است اولا سند رانتی تعریف شده و این اولین مشکلی است که وجود دارد. نهاد‌های روتین نظارتی کم کاری‌های بسیار زیاد و سلسله واری انجام دادند. آن چیزی که در رسانه‌ها درز کرده که به چند تا رسانه و زن فلان مقام و مبلغی را دادند، این‌ها اصلا فرافکنی و همه اش با هم شاید دو هزار میلیارد تومان هم نشود. ۹۰ هزار میلیارد تومان دیگرش چیست. از این جهت متاسفانه ما، چون نظارت را شوخی گرفتیم و در حد صفر ریاضی است و واقعا نظارت در ایران هیچ چیز نیست، شما می‌توانید نهاد نظارتی را نادیده بگیرید و هیچ اتفاقی هم نیفتد این به خاطر دولت کوچک هم است علی رغم اینکه می‌گوییم دولت ما خیلی بزرگ است ما در بخش نظارت اصلا نیروی کافی نداریم. نظام مالیاتی کشور نیروی کافی به هیچ وجه ندارد سازمان بازرسی نیروی کافی ندارد ممکن است ده‌ها شرکت را یک کارشناس بخواهد بررسی کند و در یک لایه در حالی که لایه نظارتی باید تکمیل کننده همدیگر باشند یعنی یکی بررسی میکند کنترل خودکار باشد چند نفر دیگر این شخص را نظارت کنند هر چه قدر آدم در نظارت لایه‌ها را بیشتر و پیچیده‌تر کند خروجی بهتری دارد، چون به کار سلامت ضریب می‌دهد در حالی که ما آنجا را شوخی گرفتیم و هرازگاهی پرونده‌ای را رونمایی می‌کنیم که تجارب گذشته نشان می‌دهد عاقبت خوبی هم ندارد و یک برخورد دقیقی نمی‌شود که عملا باعث سرخوردگی اجتماعی می‌شود.
ما شاهد یک اتفاق خوبی از طرف مجلس بودیم تحقیق و تفحص از صنعت فولاد سپاهان بودیم شما چه شرکت‌ها و چه حوزه‌های دیگری را در اولویت تحقیق و تفحص مجلس می‌توانید بدانید برای ما بگویید.
مهمترین جا برای تحقیق و تفحص نظام بانکی است. سال گذشته مجلس آقای نظام الدین موسوی را مسئول تحقیق و تفحص از بانک‌های دولتی کرد. نمی‌دانم چرا تفکیک کردند بانک‌های دولتی و خصوصی و غیر دولتی در حالی که تخلف بانک‌های خصوصی و فرار از قانون شان خیلی بیشتر است. بانک‌ها تیم متخصص و نمایندگانی متخصص بانکداری ندارند. بانک‌ها اولویت اول هستند و دوم صنایع رانتی صنعتی که رانت ندارد دعوایی هم ندارد. رانت ندارد خودش امورات خودش را برطرف می‌کند. فولاد و پتروشیمی بسیار مهم هستند. چون خوراک و انرژی رانتی می‌گیرند. بعضی نهاد‌هایی که سیاست گذار هستند ببینید سیاست‌های بانک مرکزی در دوران پنج ساله اخیر به خصوص چهار سال دوم حسن روحانی سیاست هایش به گونه‌ای بود که تحریم را موثر نمایی می‌کرد باید از این تحقیق و تفحص بشود. شما قانونی را تصویب می‌کردید که دست و پای کشور را می‌بست. قانون گذار چه فکری می‌کرد که چنین قانونی را وضع می‌کرده. همین الان برای واردات ماشین آلات معدنی که رهبر انقلاب شخصا تاکید کردند که باید جزو اولویت‌های اول کشور باشد به قدری قانون گذاشتند که عملا نمی‌شود. رشد بخش معادل کشور سال گذشته منفی بوده یعنی ما تحقیق و تفحص از سیاست گذاری هم داریم. سیاست گذار چه فکری می‌کند که قانونی وضع می‌کند که عملا جلوی فعالیت سالم اقتصادی را می‌گیرد. یعنی ما ما شاهد یک نفوذ در سیاست گذاری هم بودیم که بسیار موثر بوده است. ما بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار، ارز ۴۲۰۰ تومانی توزیع کردیم. خب از وقتی که حذف شد، نه قیمت مرغ ۱۰۰ هزار تومان نه روغن شد ۵۰۰ هزار تومان. هیچ اتفاقی نیفتاد. تورم کاهنده هم شده و کالا هم قیمت قدیم است و تابستان ۱۴۰۰ مرغ ۵۵ هزار تومان بوده تابستان ۱۴۰۱ مرغ ۵۰ هزار تومان است. این ۱۰۰ میلیارد را چه کسی داده و چه کسی گرفته و به یک تحقیق و تفحص بسیار جامع نیاز دارد. در حالی که اصلا انگار نه انگار دادیم رفت و تمام شد. ما اگر در مورد ریال به ریال آنچه هزینه کردیم تحقیق و تفحص نکنیم به جایی می‌رسیم که الان رسیدیم. در مورد سیاست خودرویی کشور در چهار سال اخیر هم واردات را بستند هم با قیمت گذاری کاری کردند که خودروساز داخلی زیان ده بشود شورای رقابت، وزارت صمت، معاون اول رئیس جمهور دولت قبل باید توضیح بدهند که چه فکری می‌کردند و با چه بسته کارشناسی، سیاستی را وضع کردند که برای کشور بحران سازی کرده. یعنی هزینه‌ای که ما در این حوزه‌ها داریم سر به فلک می‌زند و بسیار زیاد است، ولی متاسفانه به شکل جنجالی و سلبریتی گونه برگزار می‌شود در همین قضیه فولاد هم دیدیم که مثلا فلان روزنامه ۵۰۰ میلیون گرفته و حوزه عملیه یک میلیارد گرفته. خب یک میلیارد مگر پولی است. فولاد مبارکه ۲۰۰ میلیارد تومان مجوز هزینه برای خرج عمومی داشته و روزنامه گرفته تبلیغات داده و پول گرفته. برای صدا و سیما ۲۲ میلیارد تومان چیزی نیست. رسانه ملی است. پول داده و تبلیغات کرده است. این عادی است و اصلا تخلف نیست. ولی چون ریشه یابی نمی‌شود به شکل سلبریتی گونه و جنجالی با آن برخورد می‌شود عملا ریشه‌ها را هم پیدا نمی‌کنیم. به نظر فولاد و پتروشیمی بسیار مهم است. نظام بانکی اولویت اول است. ارز ترجیحی و رانتی خیلی کلیدی است و در اینجا تیم‌های بسیار متخصص‌تر نه به شکلی که ما در مجلس دیدیم که نمایندگانی که خیلی تحصیلات عام دارند جمع می‌شوند و با هم دیگر تحقیق می‌کنند. تیم‌های خیلی متخصص تری احتیاج دارند.