هماهنگی بالایی بین دیپلماسی دفاعی و غیرنظامی در دولت سیزدهم وجود دارد

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، تحرکات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در حوزه بین‌الملل و دیپلماسی دفاعی موضوعی است که طی چند وقت اخیر زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار گرفته است؛ به ویژه پس از استقرار دولت سیزدهم که حجم مراودات و تبادل هیأت‌های نظامی بین کشورهای مختلف و جمهوری اسلامی ایران رشد قابل توجهی داشته است و به طور مستمر، وزارت دفاع کشورمان میزبان هیات‌های نظامی از کشورهای مختلف است.
در روزهای گذشته دو رویداد مهم در حوزه دیپلماسی دفاعی مورد توجه محافل تخصصی بوده که اولین آنها حضور ایران در نشست چهارجانبه ایران، روسیه، ترکیه و سوریه در مسکو برای عادی‌سازی روابط دو کشور ترکیه و سوریه بوده و دیگری شرکت وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان در نشست وزرای دفاع عضو سازمان همکاری‌های شانگهای در دهلی نو است که از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
سردار سید حمزه قلندری از جمله مدیران جوان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است که از یک سال گذشته ریاست امور بین‌الملل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح را بر عهده دارد، مجموعه‌ای که نقش‌آفرین اصلی مناسبات در حوزه دیپلماسی دفاع است.
تحرکات اخیر وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در حوزه دیپلماسی دفاعی موضوعی است که بهانه گفتگوی ما با سردار قلندری شده است.
** کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای، عضویت ایران را دنبال می‌کردند
طی روزهای گذشته، شرکت وزیر دفاع کشورمان در نشست وزرای دفاع سازمان همکاری‌های شانگهای را داشتیم؛ موضوع عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای از جمله اتفاقات مهم یک سال گذشته است که می‌بایست به آن پرداخت، از ویژگی‌های این سازمان برایمان بگویید.
سردار قلندی: بسم‌الله الرحمن الرحیم- یکی از مهم‌ترین موضوعات نظام بین‌الملل که نقش محوری دارد، بحث ائتلاف سازی و شرکت در مجامع و گروه‌های چندجانبه است و در قسمت‌های مختلف دنیا ما شاهد شکل‌گیری این ائتلاف‌ها با رویکردهای مختلف اقتصادی، امنیتی، سیاسی و ... هستیم.
جمهوری اسلامی ایران از آنجایی که استقلال وجه مهم سیاستش است، تلاش کرده تا در پیوستن به مجموعه‌های بین‌المللی این موضوع را مد نظر قرار دهد و به مجموعه‌هایی بپیوندد که با اصول اساسی جمهوری اسلامی ایران مخالفت و مغایرتی نداشته باشد.
یکی از مجموعه‌های مهم و ارزشمندی که در دنیا وجود دارد، مجموعه سازمان همکاری‌های شانگهای است. نکته بارز و مشخص این سازمان، گستردگی جغرافیایی و وسعت مکانی کشورهای عضو است، نکته بعدی جمعیت کشورهای عضو است که مجموعا بیش از یک سوم و نزدیک به نیمی از جمعیت جهان، دولت‌هایشان عضو این سازمان هستند.
نکته متمایز دیگر که باید مد نظر قرار گیرد، این است که اساس شکل‌گیری این سازمان، مبارزه با سه شر یعنی تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی بوده، موضوعاتی که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره مورد توجه بوده است. از سوی دیگر حضور کشورهای اسلامی و کشورهای حوزه اوراسیا و همچنین تعدادی از اقتصادهای برتر دنیا در این سازمان از دیگر ویژگی‌های سازمان همکاری‌های شانگهای است.
جمهوری اسلامی ایران در راستای سیاست داخلی و خارجی خود، بر مبنای تدابیر مقام معظم رهبری که بر اساس عزت، حکمت و مصلحت شکل گرفته و همچنین تطابق آن با سیاست نگاه به شرق، رایزنی‌های خود را با سازمان همکاری‌های شانگهای دارد. نکته‌ای که الان باید مد نظر قرار بگیرد و شاید نسبت به دوره‌های پیشین متمایز بوده، نگاهی است که جامعه همکاری سازمان شانگهای نسبت به پیوستن جمهوری اسلامی به این سازمان دارند.
یعنی علاوه بر اینکه ما درخواست عضویت در این سازمان را داشتیم، کشورهای عضو این سازمان هم به شدت به دنبال این بودند که جمهوری اسلامی ایران به این سازمان بپیوند که بحمدالله با روی کار آمدن دولت مردمی و تاکیدات حضرت آیت‌الله رئیسی روی این موضوع، روند پیوستن سازمان همکاری‌های شانگهای با سرعت بیشتری در حال اجراست و ما بزودی از عضو ناظر به عضو اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای تغییر وضعیت خواهیم داد
** جامعه جهانی به مبارزه حقیقی ایران با تروریسم اذعان دارند
از حوزه‌های مشترک کاری که می‌توان در حوزه دفاعی با اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای تعریف کرد برایمان بگویید؛ چه همکاری‌هایی را می‌توان با اعضا تعریف کرد؟
سردار قلندری: سوال شما را از دو وجه می‌توان به آن پرداخت؛ یک وجه آن که نقطه خاص و ویژه‌ای است، تجربیات جمهوری اسلامی ایران در سال‌های گذشته است که تقریبا تمام اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای به آن اذعان دارند. در خصوص مبارزه با موضوعاتی که به عنوان اهداف اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای مطرح شد یعنی مبارزه با تروریسم، مبارزه با افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی، شاید هیچ کجا به اندازه جمهوری اسلامی ایران تجربه مبارزه حقیقی و واقعی را نداشته است که جا دارد در اینجا از شهید بزرگوار شهید سلیمانی یاد کنیم که الان جامعه جهانی اذعان دارند ایشان بزرگترین فرمانده مبارزه با تروریسم بودند و همه هم این را قبول دارند که بعضی‌ها اعلام می‌کنند و بعضی‌ها هم اعلام نمی‌کنند اما این را پذیرفته‌اند که آمریکا با به شهادت رساندن ایشان بزرگترین سهم را در ایجاد وقفه و کندی در مبارزه با تروریسم داشته که الحمدالله جمهوری اسلامی ایران علیرغم فقدان این شهید بزرگوار با قدرت و جدیت به مسیر صحیح و جدی خود ادامه می‌دهد.
نکته دوم این است که بعد از تحریم‌های ظالمانه‌ای که علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده بود، در اکتبر ۲۰۲۰ ما شاهد رفع محدودیت تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران بودیم. بلافاصله بعد از رفع این تحریم به صورت آشکار حضور تسلیحات ایرانی در کشورهای مختلف که به درخواست رسمی دولت‌های این کشورها شکل گرفته بود، مشاهده شد.
** تسلیحات ایرانی امروز Game Changer هستند
جامعه جهانی با مشاهده کردن این تسلیحات، یک بعد جدیدی از فناوری دفاعی برایش مکشوف شد که شاید بیشتر از اینکه ما بگوییم برایشان جالب بود، بیشتر موجب تعجب‌شان شده بود. اینکه کشوری که به صورت کامل در همه زمینه‌ها دچار مشکل بوده و از دستیابی به هرگونه فناوری منع شده بود، امروز به جایی رسیده که در لبه فناوری و تکنولوژی حرکت می‌کند و تسلیحاتش آنگونه که رسانه‌ها مطرح می‌کنند «Game Changer» یا تغییردهنده بازی‌های بین‌المللی است. این باعث شد کشورهای زیادی بعد از رفع این تحریم‌ها به خرید تسلیحات ایرانی و نوسازی و بازسازی تجهیزات کشور خودشان با استفاده از فناوری و تجهیزات ایران روی آوردند.
نکته دیگر، بحث اقتصادی و ارزآوری تسلیحات است که وزیر محترم دفاع چندی پیش به چند برابر شدن صادرات تسلیحاتی و صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران اشاره کردند، اما همانگونه که اشاره کردیم، مهمتر از نفس تسلیحات، دانش و فناوری و آگاهی جوانان ایرانی است که پشت این تسلیحات وجود دارد و همین موضوع جامعه جهانی را به تعجب و حتی به تحسین واداشته است.
** تشریفات مرسوم برای حضور ایران در مجامع بین‌المللی کنار گذاشته می‌شود
در اجلاس دهلی شاهد آن بودیم که علیرغم آنکه هنوز تبدیل وضعیت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای به طور کامل انجام نشده است، اما وزیر دفاع بعنوان سخنران اصلی در نشست وزرای دفاع کشورهای عضو حضور پیدا کردند، علت این خرق عادت چه بود؟
سردار قلندری: نقش تعیین‌کننده و موازنه‌بخش نظام جمهوری اسلامی ایران در جامعه جهانی موضوعی است که در روندهای منطقه‌ای مورد توجه قرار گرفته است.
چند روز قبل از اجلاس شانگهای، حضور وزیر دفاع را در مسکو و شرکت در نشست چهارجانبه جمهوری اسلامی ایران، روسیه، ترکیه و سوریه را داشتیم، نکته قابل توجه این است که فرمت قبلی برگزاری این اجلاس سه‌جانبه بود، اما مسیر به جایی منتهی شد که هر سه طرف جمهوری اسلامی ایران را دعوت کردند که در این اجلاس حضور داشته باشد و الحمدالله نقش جمهوری اسلامی ایران در نزدیک کردن دو کشور اسلامی ترکیه و سوریه نقش بسیار ممتازی بود و شاید مسیری که خیلی افق طولانی را می‌دید برای کم‌کردن فاصله بین این دو کشور، با حضور جمهوری اسلامی ایران بسیار کوتاه‌تر شد و ما شاهد نزدیک شدن دو کشور هستیم.
در سازمان شانگهای که تعداد بیشتری کشور حضور دارند، با توجه به مسائلی که در دستور کار اجلاس قرار داشت مانند مبارزه با تروریسم، موضوع افغانستان، مبارزه با جرایم سایبری و قاچاق کالا و انسان و ... جمهوری اسلامی قابل حذف از این روند نبود، چون پرچم‌دار مبارزه با این پدیده‌های شوم در جهان، جمهوری اسلامی ایران است و همین موضوع خیلی از ساختارها را ناگزیر از این می‌کند که جمهوری اسلامی ایران را دعوت کنند و حتی خیلی از تشریفات مرسوم را کنار بگذارند تا جمهوری اسلامی ایران در جمع آنها حاضر شوند.
نکته جالب این است که بلافاصله بعد از خروج ما از دهلی نو، رئیس ستاد ارتش هندوستان اعلام کرد که یک ائتلاف سه‌گانه‌ای بین جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین ایجاد شده است و به برگزاری رزمایش‌ها اشاره کرد و در ادامه گفت که هند هم تمایل دارد ائتلافی را با ایران داشته باشد. یعنی کشوری مانند هندوستان که دارای اختلافات مرزی با جمهوری خلق چین است، در عین حال این درخواست را دارد که در ائتلاف با ایران شرکت کند.
** اعضای شانگهای به تحریم‌های یکجانبه آمریکا نپیوسته‌اند
نکته‌ای که باید دوستان رسانه‌ای به آن توجه بیشتری داشته باشند، اهمیت موضوعات رسانه‌ای و تبلیغاتی است که در سطح دنیا دارد شکل می‌گیرد. یک روندی وجود دارد که همانطور که علیه ما اجرا شد، در حال حاضر علیه روسیه و چین نیز اجرا می‌شود و در حقیقت بر علیه هر کسی که بخواهد اهداف خود را مستقل پیگیری کند و نظام یکجانبه گرای آمریکا را به چالش بکشد، اجرا می شود.
ما در سازمان‌هایی مثل شانگهای دقیقا خلاف آن را می‌بینیم، ما می‌بینیم که اعضای شانگهای با این وسعت و جمعیت به تحریم‌های یکجانبه آمریکا در خیلی از حوزه‌ها نپیوسته‌اند. در حقیقت تفاوت روند امروز با گذشته که مبتنی بر این فرمایش مقام معظم رهبری که آمریکا رو به افول است در همین موضوع است؛ یعنی شما همراهی بی قید و شرط خیلی از کشورها با آمریکا را مانند گذشته نمی‌بینید. حتی در مسئله‌ای مانند اوکراین، کشوری مثل هند هم حتی با آمریکا در این موضوع همراهی نمی‌کند.
** درخواست کشورهای مختلف برای دیدن پیشرفت‌های دفاعی ایران
در حاشیه نشست وزرای دفاع عضو سازمان همکاری‌های شانگهای، شش دیدار دوجانبه بین وزیر دفاع کشورمان با وزرای دفاع کشورهای عضو داشتید، موضوع غالب در این گفتگوها چه بود؟
سردار قلندری: تقریبا در تمام دیدارهایی که با وزرای دفاع کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای داشتیم، نکته بارز آن را می‌توان تحسین شرکت‌کنندگان در این اجلاس از صحبت‌های وزیر دفاع دانست که همه موضع مستقل و آشکار جمهوری اسلامی ایران را مورد تحسین خود قرار دادند.
نکته دیگری که ما در اغلب دیدارها شاهد آن بودیم، تمایل جدی به ائتلاف و ارتقاء سطح همکاری‌های دفاعی و امنیتی با جمهوری اسلامی ایران بود، مطلب دیگری که مورد درخواست همه کشورها قرار گرفت، درخواست استفاده از تجربیات جمهوری اسلامی در مبارزه با پدیده تروریسم و جلوگیری از گسترش آن در منطقه و جهان بود.
** در موضوع صادرات تسلیحات صرفا به دنبال اهداف تجاری نیستیم
درخواست دیگری که تقریبا در همه دیدارها مطرح شد، دیدن پیشرفت‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران از نزدیک بود. نکته متمایز دیگر هم این بود که تفاوت نگاه ما در صحبت با خودشان را در همان جلسات می‌دیدند، یعنی جمهوری اسلامی ایران کشوری است که حتی در موضوعات دفاعی صرفا به دنبال کسب اهداف تجاری نیست، گرچه بلاخره منافع اقتصادی صادرات تسلیحات قابل چشم‌پوشی نیست، اما جمهوری اسلامی ایران بر اساس آموزه‌های دینی و انقلابی خود صرفا به دنبال موضوعات تجاری و بازرگانی که در صادرکنندگان تسلیحات جهان به طور معمول وجود دارد نیست.
و اینکه ما آنها را دعوت می‌کردیم به مشارکت در انتقال فناوری‌ها، فناوری‌هایی که میتوان گفت شاید نمود و بروز آن در تسلیحات و صنایع دفاعی است اما بهره‌های غیردفاعی و غیرنظامی آن دست کمی از این موضوعات نداشته باشد؛ مانند صنایع الکترونیک، صنایع پزشکی و صنایع هوایی و ... که وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران امروز در نقطه قابل اتکایی از آن قرار دارد.
** ناتو رو به افول و سازمان همکاری‌های شانگهای رو به پیشرفت است
فضای همکاری که امروز در سازمان همکاری‌های شانگهای وجود دارد را آیا می‌توان در مسیر تبدیل شدن به رقیبی برای ناتو عنوان کرد؟ بعنوان یک کارشناس امر، نظرتان در اینباره چیست؟
سردار قلندری: در پاسخ به این سوال باید به وجه متمایز و اعمال شده نقش این دو ائتلاف اشاره کرد؛ در سازمان همکاری‌های شانگهای تمرکز بر اعضا و همسایگان در پیگیری اهداف وجود دارد، روندی که دقیقا برعکس آن را در ناتو می‌بینیم. بعنوان مثال دلیل اصلی وقوع بحران اوکراین، عدم توجه به حساسیت کشورها در گسترش ناتو و نفوذ آمریکا به شرق بوده که این مورد تقبیح اکثریت اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای قرار گرفت.
در سازمان همکاری‌های شانگهای توجه به همکاری و گسترش دامنه نفوذ بر پایه همکاری است نه بر پایه قدرت و زور، بلکه بر پایه اقتدار مشروع و همچنین اقناع سازی کشورها در پیوستن. نکته قابل توجه در مقایسه این دو سازمان، توجه به ساختارهای زیرگروه سازمان همکاری‌های شانگهای است، یعنی تا حد زیادی سعی کرده‌اند از موضوعات نظامی فاصله بگیرند و بیشتر به دنبال ثبات‌سازی در مناطق آشوب‌زده باشند و همکاری‌های جمعی، اقتصادی و ... را دنبال کنند.
وزیر محترم دفاع در این اجلاس اخیر طرحی را در خصوص کمربند امنیت دریایی مطرح کردند که هدف اصلی آن تسهیل روال تجارت و صادرات و واردات اقلام در بین کشورها بود. به نظر می‌رسد شاید همانگونه که نمونه عملی آن را در بحران اوکراین شاهد هستیم، توانمندی ناتو نیز مانند قدرت آمریکا رو به افول است و به عکس روالی که برای سازمان همکاری‌های شانگهای دیده می‌شود مسیری رو به پیشرفت و رو به جلو است.
** مستحکم‌سازی روابط دوجانبه با توافقات امنیتی/ هماهنگی بالایی بین دیپلماسی دفاعی و غیرنظامی کشور وجود دارد
طی یکسال گذشته تحرکات قابل توجهی در حوزه دیپلماسی دفاعی وجود داشته که محوریت آن با وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بوده، دستاورد این تحرکات و رفت و آمدهای هیات‌های نظامی چیست؟
سردار قلندری: بحمدالله امروز وفاق و همدلی بسیاری خوبی در نیروهای مسلح و سازمان‌های مختلف نیروهای مسلح در این حوزه وجود دارد. دولت محترم هم توجه ویژه‌ای به نقشی که نیروهای مسلح می‌توانند در پیشبرد دیپلماسی و اهداف دولت در محیط خارجی داشته باشند دارد.
اینکه می‌بینیم روابط استحکام زیادی دارد پیدا می‌کند، یک وجه بارز آن این است که تجربه نشان داده روابطی که با توافقات امنیتی و دفاعی محکم‌سازی شده باشد، استحکام بیشتری دارد نسبت به روابطی که فاقد این ظرفیت‌ها است. بحمدالله دولت آیت‌الله رئیسی و مجموعه دولت سیزدهم با همکاری ایشان توانسته‌اند اتفاقات بزرگی را رقم بزنند که از جمله آنها هماهنگی دیپلماسی دفاعی و دیپلماسی غیرنظامی است.
** کشورهای مختلف درخواست ایفای نقش جمهوری اسلامی ایران برای موازنه‌بخشی دارند
درباره مسیر پیش‌رو برای تبدیل عضوت کشورمان در سازمان همکاری‌های شانگهای، چه مراحلی در پیش داریم؟ مسیر در پیش را توضیح بدهید.
سردار قلندری: عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای پیچیدگی‌های خاصی دارد. یکی از این پیچیدگی‌ها اجماع نهادهای ملی و قانون‌گذاری کشورهای عضو برای پذیرش یک کشور بعنوان عضو اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای است.
وقتی یک کشوری با پیوستن جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای موافقت می‌کند، در حقیقت تمام حاکمیت آن کشور به این اجماع می‌رسند که پیوستن عضو جدید به این سازمان نتنها از جهت هویت و سازمان کلی همکاری‌های شانگهای می‌تواند مقوّم باشد، بلکه از طریق ملی هم می‌تواند به تقویت کشورها کمک کند. نکته‌ای که ما به صراحت و آشکار در اجلاس اخیر دیدیم این بود که کشورهایی که بعضا اختلافاتی هم با هم داشتند، درخواست داشتند که جمهوری اسلامی نقش موازنه‌بخشی بین کشورهای آنها داشته باشند و این را مورد مطالبه مردم خودشان بیان می‌کردند که نکته جالبی بود
** زمینه‌های تعریف پروژه مشترک با اعضای سازمان شانگهای در حال فراهم شدن است
این امکان وجود دارد که در آینده ما پروژه‌های مشترکی با اعضای شانگهای داشته باشیم.
سردار قلندری: به نظر می‌رسد این روند خیلی دور از انتظار نباشد و زمینه‌های این موضوعات در حال فراهم شدن است. خیلی از این کشورها به دلیل سابقه‌ای که داشتند، مجموعه‌های منفصلی از فناوری‌های نظامی و دفاعی در کشورهایشان نهادینه شده است، اما به صورت جزایر جداگانه بوده است.
جمهوری اسلامی با بومی‌سازی علم و فناوری دفاعی که در داخل داشته، تا حدود زیادی می‌تواند بعنوان نخ تسبیح گردآوردنده همه این توانمندی‌های منفصلی که در این کشورها هست، ایفای نقش کند و ما شاهد آن باشیم که به زودی شاهد همکاری‌های دفاعی با این کشورها باشیم.
البته این همکاری‌ها البته تنها معطوف به سازمان همکاری‌های شانگهای نیست، خیلی از کشورها به دنبال این هستند که دانش ایرانی را با دانش خودشان ترکیب کنند تا بتوانند راه را با سرعت بیشتری بپیمایند.