لزوم حرکت صنعت گاز ایران به سمت گاز مایع/ بازیگر فعال بازارهای جهانی می‌مانیم؟

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - ندا زارعی: تجارت گاز که در چند دهه اخیر روند رو به رشدی داشته است، یک منبع انرژی نسبتا پاک به شمار می‌رود و پیش‌بینی می‌شود روند رشد آن تا نیمه سده جاری ادامه‌دار باشد.

انتقال گاز با روش‌های مختلفی از جمله خط لوله، متراکم سازی، جامدسازی، تبدیل به فرآورده‌های مایع و برق صورت می‌گیرد. در حال حاظر در مقیاس بزرگ از میان روش‌های ذکر شده تنها دو روش خط لوله و ال. ان. جی (مایع کردن گاز) صرفه اقتصادی دارند.

برای انتقال با خط لوله که اصلی‌ترین روش برای انتقال در مسافت‌های کوتاه است، باید در مسیر‌های مشخصی لوله و ایستگاه‌های تقویت فشار قرار بگیرد تا گاز را به مقصد برساند. همینطور در روش تبدیل گاز به مایع برای تسهیل صادرات، دمای گاز باید تا ۱۶۲- کاهش پیدا کند تا حجم آن نیز ۶۰۰ مرتبه کم‌تر شود.

بر اساس گزارش منتشر شده از BP در سال ۲۰۲۱ تجارت گاز به ۶/۱۲۲۰ میلیارد متر مکعب بوده است که ۴/۷۰۴ میلیارد متر مکعب آن توسط خطوط لوله و ۲/۵۱۶ میلیارد متر مکعب دیگر آن از طریق ال. ان. جی بوده است. نکته‌ای که وجود دارد این است که صادرات از روش ال. ان. جی اگرچه نسبت به خطوط لوله سهم کم‌تری را به خود اختصاص داده، اما در سال‌های گذشته روند صعودی را طی کرده و بر خلاف روش خطوط لوله، افزایش داشته است. به دلیل وجود چالش‌های مالی و فنی در ایران، صادرات گاز همچنان از طریق خطوط لوله انجام می‌شود.

به دلیل اینکه گاز یک بازار منطقه‌ای دارد، قیمت فروش و سود حاصل از آن به بازار موردنظر بستگی دارد. بازار گاز آمریکا، بازار شرق آسیا و اروپا از جمله بازار‌های تعیین کننده قیمت گاز هستند. علاوه بر بازار، روش انتقال هم بر سود بدست آمده از تجارت گاز موثر است. در بازار‌هایی که قیمت آن کمتر از ۵۰ دلار و مسافت آن بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر باشد، انتقال از خطوط لوله گزینه مناسبی نیست. در مسافت‌های کوتاه، انتقال از طریق خطوط لوله از لحاظ اقتصادی گزینه مناسب‌تری است.

به طور کلی مناسب‌ترین بازار و روش برای صادرات گاز ایران، بازار منطقه و روش خطوط لوله است. پس از بازار گاز منطقه، بازار ال. ان. جی شرق آسیا هم به علت قیمت بالای خرید و فروش در آن گزینه مناسبی به شمار می‌رود.

تجارت گاز علاوه بر ابعاد اقتصادی، از لحاظ سیاسی هم قابل بررسی است و باید مورد توجه قرار بگیرد. به دلیل منطقه‌ای بودن بازار این انرژی و وابسته بودن کشور‌های منطقه به کشور تامین کننده، جهانی شدن بازار آن از طریق ال. ان. جی، برای کشور‌های صادر کننده گاز پیامد‌هایی خواهد داشت. اگر روش ال. ان. جی توسعه پیدا کند، کشور‌های واردکننده برای انتخاب منابع خود قدرت تصمیم‌گیری و گزینه‌های بیشتری دارند.

در نتیجه نقش سیاسی کشور‌های صادر کننده نیز کاهش پیدا می‌کند. در این صورت ایران یکی از کشور‌هایی است که دچار آسیب بیشتر می‌شود. ایران در اوایل اعمال تحریم‌ها برای صادرات نفت خود با مشکلات و چالش‌هایی مواجه شده بود. با جهانی شدن این بازار، ممکن است برای صادرات گاز هم تحریم شود.

آمریکا و کشور‌های همراهش از هیچ تلاشی برای اعمال تحریم علیه ایران دریغ نمی‌کنند. در نتیجه با وجود مشکلات مالی و فنی، مسئولان باید در جهت توسعه روش ال. ان. جی در کشور، برنامه‌ریزی و تلاش کنند چرا که سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها، در آینده باعث حضور قدرتمند ایران در بازار‌های جهانی می‌شود.