زیرساخت هست، اراده نیست؛ چرا فیبر نوری در ایران به کندی پیش می‌رود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو،در دنیای امروز، اینترنت به‌عنوان بستر اصلی آموزش، تجارت و ارتباطات، نقش مهمی در توسعه کشورها دارد و فناوری فیبر نوری زیرساختی کلیدی برای دسترسی سریع و پایدار است.

فیبر نوری چیست؟

 فیبرنوری رشته‌ای نازک از شیشه یا پلاستیک است که داده‌ها را با سرعت بسیار بالا و کیفیت عالی منتقل می‌کند، بدون افت سیگنال در مسافت‌های طولانی. این فناوری مزایایی مانند سرعت بالا، پایداری، مصرف انرژی کم، امنیت و قابلیت ارتقا دارد که تجربه‌ای بدون تاخیر در خدمات آنلاین و ارتباطات پایدار حتی در شرایط سخت را فراهم می‌کند.

نگاهی به کشور‌های پیشرو در توسعه فیبرنوری

در سال‌های اخیر، بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه، سرمایه‌گذاری‌های کلانی در توسعه فیبر نوری انجام داده‌اند. در ادامه به برخی اقدامات موفق این کشور‌ها می‌پردازیم:

اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا با تشکیل شورای تخصصی FTTH گام‌های بلندی در توسعه فیبر نوری برداشته است. تا سال ۲۰۲۳، حدود نیمی از کاربران اتحادیه اروپا به این فناوری دسترسی داشتند. طبق پیش‌بینی‌ها، تا ۴ سال آینده بیش از ۷۰ درصد اتحادیه اروپا به شبکه فیبر نوری متصل خواهد شد.

کشور‌هایی مانند امارات، قطر، سنگاپور، هنگ‌کنگ، چین، باربادوس، مائوریتیوس، آندورا و کره جنوبی نیز جزو دارندگان بالاترین نرخ پوشش فیبر نوری در جهان معرفی شده‌اند.

کره جنوبی

کره جنوبی یکی از موفق‌ترین کشور‌ها در زمینه توسعه فیبر نوری است. در سال ۲۰۲۲، حدود ۸۷ درصد از مشترکین این کشور از فیبر نوری استفاده می‌کردند. سرعت اینترنت ثابت در این کشور به حدود ۱۲۴ مگابیت بر ثانیه رسیده است.

موفقیت این کشور ناشی از دو عامل مهم است: سرمایه‌گذاری‌های دولتی مستمر و شرایط جغرافیایی مناسب. کوچک بودن مساحت کشور و تراکم جمعیت بالا، توسعه شبکه را آسان‌تر کرده است.

ژاپن

ژاپن با داشتن ۸۴ درصد پوشش اینترنت ثابت فیبر نوری، دومین کشور پیشرو در این فناوری است. در سال ۲۰۲۲، نخست‌وزیر ژاپن هدف‌گذاری کرد که تا سال ۲۰۲۸، میزان پوشش فیبر نوری به ۹۹.۹۹ درصد برسد.

چین

توسعه فیبر نوری در چین چشمگیر بوده است. از تنها ۱۷ درصد پوشش در سال ۲۰۱۳، این کشور به ۸۹ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. این جهش بزرگ نتیجه اجرای یک برنامه سه‌ساله از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ و سرمایه‌گذاری ۱۷۰ میلیارد دلاری در این حوزه بوده است.

اسپانیا

در سال ۲۰۲۰، دولت اسپانیا اعلام کرد که قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ تمام شهروندان این کشور را به اینترنت پرسرعت با سرعت حداقل ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه متصل کند. تا کنون ۷۴ درصد جمعیت این کشور به فیبر نوری دسترسی دارند. بودجه تخصیص یافته به این پروژه بالغ بر ۴.۳ میلیارد یورو بوده است.

انگلستان

برنامه‌ریزی توسعه فیبرنوری در انگلستان از سال ۲۰۱۰ آغاز شد. تا سال ۲۰۲۱، ۹۵ درصد هدف‌گذاری اولیه انجام شده بود. سپس در سال ۲۰۱۸، کمیسیون زیرساخت‌های ملی این کشور اعلام کرد که تمام انگلستان باید تحت پوشش فیبر نوری قرار گیرد. در ادامه، دولت انگلستان با اختصاص ۵ میلیارد پوند، پوشش سرعت‌های چند گیگابیتی را آغاز کرد که تا سال بعد آن، حدود ۴۶ درصد خانه‌ها به این سرعت‌ها دست پیدا کردند.

شیلی

در گزارش ماه ژوئیه ۲۰۲۳، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) شیلی را به عنوان یکی از ۱۰ کشور با بالاترین درصد اشتراک‌های فیبر نوری نسبت به کل قرارداد‌های اینترنت ثابت معرفی کرد. OECD شیلی را در رتبه دهم جهانی و نخست در قاره آمریکا قرار داد و اعلام کرد که ۶۶٪ از کل اشتراک‌های اینترنت ثابت در این کشور از نوع فیبر نوری است. این سازمان همچنین رشد نمایی اشتراک‌ها را برجسته کرد؛ به طوری که در تنها سه سال، بین ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲، تعداد اتصالات فیبر نوری ۲۰۷٪ افزایش یافته است.

کلادیو آرایا، معاون وزیر مخابرات این سازمان اظهار داشت: این داده‌های منتشر شده توسط OECD دو سناریو را پیش روی ما می‌گذارد. اول اینکه این داده‌ها رهبری بخش مخابرات شیلی در منطقه را نشان می‌دهد، که از نظر توسعه فناوری‌ها به‌ روز است و این یک چالش است تا با همکاری همه بتوانیم این جایگاه را حفظ کنیم.

 وی افزود: این ارقام همچنین چالش دیگری را نشان می‌دهد؛ چالشی که رساندن اتصال پرسرعت، مانند فیبر نوری، به تمامی نقاط کشور است تا شکاف دیجیتال کاهش یافته و تعداد بیشتری از مردم به این فناوری‌ها دسترسی پیدا کنند. به همین دلیل در Subtel (زیرمجموعه وزارت مخابرات)، از طریق پروژه‌هایی مانند آخرین مایل، فیبر نوری ملی، فیبر نوری در مجتمع‌های مرزی و غیره، تلاش می‌کنیم بخش وسیعی از جمعیت کشور را به شبکه‌های پرسرعت متصل کنیم. به عنوان نمونه، از میان ۳۴۵ شهرستان در شیلی، ۳۴۰ شهرستان تا اوایل ۲۰۲۴ از طریق فیبر نوری متصل خواهند شد و برای پنج شهرستان باقی‌مانده نیز در حال کار بر روی راه‌حل‌های مختلفی هستیم تا آنها نیز بتوانند از این فناوری بهره‌مند شوند.

عقب‌ماندگی ایران از اهداف توسعه فیبر نوری۴۰۳

با وجود تلاش‌های انجام‌شده در سال‌های اخیر، توسعه فیبر نوری در ایران هنوز فاصله زیادی با اهداف تعیین‌شده دارد. طبق آخرین آمار رسمی تا آذرماه ۱۴۰۳، تنها ۷.۵ میلیون خانوار تحت پوشش این فناوری قرار گرفته‌اند. این رقم معادل ۳۸ درصد از هدف کلان تعیین‌شده توسط وزارت ارتباطات است که بر پوشش ۲۰ میلیون خانوار تا پایان سال ۱۴۰۴ تأکید داشت.

کارشناسان دلایل متعددی را برای کندی این روند عنوان می‌کنند، از جمله نبود سرمایه‌گذاری کافی، چالش‌های اجرایی در سطح مناطق مختلف،ضعف زیرساخت‌های مخابراتی در برخی استان‌ها و انحصار شرکت‌های دولتی در حوزه زیرساخت را عنوان کرده‌اند.

اگرچه در سال‌های اخیر اپراتورهای خصوصی مانند شاتل، آسیاتک و مبین‌نت وارد میدان شده‌اند، اما همچنان شرکت مخابرات ایران به عنوان بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده خدمات فیبر نوری شناخته می‌شود.

آغاز بزرگ‌ترین پروژه ICT کشور توسط شرکت مخابرات ایران

در همین راستا، حمید جعفرپور، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، از آغاز رسمی بزرگ‌ترین پروژه تاریخ فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور خبر داد؛ پروژه‌ای تحت عنوان طرح ملی جایگزینی کابل‌های مسی با فیبر نوری که قرار است ظرف مدت ۵ سال به اجرا درآید.

جعفرپور در تشریح ابعاد این پروژه اعلام کرد: قصد داریم کل شبکه کابل مسی کشور را جمع‌آوری کرده و به فیبر نوری تبدیل کنیم. این طرح بیش از ۲۷ میلیون مشترک را در بر خواهد گرفت.

به گفته وی، این پروژه نه تنها از نظر ابعاد فنی و زیرساختی بی‌سابقه است، بلکه بزرگ‌ترین تحول در تاریخ مخابرات ایران محسوب می‌شود.

استفاده از تجهیزات بومی و اشتغال‌زایی گسترده

مدیرعامل مخابرات ایران همچنین تأکید کرد که یکی از اولویت‌های اصلی پروژه، استفاده حداکثری از تجهیزات بومی و تولید داخل است. این سیاست می‌تواند موجب تقویت زنجیره تأمین داخلی، افزایش اشتغال و رشد صنعت فناوری ارتباطات در کشور شود.

جعفرپور افزود: اجرای این طرح، بیش از ۱۰ هزار شغل جدید در حوزه‌های مرتبط ایجاد خواهد کرد؛ از طراحی و تولید تجهیزات گرفته تا اجرای میدانی، پیمانکاران زیادی با ما همکاری خواهند کرد.

مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، از تغییر رویکرد این شرکت به سمت سواپ تکنولوژی خبر داد؛ راهبردی که بر جایگزینی کامل کابل‌های مسی با فیبر نوری تأکید دارد و به‌ عنوان گام کلیدی در تسریع توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور شناخته می‌شود.

سواپ تکنولوژی چیست و چرا برای ایران حیاتی است؟

جعفرپور در توضیح این مفهوم گفت: ما دیگر به توسعه موضعی بسنده نمی‌کنیم. نگهداری هم‌زمان شبکه‌های کابل مسی و فیبر نوری نه تنها توجیه اقتصادی ندارد، بلکه سرعت توسعه را نیز کاهش می‌دهد. بنابراین باید به سمت اجرای کامل سوآپ تکنولوژی برویم.

وی با اشاره به تجربیات کشورهای موفق در این حوزه، افزود: بررسی نمونه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد تنها راهکار مؤثر برای توسعه پایدار و به‌روزسازی شبکه، اجرای کامل پروژه سواپ است.

جعفرپور اعلام کرد که اجرای این پروژه در سطح ملی، بیش از یک میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت و بدون همکاری نهادهای مختلف از جمله شهرداری‌ها در صدور مجوزهای حفاری، پیشرفت آن با کندی مواجه خواهد شد.

وضعیت توسعه فیبر نوری در تهران

مدیرعامل شرکت مخابرات در ادامه با انتقاد از وضعیت موجود در پایتخت، اعلام کرد: پروژه هزار تار فیبر نوری در تهران تنها ۳۰ درصد پیشرفت داشته است. عدم همکاری برخی دستگاه‌ها و تأخیر در صدور مجوزهای حفاری از مهم‌ترین چالش‌های ما در تهران هستند. با این حال، هدف‌گذاری شرکت مخابرات اتصال ۷ میلیون کاربر تهرانی به شبکه فیبر نوری تا پایان سال آینده (۱۴۰۵) است.

در مقابل، شهر مشهد به عنوان یک نمونه موفق در توسعه پروژه فیبر نوری معرفی شد. جعفرپور در این‌باره گفت: با همکاری سه‌جانبه میان شرکت مخابرات، استانداری و شهرداری مشهد، تصمیم گرفتیم تا پایان سال ۱۴۰۴، کل شهر مشهد را به فیبر نوری مجهز کنیم.

او ادامه داد: امروز مشهد به بزرگ‌ترین کارگاه فیبر نوری کشور تبدیل شده است. علاوه بر اتصال منازل، ۵۰۰ سایت تلفن همراه همراه اول و ایرانسل نیز در این شهر به فیبر نوری متصل خواهند شد.

با حرکت ایران به سمت حذف کامل کابل‌های مسی و جایگزینی آن با فیبر نوری، کشور وارد مرحله‌ای نوین از تحول زیرساختی در حوزه ICT می‌شود. با توجه به تجربه‌های موفق مانند مشهد، به نظر می‌رسد همکاری بین‌دستگاهی، شفاف‌سازی فرآیندهای اجرایی و سرمایه‌گذاری بلندمدت، سه عامل کلیدی در موفقیت پروژه سواپ تکنولوژی در ایران خواهند بود.

نقش فیبر نوری در ارتباطات مراسم اربعین ۱۴۰۴ و تقویت شبکه ملی اطلاعات

حمید جعفرپور، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، به کاربرد فیبر نوری در پشتیبانی ارتباطی مراسم اربعین اشاره کرد و از اقدامات انجام‌شده برای تقویت ارتباطات در استان‌های مرزی خبر داد.

وی با اشاره به اهمیت زیرساخت ارتباطی در این رویداد بزرگ مذهبی گفت: در استان‌های مرزی، ارتباطات موردنیاز نهادهای انتظامی، خدماتی و موکب‌ها، از طریق بسترهای فیبر نوری برقرار شده است.

به گفته جعفرپور، برخی از موکب‌ها در سال ۱۴۰۴ به اینترنت پرسرعت و وای‌فای رایگان مجهز شده‌اند. نکته قابل توجه آن است که این خدمات قرار نیست محدود به ایام اربعین باشد و پس از اتمام مراسم نیز ادامه خواهد داشت.

جعفرپور در ادامه افزود که ایران به سطحی از دانش فنی و صنعتی در حوزه فیبر نوری رسیده که اکنون قادر است تجهیزات پیشرفته را طراحی، تولید و حتی صادر کند. هزاران کیلومتر فیبر نوری در داخل کشور تولید شده و در استان‌هایی مانند خراسان رضوی و اصفهان با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته است.

این اقدام، علاوه بر کاهش وابستگی به واردات، نقش مهمی در ایجاد اشتغال و رشد صنعت داخلی ایفا کرده است.

مزایای توسعه فیبر نوری برای شبکه ملی ارتباطات

مدیرعامل مخابرات ایران در پایان سخنانش تأکید کرد که توسعه شبکه فیبر نوری فقط به بهبود اینترنت ثابت منجر نمی‌شود، بلکه به صورت غیرمستقیم به ارتقای کیفیت شبکه‌های موبایل کشور نیز کمک می‌کند.

وی گفت: در حال حاضر حدود ۷۰ درصد ارتباطات کشور از طریق اینترنت موبایل انجام می‌شود. اگر کیفیت اینترنت ثابت از طریق فیبر نوری ارتقا یابد، مردم به استفاده از آن تمایل بیشتری پیدا می‌کنند، که این امر به کاهش بار ترافیکی روی شبکه‌های موبایل و در نهایت افزایش کیفیت ارتباطات همراه منجر خواهد شد.

عقب‌ماندگی ایران در توسعه فیبر نوری؛ آیا زمان پاسخگویی فرا رسیده است؟

حمید جعفرپور، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، با اذعان به عقب‌ماندگی ایران نسبت به کشورهای منطقه در توسعه فیبر نوری، گفت: در کشورهای اروپایی و همسایه، توسعه فیبر نوری سریع‌تر و گسترده‌تر پیش رفته است. با این حال، ایران از نظر زیرساخت شهری، به‌ویژه در شهرهایی مانند تهران، ظرفیت‌های قابل‌توجهی دارد؛ حجم زیادی از فیبر نوری در زیرزمین و کانال‌های شهری ما وجود دارد که در بسیاری از کشورها یافت نمی‌شود.

جعفرپور ابراز امیدواری کرد که با حمایت نهادهای اجرایی، جذب سرمایه و تقویت هماهنگی میان دستگاه‌ها، تا پایان سال ۱۴۰۴ بخش عمده‌ای از کشور تحت پوشش شبکه فیبر نوری قرار گیرد. این پروژه، بنیان زیرساخت دیجیتال کشور را متحول خواهد کرد و ظرفیت بی‌نظیری برای رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و توسعه پایدار به همراه دارد.

فیبر نوری؛ زیربنای اقتصاد دیجیتال قرن ۲۱

مدیرعامل شرکت مخابرات ایران تاکید کرد که فیبر نوری صرفاً یک فناوری ارتباطی نیست، بلکه پایه‌ای برای اقتصاد دیجیتال، دولت الکترونیک، آموزش مجازی و پیشرفت صنعتی به شمار می‌رود.

کشورهایی که در این مسیر سرمایه‌گذاری بلندمدت انجام داده‌اند، اکنون از مزایای رقابتی آن بهره‌مند هستند و با شتاب در حال تبدیل شدن به قدرت‌های دیجیتال جهان هستند. در مقابل، کشورهایی که در توسعه این فناوری تعلل کرده‌اند، با چالش‌هایی نظیر افزایش شکاف دیجیتال، کاهش بهره‌وری اقتصادی و نارضایتی عمومی از کیفیت خدمات اینترنت
مواجه شده‌اند.

تأخیر ۹ ساله در توسعه فیبر نوری؛ زنگ خطر برای آینده دیجیتال ایران

با وجود پتانسیل‌های زیرساختی قابل‌توجه، روند توسعه شبکه ملی فیبر نوری در ایران با تأخیری نگران‌کننده روبه‌رو است. طبق گزارش‌ها، اجرای کامل این پروژه قرار است در بازه‌ای ۹ ساله محقق خواهد شد. (چهار سال گذشته و پنج سال آینده)

این تأخیر طولانی، سوالات جدی را در افکار عمومی و رسانه‌ها ایجاد کرده است

 آیا بودجه کافی برای این پروژه اختصاص نیافته؟

 آیا وزارت ارتباطات در اولویت‌بندی راهبردی خود دچار ضعف است؟

یا مشکل اصلی، نبود هماهنگی و همکاری لازم میان نهادهای اجرایی، شهرداری‌ها و بخش خصوصی است؟

زیرساخت هست، اراده نیست

گرچه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، زیرساخت‌های قابل‌توجهی برای توسعه فیبر نوری وجود دارد، اما نبود عزم جدی، هماهنگی مدیریتی و حمایت اجرایی، موجب شده این پروژه کلیدی با تأخیر و رکود همراه شود.

فیبر نوری، کلید آینده‌ای دیجیتال است که نباید به تعویق بیفتد

اکنون زمان آن فرا رسیده که مسئولان پاسخگو باشند و به‌جای وعده، اقدامات عملی و ضربتی برای تسریع توسعه فیبر نوری انجام دهند. فیبر نوری نه‌تنها راهی برای ارتقای کیفیت اینترنت است، بلکه کلید توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و دیجیتال ایران در دهه‌های آینده به شمار می‌رود. اگر امروز اقدام نکنیم، فردا باید هزینه عقب‌ماندگی را در تمام ابعاد بپردازیم.