به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران «ایرانداک»، سامانه آموزش و آزمون اخلاق پژوهش (آوا)، در راستای قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی، گامی در جهت ارتقای سواد اخلاق پژوهش پژوهشگران، به‌طورخاص دانشجویان، در نظر گرفته می‌شود.
این سامانه با ارائه بسته‌های آموزشی کاربردی، کوتاه و متن‌محور، دانشی پایه و مفید را از مهمترین چالش‌های اخلاق پژوهش که برای اجتناب از بدرفتاری‌های پژوهشی ضروری هستند، در اختیار پژوهشگران قرار داده است، و سپس از طریق آزمونی هدفمند، دانش کاربر در این زمینه را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
محمد حسن‌زاده رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران «ایرانداک» در آیین رونمایی از سامانه آوا که با حضور دکتر محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد گفت: مطالعات پژوهشگاه علوم وفناوری اطلاعات ایران نشان داده است که بیشترین بخش از سوءرفتار‌های علمی به دلیل ناآگاهی پژوهشگران از مصادیق این‌گونه رفتار‌ها در فرایند خلق و انتشار یافته‌های علمی اتفاق می‌افتد.
وی افزود: لذا لازم است که پژوهشگران با این مفاهیم و مصداق‌های آن آگاه شوند و در مسیر پژوهش خود از گرفتار شدن در گرداب سوءرفتار علمی پرهیز کنند. پژوهشگرانی که در مسیر انجام و انتشار هر نوع برونداد پژوهشی ازجمله پایان‌نامه/ رساله، مقاله و کتاب هستند می‌توانند از آزمون دوره‌محور این سامانه استفاده کنند.
رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، با اشاره به فلسفه وجودی این سامانه خاطر نشان کرد: اولاً بسیاری از بدرفتاری‌ها یا ناشی از عدم آگاهی پژوهشگران، به ویژه دانشجویان، با اخلاق پژوهش و چالش‌های اصلی آن است، و یا ناشی از عدم حساسیت اخلاقی کافی آنها. ثانیاً آموزش صرف بودن یک سازوکار ارزیابی درعمل چندان مثمرثمر نخواهد بود.
وی افزود: بنابراین این سامانه از طریق سازوکاری آموزشی و ارزیابانه خاص، در صدد تامین این هدف ارزشمند است که دانش پایه اخلاق پژوهش را در اختیار کاربران قرار دهد، و سپس از طریق آزمون و اعطای گواهی آشنایی با اخلاق پژوهش، کاربران را متعهد کند که به بدرفتاری پژوهشی مبادرت نکنند و بدین‌صورت حساسیت آنها به رعایت مسائل اخلاقی در مسیر پژوهش و نوآوری را بالا می‌برد. با تامین این هدف، طبیعتاً شمار بدرفتاری‌های پژوهشی درعمل کاهش خواهد یافت.
حسن‌زاده درباره محتوای بسته آموزشی سامانه آموزش و آزمون اخلاق پژوهش یادآور شد: در سامانه آوا هر بسته آموزشی، متشکل از ۴ بخش است: ۱. توضیحی در مورد چیستی چالش مورد نظر (مثلاً سرقت ادبی، رضایت آگاهانه، و غیره)؛ ۲. بحثی درباره جوانب اخلاقی آن چالش؛ ۳. ارائه چند مورد تاریخی برای فهم بهتر چالش و ارتباط دادن آن با واقعیت‌های دانشگاهی و پژوهشی؛ و ۴. معرفی چند منبع مهم برای مطالعه بیشتر.
رییس ایرانداک با بیان اینکه بر اساس محتوای هر بسته، مجموعه سؤالاتی برای آزمون طراحی شده، و درکل خزانه‌ای از سؤالات متنوع آماده شده است، گفت: سامانه در هر آزمون به شکل تصادفی ۲۰ پرسش را از تمام بسته‌های آموزشی به هر کاربر اختصاص می‌دهد. افرادی که با اخلاق پژوهش آشنا هستند و صرفاً مایل به دریافت گواهی اخلاق پژوهش‌اند می‌توانند بدون رجوع به بخش آموزش به پرسش‌های طراحی شده پاسخ دهند.
حسن‌زاده خاطر نشان کرد که در طراحی بسته‌ها و خزانه سؤالات از منابع متنوعی بهره برده شده است. بسته‌ها و سؤالات پس از آماده‌سازی اولیه، مورد بررسی گروهی از متخصصان حوزه اخلاق پژوهش قرار گرفته‌اند و درنهایت در شکل کنونی ارائه شدند. بااین‌حال باتوجه به پویا بودن حوزه اخلاق پژوهش، بسته‌ها و سؤالات در بازه‌های زمانی مشخصی به‌روزرسانی خواهند شد.
رییس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، تاکید کرد: امیدواریم که این سامانه در کنار دیگر ابزار‌هایی که برای خدمت به نظام پژوهشی کشور در حوزه اخلاق پژوهش وجود دارد بتواند گامی قابل توجه و محکم در جهت هرچه اخلاقی‌ترکردن وضعیت پژوهش در کشور بردارد.
در ادامه رحمان شریف‌زاده، عضو هیات‌علمی ایرانداک و طراح، ایده پرداز و توسعه دهنده سامانه افزود: سامانه آوا در نشانی ava.irandoc.ac.ir در دسترس همه پژوهشگران قرار گرفته است. مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و مجلات علمی در تشویق پژوهشگران به گذراندن دوره آموزش و آزمون اخلاق پژوهش و اخذ گواهی موفقیت در این دوره، می‌تواند به ترویج و همگانی شدن این اقدام ملی کمک کند.
مراسم رونمایی از سامانه آموزش و آزمون اخلاق پژوهش (آوا)، همزمان با پنجاه و نهمین اجلاس معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، پژوهشی و پارک‌های علم و فناوری سراسر کشور و با حضور دکتر محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دانشگاه تهران برگزار شد.