به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو _ فاطمه قدیری، بازگشت به مدرسه، به‌ویژه پس از تعطیلات تابستانی یا دوره‌های طولانی‌مدت تعطیلی مانند دوران همه‌گیری، برای بسیاری از کودکان با چالش‌های روانی و اجتماعی زیادی همراه است. در حالی که بسیاری از کودکان با اشتیاق و هیجان به استقبال سال تحصیلی جدید می‌روند، عده‌ای دیگر ممکن است با احساساتی، چون اضطراب، استرس و ترس مواجه شوند. این احساسات می‌توانند بر روند یادگیری، تعاملات اجتماعی و سلامت روان کودکان تأثیر منفی بگذارند. یکی از رایج‌ترین این مشکلات، اضطراب جدایی است که به‌ویژه در کودکان خردسال بروز می‌کند. در این گزارش، به بررسی این چالش‌ها و مشکلات پرداخته و راهکار‌هایی برای کاهش اضطراب و تسهیل بازگشت به مدرسه ارائه خواهیم داد.
اضطراب جدایی
اضطراب جدایی یکی از رایج‌ترین چالش‌هایی است که کودکان خردسال هنگام بازگشت به مدرسه با آن مواجه می‌شوند. این نوع اضطراب زمانی بروز می‌کند که کودک از والدین یا مراقبین خود جدا می‌شود و به محیطی جدید و ناشناخته وارد می‌شود. علائم اضطراب جدایی می‌تواند شامل گریه‌های مداوم، بی‌قراری، کابوس‌های شبانه، و حتی مشکلات جسمانی مانند دل‌درد و سردرد باشد.
این نوع اضطراب به‌ویژه در کودکانی که برای اولین بار وارد محیط مدرسه می‌شوند یا آنهایی که به دلیل شرایط خاصی مانند دوران همه‌گیری طولانی‌مدت در خانه مانده‌اند، بیشتر مشاهده می‌شود. برخی کودکان ممکن است به‌خوبی با محیط جدید سازگار شوند، اما عده‌ای دیگر نیاز به زمان و حمایت بیشتری دارند تا بتوانند به‌تدریج با جدایی از والدین خود کنار بیایند.
استرس ناشی از تغییرات محیطی
بازگشت به مدرسه معمولاً با تغییرات محیطی و روزمره همراه است که می‌تواند منبع استرس برای کودکان باشد. تغییرات در برنامه‌های روزانه، مواجهه با محیط‌های جدید، کلاس‌های متفاوت و حتی برخورد با معلمان و هم‌کلاسی‌های جدید، همگی می‌توانند عوامل استرس‌زا باشند. برخی کودکان ممکن است به تغییرات به‌خوبی واکنش نشان دهند، اما برای برخی دیگر، این تغییرات می‌تواند منجر به احساس ناآرامی و اضطراب شود.
تغییرات محیطی می‌تواند شامل مواردی نظیر جابه‌جایی به مدرسه جدید، تغییر معلم، یا ورود به پایه تحصیلی بالاتر باشد. هر یک از این تغییرات نیازمند تطبیق کودک با شرایط جدید است و ممکن است زمان‌بر باشد. اگر این تغییرات به‌خوبی مدیریت نشود، می‌تواند منجر به افت تحصیلی، کاهش انگیزه و مشکلات رفتاری در کودکان شود.
فشارهای اجتماعی و مشکلات ارتباطی
یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازگشت به مدرسه، مواجهه با فشارهای اجتماعی و مشکلات ارتباطی است. کودکان در محیط مدرسه با انواع مختلفی از تعاملات اجتماعی مواجه می‌شوند که برخی از آنها ممکن است منجر به احساس فشار و استرس شود. قلدری، مشکلات در برقراری ارتباط با هم‌کلاسی‌ها، و یا احساس عدم پذیرش در گروه‌های اجتماعی، از جمله مشکلات رایجی هستند که می‌توانند کودکان را تحت تأثیر قرار دهند.
قلدری یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که می‌تواند تأثیرات منفی بلندمدتی بر سلامت روانی و اجتماعی کودکان داشته باشد. کودکان قربانی قلدری ممکن است احساس تنهایی، ترس، و حتی افسردگی را تجربه کنند. این تجربه‌ها می‌توانند منجر به کاهش عملکرد تحصیلی و انزوای اجتماعی کودک شوند. والدین و معلمان باید به نشانه‌های قلدری توجه کنند و در صورت لزوم، مداخله کنند.
انتظارات تحصیلی و استرس امتحانات
بازگشت به مدرسه اغلب با افزایش فشارهای تحصیلی همراه است. کودکان ممکن است با انتظارات بالای والدین و معلمان در زمینه موفقیت تحصیلی مواجه شوند. این فشار‌ها می‌تواند منجر به استرس تحصیلی شود که خود می‌تواند تأثیرات منفی بر عملکرد تحصیلی و سلامت روان کودک داشته باشد.
استرس امتحانات نیز یکی از مهم‌ترین منابع استرس تحصیلی برای کودکان است. برخی کودکان ممکن است از امتحانات و ارزیابی‌های تحصیلی به‌عنوان یک تجربه پراسترس یاد کنند که می‌تواند باعث اضطراب، کاهش اعتماد به نفس، و حتی بروز مشکلات جسمانی شود. استرس امتحانات در برخی موارد ممکن است منجر به افت تحصیلی شود که خود می‌تواند به چرخه‌ای از استرس و نارضایتی منجر شود.
مشکلات خواب و خستگی
بازگشت به مدرسه معمولاً به معنای تغییر در برنامه خواب کودکان است. تعطیلات تابستانی یا دوره‌های تعطیلی طولانی‌مدت ممکن است برنامه خواب کودکان را مختل کرده باشد. با شروع مجدد مدرسه، کودکان باید به برنامه خواب منظم‌تری برگردند که این تغییر ممکن است برای برخی از آنها مشکل‌ساز باشد.
مشکلات خواب می‌تواند منجر به خستگی روزانه، کاهش تمرکز و افت عملکرد تحصیلی شود. علاوه بر این، کمبود خواب می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت جسمانی و روانی کودکان داشته باشد. والدین باید به اهمیت خواب کافی توجه کنند و تلاش کنند تا برنامه خواب کودکان را به تدریج تنظیم کنند تا آنها بتوانند به‌خوبی با شروع مدرسه سازگار شوند.
راهکار‌های مقابله با چالش‌های بازگشت به مدرسه
برای کاهش چالش‌های بازگشت به مدرسه و کمک به کودکان در مقابله با اضطراب و استرس، مجموعه‌ای از راهکار‌ها و مداخلات می‌تواند مفید باشد:
۱. آماده‌سازی تدریجی: والدین می‌توانند با برنامه‌ریزی مناسب و آماده‌سازی تدریجی، به کودکان کمک کنند تا به‌تدریج با بازگشت به مدرسه سازگار شوند. این آماده‌سازی می‌تواند شامل تنظیم مجدد برنامه خواب، بازدید از مدرسه پیش از شروع کلاس‌ها، و گفتگو درباره انتظارات و چالش‌های ممکن باشد.
۲. ارتباط باز و حمایت‌گرانه: والدین و معلمان باید محیطی فراهم کنند که کودک بتواند به‌راحتی احساسات و نگرانی‌های خود را بیان کند. گفتگو‌های باز و حمایت‌گرانه می‌تواند به کودکان کمک کند تا با احساسات خود بهتر کنار بیایند و راهکار‌هایی برای مدیریت آنها پیدا کنند.
۳. توجه به نشانه‌های اضطراب: والدین و معلمان باید به نشانه‌های اضطراب و استرس در کودکان توجه داشته باشند و در صورت لزوم، مداخلات لازم را انجام دهند. در موارد شدید، ممکن است نیاز به مشاوره حرفه‌ای باشد.
۴. تشویق به مشارکت در فعالیت‌های گروهی: مشارکت در فعالیت‌های گروهی و تعاملات اجتماعی می‌تواند به کودکان کمک کند تا اضطراب اجتماعی خود را کاهش دهند و مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنند. این فعالیت‌ها می‌تواند شامل ورزش‌های گروهی، کلاس‌های هنر و یا گروه‌های مطالعاتی باشد.
۵. مدیریت استرس تحصیلی: والدین و معلمان باید از انتظارات تحصیلی بیش‌ازحد پرهیز کنند و به جای تمرکز صرف بر نتایج تحصیلی، به رشد همه‌جانبه کودک توجه کنند. آموزش مهارت‌های مدیریت استرس و تکنیک‌های مطالعه مؤثر نیز می‌تواند به کاهش استرس تحصیلی کمک کند.
۶. ایجاد روتین‌های منظم: ایجاد روتین‌های منظم و پایدار در زندگی روزانه کودک می‌تواند به ایجاد احساس امنیت و کاهش اضطراب کمک کند. این روتین‌ها می‌تواند شامل برنامه‌های منظم خواب، زمان‌بندی برای انجام تکالیف و فعالیت‌های سرگرم‌کننده باشد.
۷. ترویج فعالیت‌های آرامش‌بخش: فعالیت‌هایی نظیر مدیتیشن، یوگا، یا حتی بازی‌های آرامش‌بخش می‌تواند به کودکان کمک کند تا استرس و اضطراب خود را کاهش دهند. این فعالیت‌ها باید به‌طور منظم در برنامه روزانه کودک گنجانده شوند.
در نهایت باید این موضوع را در نظر گرفت که بسیاری از کودکان پس از مدت‌ها انزوا و عدم تعامل با هم‌کلاسی‌ها، ممکن است در برقراری ارتباطات اجتماعی دچار مشکل شوند، و این دوره گذار با صبر و دادن اطمینان خاطر به کودکان به سادگی قابل گدر است.