در جستجوی انسولین/کام دیابتی‌ها از داروخانه‌گردی‌های مکرر تلخ است + دوربین مخفی

گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، مازیار شیری؛ کمبود انسولین موضوعی فصلی ست که هر چند وقت یکبار گریبانگیر بیماران دیابتی می‌شود. مشکلی که بیماران دیابتی را به داروخانه گردی در سطح شهر وا می‌دارد و تهیه این اقلام، تبدیل به چالشی ماهانه برای این دسته از شهروندان شده است. 

در ایران دست کم ۸.۵ میلیون نفر مبتلا به بیماری دیابتی هستند که ده درصد از این افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ هستند که این ده درصد یعنی ۸۵۰ هزار نفر نیازمند دسترسی به انسولین هستند. داروخانه گردی ماهانه که به مثابه جستجو و ماجراجویی برای حفظ سلامت دست کم ۸۵۰ هزار نفر در سطح داروخانه‌ها است. ماجراجویی که بدان معناست که این ۸۵۰ هزار نفر علاوه بر تحمل علائم و مشکلات ناشی از بیماری دیابت باید مشکلات تهیه دارو برای کنترل این بیماری را متحمل شوند.


انسولین وطنی یا خارجی؟
اوایل اردیبهشت‌ماه امسال، سازمان غذا و دارو فهرستی از پرفروش‌ترین دارو‌ها را در کشور اعلام کرد. به گفته رئیس اداره پایش تامین زنجیره داروی سازمان غذا و دارو، متفورمین (داروی قند خون) مصرفی بیماران مبتلا به دیابت با بیش از ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون عدد فروش، پرمصرف‌ترین داروی کشور در سال گذشته بود.

بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ عمدتا انسولین‌های قلمی می‌خواهند، کالایی که هم دوز دقیق‌تر از انسولین را به آنها تزریق می‌کند، هم تزریقش راحت است. قلم انسولین ایرانی از سوی پزشکان و بیماران، مورد استقبال نیست. پزشکان در نسخه‌ها تاکید می‌کنند «خارجی»؛ و داروخانه‌ها، معمولا نسخه خارجی را به میزان بسیار محدودی دارند. هر کس سهمیه‌ای دارد با این حال، اما همان سهمیه هم گا‌ها به او داده نمی‌شود، مابقی چه می‌شود؟ گاهی افراد مجبورند با قیمت آزاد دوز‌های مازاد را خریداری کنند. هر قلم به قیمت آزاد، ۱۳۸ تا ۱۵۰ هزار تومان است که ۳۰۰ سی‌سی انسولین دارد، که قیمت با بیمه آن حدود ۴ تا ۱۲ هزار تومان است.

در هفته گذشته کاربران متعددی در فضای مجازی از کمبود انسولینی به نام نوومیکس خبر می‌دادند و برخی از افراد مدعی بودند که این نوع از انسولین حتی در داروخانه‌های منتخب و خاص مثل هلال احمر، ۱۳ آبان یا ۲۹ فروردین هم پیدا نمی‌شود. برخی دیگر هم از محدودیت ارائه دوز‌های دارو می‌گفتند که بیشتر از ۳ قلم به بیماران تحویل داده نمی‌شود و علت این امر نیز توسط متصدیان داروخانه‌ها «کمبود انسولین در بازار» عنوان می‌شود.

نوومیکس، نوعی از انسولین‌های خودکاری است که گفته می‌شود در روز‌های اخیر در داروخانه‌ها کمیاب شده یا در صورت ارائه آن، تعداد محددی به بیماران ارائه می‌گردد. در عین حال، سازمان غذا و دارو پیش از این، کمبود انسولین را معضلی "جهانی" عنوان و مطرح کرده بود که انسولین نوومیکس تولیدی در کشور به‌دلیل کمبود جهانی، به‌میزان نصف مصرف ماه، توسط شرکت نوونوردیسک تأمین می‌شود و میزان عرضه محصول از ۸۰۰ هزار عدد ماهانه به ۴۴۰ هزار عدد افت کرده است.

این سازمان از بیماران مبتلابه دیابت خواسته بود که با مشورت پزشک خود، تا زمان رفع دسترسی دشوار به برند مصرفی، از داروی مشابه تولید داخل استفاده کنند. این در حالیست که تغییر نوع انسولین مصرفی برای بیماران کار آسانی نیست. چراکه گاهی برخی از نمونه‌های مشابه تفاوت‌هایی با نسخه پیشین دارند و گاهی بیماران طریقه استفاده از نسخه جایگزین را نمی‌دانند و خان سوم تایید پزشکان است که گاهی پزشک‌ها نسخه‌های جایگزین را تاثیر گذار ندانسته و بر تهیه دارو با برند «نوومیکس» تاکید می‌کنند.

دلایل همیشگی؛ تامین و توزیع
به نظر می‌رسد که دو عامل همیشگی یعنی «تامین» و «توزیع» دارو باز هم زمینه ساز کمبود این نوع از انسولین در کشور شده اند.

صدای ظفرقندی هم درآمد
کمبود انسولین در هفته‌های گذشته به‌حدی کشیده شده که به اذعان وزیر بهداشت نیز رسیده است. محمدرضا ظفرقندی گفته است: «وقتی یک بیمار نیازمند انسولین یا وارفارین که الآن با کمبود روبه‌روست و نتواند به آن دسترسی داشته باشد، رنج زیادی متحمل می‌شود.»

وی کمبود دارو در کشور را ناشی از کمبود نقدینگی صنایع به‌دلیل چرخه مالی نامناسب از سوی دولت، بیمه‌ها و دانشگاه‌ها دانسته و افزوده است: «در سازمان غذا و دارو برای پیشگیری از کمبود دارویی، باید رصد بسیار خوبی داشته و قبل از کمبود به فکر تهیه مواد اولیه و نیازمندی‌های صنعت باشیم.»

وفور انسولین در گروه‌های تلگرامی دلالان
طبق اعلان سازمان غذا و د ارو، بدعهدی شرکت تأمین‌کننده در کمیاب شدن انسولین نوومیکس مؤثر بوده است، اما همه ماجرای کمبود انسولین، صرفاً به زنجیره تأمین این دارو بازنمی‌گردد. در حالی که داروی نوومیکس در داروخانه‌ها کمیاب است، در گروه‌های واتساپی و کانال‌های تلگرامی دلالان با تعداد بالا موجود است.

دلالانی که هر قلم از این دارو را به قیمت ۲۵۰ الی ۵۰۰ هزار تومان یعنی چیزی حدود ۲ الی ۳ برابر قیمت اصلی (آزاد) آن معامله می‌کنند. برخی از دلالان را پیدا کردیم و با آنان تماس گرفتیم و خواستار خرید نوومیکس شدیم. قیمت نوومیکس در بازار آزاد:۳۵۰ هزار تومان

برخی دیگر، اما دلال خوب ماجرا بودند و با اندکی تخفیف تا ۲۰۰ هزار تومن هم حاضر به ارائه قلم‌های انسولین نوومیکس به ما شدند.

از طرفی بررسی‌های میدانی ما نشان می‌دهد که داروخانه‌های خاص و منتخب مقل هلال احمر، ۱۳ آبان و ۲۹ فروردین در ساعاتی از روز این نوع از انسولین را دارند و طبق سهمیه آن را به بیماران ارائه می‌دهند. شرط ارائه آن نیز احراز نسخه پزشک است.

اگر بخواهیم یک خطی وضعیت دسترسی به انسولین را بگوییم، باید چنین عنوان کنیم: «اونسولین هست، اما در داروخانه‌های خاص یا در اختیار دلالانی خاص و بیمار باید بنا به اقتضائات وقت و شرایط مالی یکی از این دو راه را برای رسیدن به داروی مورد نیاز خود انتخاب کند.»

راهنمای دارو‌های کمیاب و آدرس اشتباه
البته که ۱۴۹۰ یا ۱۹۰ و همچنین سامانه تی تک می‌توانند ابزار‌هایی باشند که جستجوی بیماران را برای دستیابی به انسولین راحت‌تر کنند. هرچند که برخی از بیماران به ما گفتند که سامانه تی تک و این تلفن‌ها آدرس داروخانه‌هایی را به آنها داده اند و مدعی شدند که این داروخانه‌ها موجودی نوومیکس دارند، اما پس از مراجعه به داروخانه مربوطه از متصدیان داروخانه هم جواب رد شنیدند. لازم به ذکر است که ابزار‌هایی مثل این سامانه‌ها باید مورد وصول و قابل اعتماد بیماران باشند و کمرنگ شدن اعتماد این قشر به این سامانه‌های اعلامی از سوی وزارتخانه بهداشت و درمان م تواند سطح نارضایتی از فرآیند‌های درمانی را بالا ببرد.

در خبرگزاری دانشجو به پیگیری و راستی آزمایی این سامانه‌ها پرداختیم و با تماس با این شماره‌ها خواستار آدرس داروخانه‌هایی شدیم که موجودی نوومیکس دارند. در گام اول از مشاهده کردیم ارائه آدرس داروخانه‌ها خودداری شد و فقط شماره تلفن آن‌ها به متقاضی ارائه شد. در ادامه با این داروخانه‌ها که شماره شان را از ۱۹۰ گرفته بودیم تماس گرفتیم.

برخی از داروخانه‌ها مدعی شدند که (فعلا) نوومیکس دارند و وقتی از آنها درباره لفظ فعلا پرسیدیم، پاسخ دادند که: فعلا از نظرشان بازه کوتاهیست و فعلا به معنای این است که پیش از هر مریضی باید خود را به داروخانه برسانیم تا به نوومیکس افسانه‌ای برسیم. برخی دیگر، اما محدودیت را نه در زمان بلکه در تعداد برای ما تعریف کردند. دسته سوم، اما از بیخ منکر موجودی نوومیکس شدند و اطلاعات سامانه تلفنی ۱۴۹۰ را اشتباه دانستند.

در داروخانه‌ها چه خبر بود؟ 
با اینحال شنیده‌ها را پیش فرض دیده‌ها نکردیم و سری به داروخانه‌های سطح شهر زدیم. داروخانه‌های شخصی و معمولی همان اول آب پاکی را روی دستمان ریختند و گفتند: «نداریم». دسته دوم نوومیکس نداشتند، اما می‌دانستند که باید از کجا نوومیکس را پیدا کنیم و، اما انتهای اودیسه جستجوی نوومیکس به داروخانه‌های منتخب ختم می‌شود. جایی که می‌توان با خیال راحت در صف بنشینیم و به ۳ عدد نوومیکس دسترسی پیدا کنیم. **********

انسولین هست، اما کجا؟ 
پیگیری ما نشان می‌دهد که اگر چه برخی از داروخانه‌های دولتی و منتخب انسولین‌ها را به صورت محدود دارند، اما گویا جستجوی سخت ۸۵۰ هزار مصرف کننده انسولین در سطح داروخانه‌ها ادامه خواهد داشت. باید دید که انسولین تا کی برای دیابتی‌ها در پستو‌های داروخانه‌های خاص انتظار می‌کشد و این رنج ماهانه کی برای دیابتی‌ها تبدیل به یک روند عادی و بی درد سر می‌شود.