چشم‌اندازی بر قدرت هوایی ایران تجهیزات و پایگاه‌های اصلی/ جنگنده های مدرن نسل 4 ارتش در کدام پایگاه مستقر هستند؟

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو ؛ نیروی هوایی ارتش در ساختار دفاعی ایران نقش محوری دارد. این نیرو با بهره‌گیری از پایگاه‌های هوایی متعدد در سراسر کشور، نقش حیاتی در حفظ امنیت آسمان و حراست از منافع ملی ایفا می‌کند. در این گزارش، ضمن معرفی جنگنده‌های متنوع ناوگان هوایی ایران، از جمله جنگنده‌های پیشرفته و بومی‌سازی‌شده، به بررسی موقعیت استراتژیک و نقش عملیاتی پایگاه‌های هوایی کلیدی پرداخته خواهد شد. این پایگاه‌ها، با امکانات و تجهیزات منحصربه‌فرد خود، پشتیبانی لازم را برای انجام مأموریت‌های گوناگون فراهم می‌آورند و به عنوان مراکز اصلی عملیات، آموزش و نگهداری تجهیزات هوایی، نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای توان رزمی و بازدارندگی کشور ایفا می‌کنند. در ادامه به تشریح ناوگان رزمی فعلی و همچنین پایگاه های هوایی این نیرو میپردازیم:

ناوگان فعلی ارتش شامل 3 بخش است: بخش غربی، بخش ایرانی و بخش شرقی

1: بخش غربی ناوگان هوایی: شامل خرید های پیش از انقلاب از آمریکا و تعدادی جنگنده فرانسوی (بعد ازانقلاب) که بدنه اصلی نهاجا را تشکیل داده اند که شامل:

اف 4 فانتوم: جنگنده اصلی نهاجا و ستون فقرات نیروی هوایی ایران، این جنگنده در ایران صد در صد اورهال و بازسازی می شود و قطعات آن هم در نهضت قطعه سازی جهاد خودمفایی نهاجا تولید می شود.

اف 5 تایگر: جنگنده سبک چندمنظوره که ماموریت دفاع هوایی و پشتیبانی نزدیک را بر عهده دارد و امروزه در کشور صد در صد اورهال می شود و قابلیت تولید این جنگنده هم وجود دارد.

اف 14 تامکت: رهگیر نسل 4 ایرانی که به لطف ترکیب موشک های فونیکس و رادار AWG9 بیش از 40 سال است که مدافع آسمان ایران است. تامکت در ایران اورهال می شود و به محوریت پایگاه هشتم شکاری فعالیت میکند. تامکت به موشک های جدید ایرانی هم مسلح شده است.

اف 14 تامکت ایرانی   عکاس:آرش خجسته

اف 1 میراژ: جنگنده چندمنظوره فرانسوی که صدام برای مقابله با اف 14 خریداری کرد و رقیب قدری برای تامکت های ایرانی محسوب میشد. در دوران پس از جنگ تحمیلی به دلیل سالم ماندن از گزند بمباران های ائتلاف، تعدادی از این جنگنده ها به ایران فرار کردند که امروزه در دو پایگاه مشهد و چابهار به ایفای نقش عملیاتی مشغولند.

2: بخش ایرانی ناوگان هوایی: این بخش از ناوگان شامل جنگنده های تولید ایران است که توسط هسا ساخته شده اند. این جنگنده ها حاصل تحقیقات مهندسان ایرانی هستند. فنی این جنگنده ها از بومی سازی قطعات اف 5  و طراحی آن ها ها الگوگرفته از اف 5 است. خط تولید این جنگنده ها در تهران و شاهین شهر اصفهان بوده است که شامل:

جنگنده های سیمرغ: ساخت جنگنده آموزشی بر پایه ارتقا اف 5 A های موجود در نهاجا در دوران پساچنگ تحمیلی که با بازطراحی بدنه و سیستم هدایت و اضافه کردن یک کابین دیگر، این جنگنده تولید شد و در دزفول مستقر است.

جنگنده آذرخش: نمونه ایرانی اف 5 E به همراه ارتقا رادار، بدنه، اویونیک و همچنین اضافه شدن نمایشگر سربالا و سامانه های پروازی جدید. این جنگنده امروزه در دزفول مستقر است. آذرخش اولین جنگنده رزمی تولید ایران بود.

جنگنده صاعقه: بازطراحی بدنه به طور کامل و ارتقای طراحی با اضافه کردن یک سکان دیگر به این جنگنده. صاعقه از پلتفرم اف 5 با بدنه کاملا ایرانی و همچنین ارابه های فرود تقویت شده ساخت ایران بهره میبرد.

جنگنده کوثر: نمونه صد در صد بومی سازی شده و ارتقایافته جنگنده اف 5 در داخل کشور که در زمینه های اویونیک، سیستم تسلیحاتی، سیستم راداری و الکترونیک پروازی دستخوش ارتقا سنگین متناسب با نیاز روز بهره میبرد و خط تولید این جنگنده ایرانی در اصفهان و تهران فعال است.

بخش شرقی ناوگان نهاجا

میگ 29 فالکروم: رهگیر چابک ساخت شوروی که در دهه هفتاد وارد خدمت شد. البته پیشتر تعداد محدودی میگ 29 از عراق به ایران فرار کرده بودند. این جنگنده در ایران ارتقا رزمی پیدا کرده است. میگ 29 در حال حاضر رهگیر اصلی ایران است.

سوخو 24 فنسر: جنگنده تهاجمی اصلی ایران که با یکبار سوختگیری قابلیت هدف قرار دادن جای جای قدس اشغالی را دارد. برد این جنگنده تا ۱۵۰۰ کیلومتر برآورد می‌شود و بیش از ۸ تن سلاح حمل میکند. در کنار تسلیحات وارداتی از همان دهه هفتاد برنامه‌های ارتقای پروازی و تسلیحات گسترده‌ای روی سوخو ۲۴ اعمال شد. در بعد تسلیحاتی هماهنگی و تجهیز فنسر‌ها به بمب‌های سری مارک و احتمالا نمونه‌های هدایت شونده (جی بی یو) آن‌ها و همچنین نسخه هدایت ماهواره‌ای (جدام) هم محتمل است. همچنین در جریان رونمایی از پایگاه زیرزمینی عقاب ۴۴ ارتش، یک فروند فنسر ایرانی مجهز به یک موشک کروز برد بلند با نام عاصف در این پایگاه مشاهده شد که با برد احتمالی +۱۵۰۰ کیلومتری دوربرد‌ترین سلاح هواپرتاب کشور است. همچنین به علت پلتفرم یکسان این موشک با موشک کروز ضد کشتی ابومهدی، به نظر میرسد توان شکار کشتی‌های متخاصم هم به قابلیت‌های شمشیر بازان وطن اضافه شده باشد.

یاکولف 130: جنگنده آموزشی رزمی ساخت روسیه که مدرن ترین جنگنده فعلی نیروی هوایی ارتش است. یاکولف یک جنگنده نسل 4 محسوب می شود و در مسیر عملیاتی شدن قرار دارد و تقریبا دو سالی است که تحویل آن از سمت روس ها به نهاجا شروع شده است.

این جنگنده روسی از دو موتور اوکراینی_روسی توربوفن Ivchenko Al -۲۲۲ -۲۵ بهره میبرد که  ۵۵۱۲ پوند نیرو تولید میکند (موتور‌های توربوجت جنرال الکتریک J-۸۵GE-۲۱ جنگنده‌های شکاری سبک F-۵E/F تایگر ۲ رانش خشکی معادل۳۵۰۰ پوند تولید میکند) دلیل خرید یاک ۱۳۰ آموزش پیشرفته خلبانان کشور و آمادگی خلبانان برای پرواز با جنگنده نسل ۴++ سوخو ۳۵ روسی است چرا که یاک گزینه اصلی آموزشی جنگنده‌های مدرن روسی نظیر سوخو ۳۰، سوخو ۳۴، سوخو ۳۵، سوخو ۵۷ و سوخو ۷۵ است.

این جنگنده در پایگاه هشتم شکاری اصفهان مستقر شده است.

اف 7 ایرگارد: اژدهای چینی ارتش که یک جنگنده سبک چندمنظوره با پلتفرم مشابه میگ 21 است. این جنگنده چینی طیف گسترده ای از مهمات چینی، آمریکایی و ایرانی موجود در کشور را حمل میکند. اف 7 های ایرانی از نسخه N هستند. 

معرفی پایگاه‌های کلیدی نیروی هوایی ارتش ایران

۱. پایگاه یکم شکاری تاکتیکی (مهرآباد، تهران)

این پایگاه واقع در تهران، قدیمی‌ترین پایگاه نیروی هوایی ایران است که در سال ۱۳۱۳ تأسیس شد. این پایگاه در جنگ ایران و عراق نقشی کلیدی در دفاع هوایی و پشتیبانی لجستیکی ایفا کرد و همچنان یکی از مهم‌ترین مراکز عملیاتی نهاجا محسوب می‌شود. 

این پایگاه مرکز استقرار ناوگان سوخت‌رسان‌های ارتش، جنگنده‌های میگ-29، اف-14 و ناوگان ترابری سی-130 هرکولس است. مأموریت‌های اصلی آن شامل حفاظت از حریم هوایی پایتخت، اجرای عملیات پشتیبانی لجستیکی، آموزش خلبانان و انتقال سوخت‌رسان‌ها برای عملیات دفاع یا تهاجمی نهاجا است.

موقعیت مرکزی این پایگاه در تهران، اهمیت استراتژیک ویژه‌ای به آن داده و آن را به قلب عملیات نیروی هوایی تبدیل کرده است. پایگاه مهرآباد با ترکیب نقش‌های عملیاتی و آموزشی، یکی از ستون‌های اصلی دفاع هوایی و لجستیک کشور محسوب می‌شود.

۲. پایگاه دوم شکاری تاکتیکی (تبریز)

پایگاه تبریز در استان آذربایجان شرقی، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های نیروی هوایی ایران است که در دهه ۱۳۳۰ تأسیس شد. در دوران جنگ ایران و عراق به دلیل نزدیکی به مرز، از فعال‌ترین پایگاه‌ها بود. این پایگاه مجهز به جنگنده‌های اف-۵ تایگر، میگ-۲۹، صاعقه و کوثر است و با سامانه‌های دفاع هوایی و رادارهای پیشرفته، مسئولیت حفاظت از شمال‌غرب کشور را بر عهده دارد. مأموریت‌های آن شامل دفاع هوایی، عملیات تهاجمی و پشتیبانی از ارتش است. به‌دلیل موقعیت استراتژیک تبریز، این پایگاه در دفاع از حریم هوایی بسیار حائز اهمیت است.

۳. پایگاه سوم شکاری تاکتیکی (همدان، نوژه)

موقعیت جغرافیایی: همدان، پایگاه نوژه.

تاریخچه: این پایگاه در دهه ۱۳۵۰ با همکاری ایالات متحده ساخته شد و در جنگ ایران و عراق نقش مهمی در عملیات بمباران استراتژیک داشت.

امکانات: پایگاه نوژه میزبان هواپیما‌های F-۴ و پایگاه مادر این جنگنده چندمنظوره محسوب می شود. این پایگاه دارای باند‌های پرواز طولانی و آشیانه‌های مقاوم در برابر حملات هوایی است.

پایگاه نوژه نقش مهمی در طرح ریزی های عملیاتی غرب کشور ایفا میکند. پایگاه نوژه به دلیل موقعیت جغرافیایی و تجهیزات پیشرفته، یکی از پایگاه‌های کلیدی برای عملیات دوربرد است.

۴. پایگاه چهارم شکاری تاکتیکی (دزفول)

این پایگاه در استان خوزستان، یکی از پایگاه‌های مهم نیروی هوایی ایران است که در دوران جنگ ایران و عراق، به دلیل موقعیت نزدیک به جبهه‌ها، نقشی کلیدی در پشتیبانی هوایی ایفا کرد. این پایگاه میزبان انواع جنگنده‌های اف-۵ شامل تایگر II و مدل‌های آموزشی بوده و همچنین جنگنده‌های ایرانی سیمرغ و آذرخش نیز در این پایگاه مستقر هستند. 

مأموریت‌های اصلی پایگاه شامل پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای زمینی، دفاع از تأسیسات حیاتی نفتی و زیرساخت‌های جنوب‌غرب کشور است. به دلیل نزدیکی به خلیج‌فارس و تأسیسات انرژی، این پایگاه از اهمیت استراتژیکی بالایی در حفاظت از منافع ملی ایران برخوردار است.

5. پایگاه پنچم شکاری امیدیه:

این پایگاه زمانی محور استقرار جنگنده های اف 7 ایرگارد نهاجا بود و در دو ماموریت دفاع هوایی و پدافند زمینی فعالیت میکرد. گویا در سال های اخیر، ماموریت پدافند زمینی آن مضاعف شده است و صرفا به عنوان پایگاه پدافند فعالیت میکند.

6. پایگاه ششم شکاری تاکتیکی (بوشهر)

پایگاه  بوشهر در حاشیه خلیج‌فارس، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های نیروی هوایی ایران است که در دهه ۱۳۴۰ تأسیس شد. این پایگاه میزبان جنگنده‌های اف-۴، بالگردهای ترابری، و رادارهای دریایی است. در زمان جنگ، جنگنده‌های رهگیر میگ-۲۹ و اف-۱۴به محوریت همین پایگاه وظیفه دفاع از آسمان خلیج‌فارس را بر عهده دارند. مأموریت‌های اصلی پایگاه شامل حفاظت از حریم هوایی و دریایی خلیج‌فارس، گشت‌های شناسایی، و تأمین امنیت تأسیسات نفتی است. موقعیت استراتژیک این پایگاه، آن را به یکی از مراکز کلیدی در حفظ امنیت اقتصادی و دفاعی جنوب ایران تبدیل کرده است.

7. پایگاه هفتم شکاری تاکتیکی (شیراز)

موقعیت جغرافیایی: شیراز، استان فارس.

تاریخچه: پایگاه شیراز در دهه ۱۳۵۰ تأسیس شد و به‌عنوان یکی از مراکز آموزشی نیروی هوایی شناخته می‌شود.

امکانات: این پایگاه مهم ترین پایگاه تهاجمی کشور است و محل استقرار جنگنده های سوخو 24 و سوخو 22(سپاه) است. همچنین دارای آکادمی خلبانی و شبیه‌ساز‌های پیشرفته است. در کنار همه این موارد، ناوگان سنگین ترابری شرقی ارتش شامل هواپیماهای ایلیوشین هم در این پایگاه مستقر هستند. هواپیماهای گشت دریایی پی 3 اوریون که نقش پلیس هوایی خلیچ فارس را ایفا میکنند هم در این پایگاه مستقر هستند.

8:پایگاه هشتم شکاری اصفهان، خانه اف 14 های ارتش ایران

پایگاه هشتم شکاری اصفهان یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین پایگاه‌های هوایی ایران است که در کنار فرودگاه بین‌المللی اصفهان قرار دارد. این پایگاه، به عنوان مرکز اصلی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، نقش کلیدی در آموزش، تعمیرات و اورهال جنگنده‌های اف-14 تامکت دارد و به دلیل داشتن اسکادران‌های بزرگ این هواگرد، شهرت ویژه‌ای در منطقه دارد. پایگاه هشتم شکاری با دو باند پروازی فعال، محل فعالیت اسکادران 81 و 82 شکاری اف-14 تامکت و همچنین مرکز آموزش هوایی با استفاده از هواگردهای اف-تی-7 ایرگارد است. این پایگاه به عنوان میزبان شبیه‌ساز پیشرفته جنگنده اف-14، علاوه بر وظایف نظامی، یکی از مراکز اصلی آموزش دانشجویان خلبانی در ایران محسوب می‌شود. قدرت عملیاتی و موقعیت استراتژیک این پایگاه، آن را به یکی از مهم‌ترین مراکز نظامی و هوایی ایران تبدیل کرده است.

در کنار اف 14 و اف 7، آخرین خرید تسلیحاتی اعلام شده نهاجا، جنگنده های مدرن نسل 4 روسی یاک 130 در این پایگاه مستقر هستند و روند عملیاتی شدن خود در ایران را طی میکنند.

9. پایگاه نهم شکاری تاکتیکی (بندرعباس)

موقعیت جغرافیایی: بندرعباس، حاشیه خلیج‌فارس.

تاریخچه: این پایگاه در دهه ۱۳۶۰ برای تقویت دفاع هوایی جنوب تأسیس شد.

امکانات: پایگاه بندرعباس مجهز به هواپیما‌های اف 4 فانتوم و سامانه‌های راداری پیشرفته است.

مأموریت‌ها:

دفاع از تنگه هرمز و حریم هوایی جنوب.

پشتیبانی از نیروی دریایی ارتش.

اهمیت استراتژیک: به دلیل کنترل تنگه هرمز، این پایگاه از نظر ژئوپلیتیک اهمیت جهانی دارد.

10: پایگاه دهم شکاری چابهار (کنارک):

یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های هوایی ساحلی ایران است که در نزدیکی ساحل دریای عمان و بخشی از فرودگاه چابهار قرار دارد. این پایگاه نقش حیاتی در ایجاد پوشش هوایی بر فراز دریای عمان و پشتیبانی از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ایفا می‌کند. پایگاه دهم شکاری با داشتن دو باند پروازی، میزبان اسکادران 101 شکاری اف-4 فانتوم و اسکادران 102 شکاری میراژ اف-1 است که قابلیت اجرای عملیات‌های تاکتیکی و دفاع هوایی را دارند. موقعیت استراتژیک این پایگاه در جنوب شرقی کشور، آن را به یکی از مراکز کلیدی امنیت هوایی و دریایی ایران تبدیل کرده است. به دلیل وظایف نظامی و همزمان فعالیت‌های غیرنظامی فرودگاهی، پایگاه کنارک از اهمیت ویژه‌ای در منطقه برخوردار است و نقش مؤثری در حفظ امنیت خطوط هوایی و دریایی کشور ایفا می‌کند. همچنین جنگنده های این پایگاه میتوانند ناوگان مهاجم دشمن را با موشک های ضدکشتی هواپرتاب هدف قرار دهند.

11: پایگاه هوایی دوشان تپه تهران: این پایگاه به دلیل توسعه شهری تهران از حالت استاندارد پروازی خارج شد و امروزه غیرعملیاتی است. این پایگاه هوایی سابق در خیابان پیروزی شرق تهران واقع شده است.

12: پایگاه دوازدهم شکاری بیرجند: از جدیدترین پایگاه های هوایی ارتش که به منظور کنترل بهتر روی آسمان شرق کشور توسعه پیدا کرد و جنگنده های اف 5 در این پایگاه مستقر هستند.

13:پایگاه سیزدهم زاهدان: امروزه غیرعملیاتی است و در کنار فرودگاه زاهدان است.در صورت نیاز و ووقوع حوادث طبیعی قابلیت بهره برداری از آن وجود دارد.

14: پایگاه چهاردهم شکاری مشهد

یکی از پایگاه‌های هوایی مهم ایران است که در کنار فرودگاه بین‌المللی مشهد قرار گرفته و به صورت مشترک در امور نظامی و غیرنظامی فعالیت دارد. این پایگاه نقشی کلیدی در توان دفاعی و امنیت هوایی منطقه شمال شرق ایران ایفا می‌کند و به شکل شکاری-پدافندی، مأموریت‌های مهمی در حفاظت از آسمان این بخش از کشور دارد.

پایگاه چهاردهم با دو باند پروازی، میزبان تعدادی جنگنده شکاری اف-5 تایگر و همچنین جنگنده‌های میراژ اف-1 است که قابلیت انجام عملیات دفاع هوایی و مقابله با تهدیدات را دارا هستند. همجواری این پایگاه با هوانیروز، بر اهمیت استراتژیک آن افزوده است و این همکاری، توان عملیاتی هوایی و زمینی نیروهای مسلح را به طور چشمگیری تقویت می‌کند. این پایگاه علاوه بر نقش نظامی، به دلیل استقرار در مجاورت فرودگاه مشهد، از منظر پشتیبانی هوایی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. 

پایگاه عقاب 44

پایگاه هوایی زیرزمینی عقاب 44 یکی از جدیدترین و راهبردی‌ترین دستاوردهای نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است. این پایگاه زیرزمینی که در عمق زمین و با معماری پیشرفته احداث شده، توانایی استقرار انواع جنگنده‌های پیشرفته نیروی هوایی ایران را دارد و طراحی آن به گونه‌ای است که در برابر حملات موشکی و بمباران‌های هوایی مقاوم باشد. از ویژگی‌های برجسته پایگاه عقاب 44، امکان ذخیره‌سازی مهمات، تجهیزات پشتیبانی و ارائه خدمات فنی و تعمیرات در شرایط جنگی و تحت فشار است.

این پایگاه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، قابلیت مقابله سریع با تهدیدات را فراهم می‌آورد و مجهز به انواع تسلیحات پیشرفته از جمله موشک‌های کروز هواپایه و بمب‌های هدایت‌شونده است. همچنین، استقرار این پایگاه به‌عنوان بخشی از دکترین دفاع غیرمتمرکز ایران، کمک می‌کند تا نیروی هوایی حتی در شرایط بحرانی نیز به انجام مأموریت‌های خود ادامه دهد. موقعیت این پایگاه هوایی زیرزمینی نامعلوم است و دست پنهان نهاجا در دفاع از آسمان ایران است. مطابق تصاویر منتشره نمونه های ارتقایافته دو جنگنده اف 4 فانتوم و سوخو 24 فنسر در این پایگاه مستقر هستند.

تعدادی پایگاه هوایی رزرو( غیرعملیاتی) دیگر در کرمانشاه، کرمان و مسجدسلیمان وجود دارند که بسته به نیاز کشور در حوزه های رزمی و لجستیکی قابلیت فعال شدن دارند.

پایگاه‌های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان ستون‌های اصلی دفاع هوایی کشور، نقش بی‌بدیلی در حفظ امنیت ملی ایفا می‌کنند. این پایگاه‌ها با توزیع استراتژیک در سراسر کشور، توانایی پاسخگویی به تهدیدات متنوع را دارند. با وجود چالش‌هایی نظیر تحریم‌ها، نیروی هوایی ایران با تکیه بر خودکفایی و نوآوری، توانسته است جایگاه خود را به‌عنوان یکی از نیرو‌های برتر منطقه حفظ کند. 

سید نوید رضا موسوی