ظرفیت ۷.۵ میلیارد دلاری صنایع غذایی ایران در انتظار راهبری

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ندا زارعی: ابتدای سال جاری، «سرمایه‌گذاری برای تولید»، به عنوان مهم‌ترین راهکار برای برون‌رفت از وضعیت اقتصادی کشور توسط مقام معظم رهبری بیان شده است. با توجه به این شعار، سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف کشور، علاوه بر افزایش تولید، رسیدن به خودکفایی و تامین بازار‌های داخلی، با فراهم کردن زمینه صادرات محصولات مختلف، منجر به رشد اقتصادی خواهد شد.

صنایع غذایی و محصولات کشاورزی، یکی از صنایعی محسوب می‌شود که قابلیت تمرکز و سرمایه‌گذاری دارد. دلایلی از جمله تنوع اقلیمی، بازار‌های بزرگ منطقه‌ای و وجود نیروی انسانی متخصص و باتجربه، در نهایت منجر به وجود ظرفیت بالایی در زمینه کشاورزی و صنایع غذایی کشور شده است.

بر اساس آمار گمرک، در شش ماه ابتدای سال ۱۴۰۳، ۱۰ محصول پسته، گوجه‌فرنگی، هندوانه، سیب، خرما، سیب‌زمینی، انگور خشک شده، نخود، زعفران و انواع فلفل، بیشترین میزان صادرات را به ترتیب به خود اختصاص داده است.

صادرات محصولات غذایی و کشاورزی ایران در ۶ ماه نخست ۱۴۰۳

همچنین بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی،  ۶۳ درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و غذایی طی هشت ماهه سال ۱۴۰۳، به پنج مقصد عمده صاداتی ایران، یعنی عراق، امارات متحده عربی، پاکستان، روسیه و چین صادر شده است. از بین این پنج کشور، عراق ۳۰ درصد، امارات متحده عربی ۱۱ درصد، پاکستان ۸ درصد، روسیه ۷ درصد و چین ۶ درصد از صادرات محصولات کشاورزی و غذایی ایران را به خود اختصاص داده‌اند.

مقاصد صادراتی محصولات غذایی و کشاورزی ایران در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۳

روح الله لطیفی سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت در اواخر سال گذشته از صادرات ۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تن محصولات دامی، کشاورزی، زراعی و غذایی به ارزش ۷ میلیارد و ۵۶۶ میلیون دلار به کشور‌های مختلف جهان خبر داد.

اما بنابر گفته‌های ابوالحسن خلیلی رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران، در حال حاضر صنایع غذایی دارای سهم ۳.۷ درصدی از تولید ناخالص داخلی و سهم ۱۸ درصدی از کل اشتغال صنعتی است. همچنین صادرات صنایع غذایی در جهان حدود ۷۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ بود و صادرات ایران نسبت به صادرات جهانی حدود ۰.۳ درصد بوده است. سهم ۰.۳ درصدی ایران از صادرات جهانی، با توجه به ظرفیت‌هایی که در این صنعت وجود دارد، خبر از مغفول ماندن آنها دارد.

فرصت‌های صادراتی ایران

هم‌جواری ایران با ۵۰۰ میلیون نفر جمعیت در کشورهای منطقه، می‌تواند فرصت خوبی برای عبور از خام‌فروشی، تقویت صنایع غذایی و فرآوری محصولات کشاورزی و ارزآوری پایدار ایجاد کند.

عراق به دلیل شرایط اقلیمی خشک و ضعف زیرساخت‌های کشاورزی، حدود ۹۵ درصد نیاز‌های کشاورزی خود را از طریق واردات تأمین می‌کند. برنج، گندم، روغن خوراکی، محصولات لبنی و میوه و سبزیجات محصولات اصلی وارداتی عراق محسوب می‌شود. میوه، سبزیجات و محصولات لبنی از جمله محصولاتی است که ایران می‌تواند به این کشور صادر کند.

پاکستان با وجود تولید کشاورزی قوی، برای محصولاتی مانند روغن پالم، دانه‌های روغنی، چای، و برخی غلات به واردات وابسته است. همچنین جمعیت ۲۵۴ میلیون نفری این کشور تقاضای بالایی ایجاد می‌کند. سیب، انار، خرما، و محصولات لبنی به دلیل کمبود تولید داخلی در پاکستان تقاضای بالایی دارند.

امارات به دلیل اقلیم خشک و کمبود زمین کشاورزی، تقریباً تمام نیاز‌های کشاورزی خود را از طریق واردات تأمین می‌کند. آمار واردات این کشور در سال ۲۰۱۸، تقریباً ۲۳.۵ میلیارد دلار بوده که محصولات کشاورزی و غذایی بخش قابل‌توجهی از آن را تشکیل می‌دهد. محصولات وارداتی اصلی این کشور شامل میوه و سبزیجات، غلات، محصولات لبنی و روغن خوراکی است. خرما، پسته، زعفران، میگو، و محصولات شیلاتی به دلیل تقاضای بالا و نزدیکی جغرافیایی، می‌تواند بازار خوبی برای ایران ایجاد کند.

افغانستان به دلیل ناامنی، کمبود زیرساخت، و شرایط اقلیمی، به شدت به واردات محصولات کشاورزی وابسته است. محصولات وارداتی اصلی این کشور میوه و سبزیجات، غلات و محصولات لبنی است. محصولاتی از جمله سیب، خرما، گوجه‌فرنگی، و محصولات لبنی به دلیل نزدیکی فرهنگی و جغرافیایی به این کشور می‌تواند فرصت خوبی برای ایران ایجاد کند.

با وجود ظرفیت بالای این صنعت برای رشد و توسعه و وجود بازار کشورهای همسایه، مشکلات و چالش‌هایی از جمله تحریم‌ها محدودیت‌های بانکی، زیرساخت حمل و نقل و لجستیک ناکافی و مشکلات در بسته‌بندی و استاندارد‌های جهانی، از پیشرفت آن و حضور موثر در بازار‌های منطقه‌ای جلوگیری کرده است.

با توجه به اینکه چالش‌ها و مشکلات این صنعت مشخص است، حضور سرمایه‌گذاران و افزایش سرمایه‌گذاری در سال پیش‌رو، می‌تواند بخشی از این چالش‌ها را حل کرده و رشد صنایع غذایی کشور کمک کند.