مشکل عرضه کتاب فارسی در کشور‌های دیگر

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، غلامعلی حدادعادل، رئیس بنیاد سعدی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مراسم یازدهمین دوره گردهمایی موسسه‌های فعال در زمینه آموزش زبان فارسی درباره علل تشکیل بنیاد سعدی و رسالت‌های آن گفت: اولین دلیل برای احراز ضرورت چنین بنیادی این است که باید مبانی این رشته را برای آموختن زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان بدانیم. ما باید توجه داشته باشیم که آموختن زبان به همزبانان یک روش دارد و آموختن زبان به غیرهمزبانان روش دیگری دارد. ما با دو نوع ذهن سر و کار داریم؛ ذهنی که زبان می‌داند، اما سواد نوشتن ندارد و ذهنی که نه زبان بلد است و نه سواد نوشتن. به همین جهت روش‌های متفاوتی برای آموزش زبان فارسی وجود دارد. پس ما هم به روش‌شناسی نیاز داریم و هم به معرفت‌شناسی تا بدانیم که این یک کار تخصصی است. درک چنین معنایی سبب شد حدود ۴۰ سال پیش در دانشگاه علامه طباطبایی رشته آموزش زبان فارسی به خارجیان تأسیس شود.

او افزود: ضرورت دوم این است که باید برای تحقق آموزش زبان فارسی به خارجیان از وجود این متخصص‌ها استفاده کنیم. یعنی جایی باید باشد که بعد از اینکه تعدادی در دانشگاه آموزش دیدند، پژوهش کردند، پایان‌نامه نوشتند و کارآموزی کردند، استخدام شوند و برای آموزش زبان فارسی در جهان فکر کنند و کار کنند.

حداد عادل ادامه داد: گام سوم تألیف کتاب‌های مخصوص آموزش زبان فارسی به خارجیان است. تا قبل از تأسیس بنیاد سعدی، استادانی مانند مرحوم دکتر ثمری و مرحوم دکتر صفار مقدم با عشق و علاقه شخصی تدریس کرده بودند یا خودشان دست‌اندرکار تألیف کتاب بودند. سازمان فرهنگ و ارتباطات نیز با اساتید قرارداد‌هایی می‌بستند تا کتاب‌هایی تألیف کنند و آنها را به نقاط مختلف دنیا ارسال کنند. شما بررسی کنید ببینید کم و کیف کتاب‌های آموزش زبان فارسی تا قبل از تأسیس بنیاد سعدی چگونه است. من نفی خدمات آنها را نمی‌کنم، اما تعریف کار‌ها به گونه‌ای بوده که اساتید در خانه نشسته بودند و تجربیات خود را کاغذی می‌آوردند، چاپ می‌کردند و ارسال می‌کردند.

رئیس بنیاد سعدی بیان کرد: در حال حاضر بیش از ۴۰ کتاب در موضوعات مختلف، مانند آموزش واژگان، نوشتن، خواندن، درک مطلب و سخن گفتن تألیف کرده‌ایم. برخی از کتاب‌های ما به چند زبان ترجمه و منتشر شده‌اند. اکنون ما یک بخش انتشاراتی وسیع داریم و تصور من این است که در سال‌های آینده باید به یک سازمان انتشارات مستقل وابسته به بنیاد سعدی تبدیل شود تا از نظر مالی و اداری به شکل شرکتی اداره شود. من تصور می‌کنم تعداد کتاب‌های چاپ‌شده در بنیاد سعدی به زودی از مرز یکصد هزار جلد در سال عبور خواهد کرد؛ یعنی ما یکی از ناشران بزرگ کشور خواهیم بود.

حداد عادل با اشاره به تنوع کتاب‌های آموزش زبان فارسی برای خارجیان و سطح‌بندی استاندارد این کتاب‌ها گفت: مخاطب عرب‌زبان ما کتاب «شیراز» را دارد و مخاطب هندی‌زبان ما کتاب «طوطی» را دارد و در جا‌های دیگر، مثلاً در بعضی کشورها، کتاب‌های متناسب با هر کشور وجود دارد. کتاب‌ها باید به ۲۰۰ عنوان برسد. ما در قدم اول ۷۰ کتاب طراحی کرده بودیم که ۴۰ کتاب تاکنون تألیف شده است.

او با اشاره به گام بعدی در زمینه آموزش زبان فارسی بیان کرد: گام بعدی ما تربیت معلم است؛ یعنی بعد از اینکه متخصصان را جمع کردید و کتاب تألیف کردید، برای آموزش آنها به معلم نیاز داریم. ما در بنیاد سعدی در این ۱۵ سال کار تربیت معلم را انجام دادیم. همچنین دوره‌های متعددی برگزار کردیم از کسانی که کارشناسی ارشد در رشته‌های ادبیات فارسی و زبان انگلیسی و آموزش زبان‌های خارجی، آموزش زبان آلمانی یا آموزش زبان انگلیسی داشتند. از رشته‌های خاصی داوطلب پذیرفتیم و در دوره‌هایی شرکت کردند. تا دو سه سال پیش، شمار کسانی که در این کلاس‌های ما شرکت کرده بودند و آموزشی برای تدریس به خارجی‌ها دیده بودند، بالغ بر ۶۰۰ نفر بود و همه با هزینه خودشان شرکت می‌کردند و هیچ رابطه استخدامی با ما نداشتند.

رئیس بنیاد سعدی با تأکید بر اینکه تربیت معلم یک کار مهم است، افزود: قدم پنجم استاندارد‌های لازم برای آموزش زبان فارسی است؛ یعنی بعد از اینکه وارد این دریای کار آموزش زبان فارسی شدیم، متوجه شدیم که باید حتماً استانداردسازی کنیم. این استانداردسازی سال‌ها قبل در دنیا در تافل و آیلتس مربوط به زبان انگلیسی انجام شده بود. در عموم زبان‌های دنیا این استاندارد وجود دارد، اما ما برای زبان فارسی چنین چیزی نداشتیم و این ضرورت داشت و این یکی از استاندارد‌های لازم است.

او با اشاره به اینکه قدم بعدی تألیف کتاب‌های کمکی است، بیان کرد: نمی‌شود به کسی فارسی یاد بدهید و فقط کتاب‌هایی که در اختیار او می‌گذارید، همین کتاب‌های درسی باشد. اصلاً مردم زبان یاد می‌گیرند که بتوانند کتاب‌های دیگر بخوانند و خواندن کتاب‌های کمک‌درسی مشوقی برای اینکه کسی برود زبانش را تقویت کند، می‌شود. بنابراین، اگر به شما بگویم که وظیفه ما این است که به ازای هر کتاب درسی که تولید می‌کنیم، حداقل ۱۰ تا کتاب کمک‌درسی و کمک‌آموزشی تألیف کنیم، گزافه نیست و ما هنوز در این زمینه موفق نشده‌ایم.

حداد عادل یادآور شد: در دانشگاه‌های هند، نزدیک به ۱۴۰ دانشکده داریم که در آنجا زبان فارسی تدریس می‌شود و دانشجو می‌پذیرند. در پاکستان، ۲۵۰ هزار دانشجو واحد زبان فارسی را به صورت الزامی یا اختیاری می‌گذرانند. متأسفانه در هند که شاید حدود ۱۰ هزار نفر در دانشگاه‌ها به رشته زبان و ادبیات فارسی درس می‌خوانند، یک کتابفروشی نداریم که کتاب فارسی به این فارغ‌التحصیلان عرضه کند. یا در پاکستان هم با یک مغازه آشنا نیستیم که اگر کسی بخواهد یک کتاب فارسی بخرد و بخواند، به آنجا مراجعه کند. ببینید چه بار سنگینی بر دوش ماست. در ارمنستان هم‌اکنون حدود ۲۰ مدرسه وجود دارد که در آنجا دانش‌آموزان در دوره مدرسه زبان فارسی می‌خوانند و ضرورت وجود یک کتابفروشی در ایروان برای فارسی‌آموزان احساس می‌شود. در لبنان، قبل از این حوادث اخیر، یک خانمی همت کرده بود و رفت و یک کتابفروشی درست کرد؛ یک پاتوقی برای فارسی‌دانان و فارسی‌زبانان و آنهایی که فارسی یاد می‌گیرند. بنابراین، کتاب‌های کمک آموزشی پهنه وسیعی دارند. شما اگر بخواهید یک چنین فروشگاه‌هایی و کتاب‌هایی تألیف و در جهان توزیع کنید، نیاز به مدیریت وسیع و تشکیلات بزرگ دارد.

او با بیان اینکه کار دیگر ما برگزاری دوره‌های باز آموزی است، افزود: هرساله دوره‌های چندهفته‌ای و چندماهه داریم که دانشجویان از کشور‌های مختلف می‌آیند با فرهنگ ایران آشنا شوند. از جمله دیگر کار‌های ما آموزش زبان فارسی به معلمان بومی خارجی و بازگشت به کشورشان است که ۳۱ معلم را در این سال‌ها آموزش دادیم. در بعضی کشور‌ها وظیفه آموزش زبان فارسی نیست بلکه بحث حفظ زبان فارسی در کشور‌هایی مانند افغانستان و ادبیات در پاکستان و هند است.

حداد عادل گفت: در سال‌های اخیر با افزایش دانشجویان خارجی در کشور روبه‌رو بودیم که بیش از یکصد هزار نفر در ایران مشغول تحصیل هستند و البته اتفاقات زیادی در زمینه پذیرش دانشجوی خارجی وجود دارد که معلم متخصص و کتاب نبوده و این موجب شده که شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم بگیرد نظارت بر این دانشجویان خارجی به عهده بنیاد سعدی باشد.

او تاکید کرد: ما رقیب هیچ مؤسسه‌ای نیستیم و به دهخدا به چشم رقیب نگاه نمی‌کنیم و وظیفه ما تامین زیرساخت‌های لازم برای زبان فارسی است و بیش از مباشر آموزش بودن، می‌خواهیم مشاور باشیم.