عاملي كه حبيب‌بن‌مظاهر را از خيل جاماندگان كربلا جدا كرد

گروه دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو»؛ در شماره‌های پیشین به بیان اخلاق و صفاتی پرداختیم که یاران اهل بیت مزین به آن‌ها بودند. بررسی شیوه زندگی یاران و تأمل در اعمال آنها بسیار مؤثر خواهد بود؛ زیرا ایشان در بسیاری اوقات در جوار ائمه اطهار بودند و با سرمشق گرفتن از آن بزرگواران، خود را آراسته به خلق و خوی آن بزرگواران می کردند.

 

در روایات آمده است: «کسی که به قومی اقتدا می‌کند باید مانند آنها عمل و رفتار نماید.»(1) به اين ترتيب یاران اهل بیت نیز دائماً به دنبال درونی کردن صفات ائمه در خود بودند.

ارتباط نزدیک ایشان با اهل بیت (ع) ایجاب می‌کرد که اگر خطایی از ايشان سرمي‌زد ائمه به آنها گوشزد ‌كنند، همان طور ‌که خوبی‌هایشان نیز مورد تأیید آل‌الله قرار می‌گرفت. 

 
در میان امامان تنها امام حسین (ع) با وجود کمی اصحاب اقدام به قیام کردند. قطعاً یاران امام حسین (ع) ويژگي‌هاي متمایزی داشتند که حضرت با تکیه بر این ايشان دست به قیام زدند و اين در حالی است که سایر امامان قلت اصحاب راسخ و استوار را، دلیل عدم قیام خود دانسته‌اند.

عده ای از اصحاب امام صادق علیه السلام علت عدم قیام ایشان، با وجود جمعیت بسیار شیعیان را از جویا شدند، حضرت در پاسخ با اشاره به گله گوسفندی که در همان حوالی بود، فرمودند: «اگر تعداد یاران من به اندازه این گوسفندان بود قطعاً قیام می‌کردم.» (2)

وفاداری و خلوص یاران امام حسین (ع) به حدی بود که خود سیدالشهدا، بارها از وفاداری و ایمان آنها سخن به میان آوردند و مسلماً حضرت به خاطر همین ویژگی ها به یاران خود افتخار می‌کردند و به پشتوانه آنها دست به قیام علیه یزید زدند.

تنها پنج نفر از اصحاب رسول خدا (ص) در كربلا در محضر امام حسین (ع) حضور داشتند که یکی از این پنج تن حبیب بن مظاهر بود. وى از اصحاب على، حسن و حسين (ع) نيز بود و در همه جنگ‏هاى على (ع) او را همراهى كرد.

از نزديكان اميرالمؤمنين و حاملان دانش آن حضرت بود و علم منايا و بلايا داشت و در جلالت و بزرگى در رديف ميثم تمار و رشيد هجرى بود. حبيب از كسانى بود كه با امام‌حسين (ع) مكاتبه كرد. او و مسلم بن عوسجه در كوفه براى حسين بيعت مى‏گرفتند، تا آن كه عبيدالله زياد به كوفه آمد و مردم كوفه را وادار كرد تا دست از مسلم بردارند.

آن دو در ميان عشاير خويش پنهان گشتند و پس از رسیدن امام به كربلا، پنهانى خود را به ایشان رساندند؛ بدين‏گونه كه شب‏ها راه مى‏پيمودند و روزها پنهان مى‏شدند تا آن كه به آن حضرت رسيدند. طبرى و ديگران نوشته‏اند كه حبيب فرمانده جناح چپ سپاه حسين (ع) بود.(3)

 
صبح عاشورا امام حسین عليه السلام براى ارشاد دشمن و اتمام حجت بر آنها، آن خطابه پرشور و بیدارگرش را چنين بیان فرمود: «نسب مرا در نظر بگیرید و بنگرید که آیا کشتن من به صلاح شماست؟ آیا من پسر دختر پیامبرتان نیستم؟»

شمر بن ذى الجوشن به امام حسین (ع) گفت: «خداوند را به‌شك عبادت كرده است، اگر كسى بداند تو چه مي گويى!»

حبيب‏ بن‏ مظاهر گفت: «به خداوند سوگند من شما را مى‏بينم كه 70 مرتبه خدا را در حال شك و ترديد عبادت كرده‏اى، من مى‏دانم كه تو در اين گفتارت راست مي گويى و نمي دانى چه بر زبان جاري مي‌سازى؛ زيرا خداوند بر ديده قلبت مهر زده است و تو از درك حقايق عاجز هستى.»(4)

حبیب بن مظاهر آن چنان بر حقانیت امام حسین يقين دارد که هیچ‌گونه اهانت و بی‌احترامی به حضرت را برنمي‌تابد. یقین، دل‌های اهل ایمان را به قضا و قدر الهی استوار می‌کند، به گونه‌ای که همه امور زندگی‌شان را تمام و کمال، به خدا تفویض می‌کنند و به تمام صفات خداوند یقین دارند. هم چنان که تردید و دودلی دل‌های دشمنان اهل بیت همچون شمر را تسخیر مي‌كند.

در كتاب «أسرار آل محمد عليهم السلام» آمده است: «بدانيد كه ايمان بر چهار پايه بنا شده است: يقين‏، صبر، عدل و جهاد».(5)

یقین در دین اسلام از چنان جایگاه رفیع و ارزشمندی برخوردار است که از پایه های ایمان شمرده شده؛ در واقع در این حدیث به مسلمانان گوشزد شده است که اگر به دنبال ایمان راستین هستید، ابتدا پایه‌های آن، از جمله یقین را درون خود محکم کنید؛ زیرا همان‌طور که همه می‌دانند، استحکام هر چیزی به پایه‌های آن است اگر پایه ها استوار شود، خود شی نیز محکم می‌شود.

در روايتي ديگر در كتاب «أسرار آل محمد عليهم السلام» در توصیف یقین آمده است که: «يقين‏ بر چهار شعبه است: شوق، ترس، زهد و انتظار.»(6)

فردی مانند حبیب قطعاً تمام مراحل یقین را پیموده است؛ زیرا در دفاع از حقانیت آل رسول (ص) لحظه‌ای تردید به خود راه نمی‌دهد؛ چراكه اگر شک می‌کرد مسلماً از جاماندگان کربلا بود نه از پرچمداران؛ پرچمدار باید به قدري استوار و محکم باشد که در مقابل حیله‌های دشمن اندک تردیدي به دل راه ندهد.

حبیب بن مظاهر در زهد و عبادت، كه یکی از شعب یقین است، شهره بود. در برخى از مقاتل آمده است كه امام حسین (ع) فرمودند: «خوشا به حالت اى حبيب! تو فرد فاضلى بودى و در يك شب تمام قرآن را ختم مى‏نمودى ...» (7)

 
حبيب يكى از آن مردان هفتادگانه بود كه به نصرت و يارى حسين (ع) قيام ورزيد؛ مردانى كه كوه‌هاى آهنين را تحمل نمودند و نيزه‏ها و تيرها را با سينه‏هاى خود استقبال كردند و در حالى كه به آنها امان داده مى‏شد، نمى‏پذيرفتند (8)

یاران امام حسین (ع) تنها 72 نفر بودند، اما در ایمان به حق و یقین به اوامر ائمه همچون کوه‌های آهنین ايستادند؛ به طوري که با کوچک ترین تلنگرها ایمان خود را از دست نمی‌دادند، بلکه دائماً بر صبر و استقامت آنها افزوده می‌شد.

نکته جالب توجه این است که یاران سیدالشهدا علیه السلام به خاطر ایمان محکم به کوه هاى آهنين توصیف شده اند و از طرفی دیگر حضرات اهل بيت در توصیف فضايل یاران قائم (عج) آنها را به آهن پاره توصیف می‌کنند؛ زیرا یقین در سرتاسر وجودشان رسوخ کرده است.

از ابا‌عبد‌الله (ع) روايت شده كه فرمود: «براى قائم (عج) گنجينه‏اى در دو جهان موجود و آماده است كه البته آن گنجينه طلا و نقره نيست، بلكه پرچمى است كه هنوز بازگشوده نشده از آن لحظه‏اى كه پيچيده شده است.

و آن مردانى هستند كه قلوب و دل‌هاى آنها همانند آهن‌پاره‏ها مى‏باشد هرگز شك و ترديدى در مورد خداوند متعال به قلوب آنان راه پيدا نكرده است، آنان در مورد ذات الهى شديدتر از سنگ پاره‏ها هستند، اگر آنان به كوه ها و تپه‏ها حمله‏ور شوند به يقين آنها را از جاى خود، تكان مى‏دهند و با پرچم هاى خود به سوى هدفى رهسپار نمى‏شوند، جز آن كه آن هدف را منهدم مي‏سازند.

آنان مردمانى هستند كه شب ها تا سحر بيدارى مى‏كشند، در نمازها و عبادت‌ها همانند سر و صداهاى زنبوران عسل همهمه دارند، آنان ايستاده و دائم در حال قيام هستند و بر زين مركب‌هاى خويش صبح مى‏كنند. عابدان شب و شيران روز مى‏باشند، آنان مطيع‏ترين و فرمانبردارترين افراد امت نسبت به امام و پيشواى خويش هستند، همانند چراغ‌هايى هستند كه قلب‌ها و كانون دل‌هاى آنان، قنديل‌هاى آن چراغ ها مى‏باشد، آنان مالامال از خشيت و خوف الهى هستند.

دائم شهادت در راه خدا را مسئلت مى‏كنند و آرزو دارند كه در راه خدا كشته شوند، شعار هميشگى آنان يالثارات الحسین (خون خواهان حسين) است. آنان وقتى گام برمى‏دارند رعب و وحشت هم پيشاپيش آنان حركت مى‏كند، ... و خداوند به كمك آنان پيشواى حق را نصرت و يارى مى‏دهد.» (9)

 

پی نوشت ها:
 

1. فضائل الشيعة/ معروف به ترجمه اعلمى/ صفحه9
2. کتاب تاریخ پیشوایان
3. با كاروان حسينى/جلد‏2/نخستين اجتماع شيعه در كوفه پس از مرگ معاويه/صفحه293
4. ترجمه إعلام الورى/شهادت حضرت سيد الشهداء عليه السلام/صفحه315
5. أسرار آل محمد عليهم السلام/ترجمه كتاب سليم/پايه‏هاى ايمان/صفحه259
6. أسرار آل محمد عليهم السلام/ترجمه كتاب سليم/يقين/صفحه259
7. سه مقتل گويا در حماسه عاشورا/حبيب بن مظاهر/صفحه224
8. سه مقتل گويا در حماسه عاشورا/حبيب بن مظاهر/صفحه202
9. سه مقتل گويا در حماسه عاشورا/فضائل اصحاب القائم(عج)/صفحه 204