اباصلت؛ صاحب سرّ امام رضا/ امام جواد(ع) و اجابت درخواست ياري اباصلت در زندان

گروه دین و اندیشه«خبرگزاری دانشجو»؛ در سری مباحث یاران اهل بیت به ویژگی‌های روحی و اخلاقی یاران اهل بیت پرداختیم. در واقع ما در این سلسله مباحث به دنبال آن هستیم که با درک و شناخت صحیح از نحوه عملکرد یاران ائمه در طول تاریخ، خود را به امام عصر نزدیک کرده و مورد تأیید حضرتش قرار بگیریم.

اميرالمؤمنين (ع) به قنبر فرمود: «بشارت باد شما را و خوشحال شويد! به خدا قسم رسول خدا (ص) درگذشت در حالى كه بر امتش خشمناك بود مگر گروه شيعيان‏، بدانيد براى هر چيز شرفى است و شرف دين شيعه است، براى هر چيزى سرورى است و سرور مجالس، جايگاه شيعيان‏ است.

پیشوای زمین‌ها، زمینی است که شیعه در آن ساکن باشد

براى هر چيزى پيشوائى است و پيشواى زمين‏ها زمينى است كه شيعه در آن مأوى گزيند، بدانيد براى هر چيزى دوست داشتنى‏اى هست و خواستنى دنيا مسكنى است كه شيعه ما در آن جاى دارد. به خدا قسم اگر كسى از شما در زمين نبود مخالفين شما ابدا از خوبى و پاكيزگى بهره‏اى نمي‌بردند و در آخرت نصيبى نداشتند». (1)

امیرالمومنین به نقل از پیامبر، آن چنان زیبا و لطیف شیعیان و جایگاه‌شان را به تصویر می‌کشد که هرکسی، خواسته یا ناخواسته آرزوی شیعه بودن می‌کند.

درک موقعیت شیعیان حقیقی

مسلما شیعه علی بن ابی طالب متّصف به صفات ویژه‌ای است که دارای چنین جایگاهی می‌شود، صفاتی که او را از سایر افراد متمایز می‌کند. قطعا رسیدن به جایگاه شیعیان واقعی نیازمند عمل بر طبق سیره و سنت امامان است. در این مسیر و برای رسیدن به موقعیت شیعیان حقیقی می‌توان از نحوه عملکرد یاران باوفای امامان کمک گرفت.

در این قسمت به مناسبت در گذشت اباصلت یکی از یاران باوفای امام رضا(ع)، به بررسی زندگی او می‌پردازیم تا بتوانیم با قرار دادن چنین افرادی در مقابل دیدگان خود در مسیر حق و حقیقت گام برداریم.

اباصلت؛ صاحب سرّ امام رضا

عبداللّه مامقانى در تنقيح المقال مى‏گويد: «او صاحب سرّ حضرت امام رضا عليه الصلوة و السلام و از ياران خاصّ ايشان بود»(2).

برخى از علماى اهل سنّت وى را براى شدت تشيع و محبت بسيار نسبت به اهل بيت، مورد ملامت قرار داده‏اند. البته، اين رسم ايشان در رویارويى با كسانى است كه جز دوستى با اميرالمؤمنين على و فرزندان او- عليه الصلوة و السلام و استوارى بر راه حق، گناهى ندارند.

اباصلت جایگاه حقیقی ائمه و دوستداران ایشان را به درستی درک کرده بود

اباصلت مى‏گفت: «سگ درگاه يك زن علوى بودن بهتر است از همه بنى اميّه و دستگاه ايشان»(3). این سخن را هر کسی نمی‌تواند به زبان آورد؛ زیرا بیان چنین سخنی نیاز به شجاعت و اعتقاد راسخ دارد. بنی امیه آن چنان ظلم و جوری در حق مسلمانان روا داشتند که قابل توصیف نیست، اما مردم از ترس مال و جان خود سعی در سرپوش نهادن بر عملکرد بنی امیه داشتند.

اما اباصلت از آن سنخ افرادی بود که جایگاه اهل بیت و پیروان آنها را به خوبی درک کرده بود و ایمان و اعتقاد او در این زمینه مانع از انکار ظلم‌های بنی امیه در حق اهل بیت می‌شد.

لازمه دوستی اهل بیت چیست؟

البته می‌توان گفت لازمه دوستی اهل بیت نه تنها محبت ایشان بلکه دشمنی با دشمنان آنان نیز هست. اگر افراد نتوانند این دو را هم زمان در درون خود پرورش دهند مسلما از قرار گرفتن در شمار دوستان اهل بیت محروم می‌شوند.

در واقع این سخن اباصلت نشان دهنده دشمنی شدید او با غاصبان حق ولایت و امامت بوده است. به نحوی که او آن قدر جایگاه بنی امیه را پست و حقیر برمی شمارد که آنها را از سگ درگاه شیعیان علی هم خوارتر می‌داند.

امام جواد (ع) و شنیدن درخواست یاری اباصلت در زندان

اباصلت هروى پس از به شهادت رسيدن حضرت امام رضا (ع) توسط مأمون، زندانى گرديد. يكسال در زندان بر او گذشت تا آن كه كار بر وى سخت شد و دلتنگى او را پيش آمد. خداوند را به حضرت رسول و خاندانش- سلام اللّه عليهم اجمعين- سوگند داد تا وى را آزاد نمايد.

 

به ناگاه، حضرت امام جواد (ع) در زندان بر او وارد شده، فرمودند: «اى اباصلت‏، كار بر تو سخت گرديد و دلتنگ شده‏اى، برخيز و بيرون برو». آن گاه امام (ع) با دست مبارك بر زنجيرها زدند و همگى باز شد و اباصلت را پيش چشم زندانبانان بدون آن كه ايشان كلامى بگويند، آزاد كردند.

پس از اين، حضرت به وى فرمودند: «در امان و حفظ خداوند برو كه ديگر چنين اتّفاقى برايت رخ نمى‏دهد و دست آنان نيز از تو كوتاه خواهد شد». (4)

امام معصوم همانند پدری مهربان دائما ما را در نظر دارد و همان طور که در بسیاری از احادیث نقل شده است برای گناهان ما از خداوند طلب مغفرت می‌کند. مسلما شیعیان با داشتن چنین پدران مهربانی از بسیاری از مهلکه‌ها و پرتگاه‌ها نجات خواهند یافت و در صورت درخواست کمک از ائمه پاسخ مناسب را دریافت خواهند کرد.

استغاثه‌هایی که بی جواب نمی‌ماند

اما در این میان برخی افراد مانند اباصلت آن چنان خود را در دل امام جواد (ع) جای داده اند که با اولین استغاثه، حضرت، خود به استقبال او می‌رود و او را از زندان خارج می‌کند.

قطعا وقتی شیعیان خود را متصف به صفات علوی نموده و خود را در شمار علویون قرار دهند، هیچ استغاثه‌ای از جانب ایشان بی پاسخ نخواهد بود.

البته می‌توان گفت که امام جواد (ع) به طور ضمنی اباصلت را متوجه این موضوع کرده که خیلی دیر از ما خاندان کرامت درخواست کمک کرده‌ای و اگر زودتر، در طول این یک سال که در زندان بودی از ما کمک خواسته بودی، بازهم تو را اجابت می‌کردیم، اما تو دیر ما را به خاطر آوردی و به ما اهل بیت متوسل شدی.

اباصلت در سال 226 هجرى از دنيا رفت. (5) به نقل از سفينة البحار، قبر او در نزديكى مشهد حضرت امام رضا (ع) مى‏باشد و شيعيان در آن جا وى را زيارت مى‏كنند و به او تبرك مى‏جويند. همچنين محلّى را در قم به نام «دروازه رى» به او نسبت مى‏دهند.

در پایان می‌توان گفت هرچند ازجزئیات زندگی کسانی مانند اباصلت چیز زیادی در دسترس نیست، اما می‌توان با سرلوحه قرار دادن سفارش‌های ائمه خود را به ایشان نزدیک کرده و در زمره یاران ایشان قرار دهیم.

هر كس نسبت به نماز شب بى‏اعتنا باشد، از ما نيست

در این میان می‌توان از توصیه‌های امام علی به شیعیان در زمان غیبت استفاده کرد. على (ع) سه مرتبه فرمود: «بر نماز شب مواظبت نما، هر كس نسبت به نماز شب بى‏اعتنا باشد از ما نيست.»

در احادیث و روایات بسیاری بر نماز شب تاکید شده است. تأکید ائمه بر نماز شب متضمن این مضمون است که نماز شب برای شما در حکم یک راه میانبر است که می‌تواند حرکت شما به سوی خداوند و ما را تسریع بخشد و شما را در پیش خداوند عزیز و عزیزتر گرداند.

بهترین کار امت پیامبر (ص)

امام حسن عسگری (ع) در نامه‌ای خطاب به ابن بابویه فرمودند: «پس اى على بن الحسين! تو خود به سفارشات من عمل كن و شيعيان‏ مرا نيز دستور ده تا عمل كنند و نيز تو را به صبر و پايدارى و انتظار فرج توصيه مى‏كنم، زيرا پيامبر اكرم (ص) فرمود: «بهترين كارهاى امت من، انتظار فرج است.

شيعيان‏ ما همواره در غم و اندوه خواهند بود تا فرزندم ظهور كند، همان كسى كه پيامبر (ص) بشارت آمدنش را داده است، زمين را از عدل و داد پر مى‏كند، همان گونه كه از ظلم و ستم پر شده است.

عاقبت از آن پرهیزکاران است

پس بار ديگر اى على بن بابويه، تو را به صبر و استقامت توصيه مى‏كنم و تو نيز به همه شيعيان‏ و پيروان مرا به صبر و استقامت فرمان بده. به راستى زمين از آن خداست و آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد به ارث مى‏دهد و عاقبت از آن پرهيزگاران است» (6).

مسلما غیبت امام عصر مصائب و مشکلاتی را در پیش روی شیعیان قرار می‌دهد که شاید سایر شیعیان در زمان حضور ائمه با آن مواجه نبوده‌اند. راهکاری که امام علی (ع) در پیش پای شیعیان قرار می‌دهد که شاید عمل به آن بسیار سخت باشد، صبر و استقامت و انتظار فرج است.

آسان شدن انتظار فرج چگونه ممکن است؟

در واقع، وقتی انسان خود را به یک آینده روشن امیدوار سازد، تحمل مشکلات بسیار آسان‌تر خواهد بود. ما شیعیان باید ظهور حضرت حجت و تشکیل حکومت عدل‌گستر ایشان را آرمان خود قرار دهیم تا به واسطه این آرمان از شدت فشار وارده ناشی از غم‌ها و اندوه‌های دوران غیبت کم کنیم و انتظار فرج را برای خود آسان‌تر نماییم.

پی‌نوشت‌ها:

1. فضائل الشيعة / معروف به ترجمه اعلمى؛ ص10
2. نگاهى گذرا بر زندگانى امام جواد(ع)، ص 51
3. تهذيب التهذيب، ج 6، ص 319
4. نگاهى گذرا بر زندگانى امام جواد(ع)، دلايل امامت، ص 51
5. خلاصه تذهيب الكمال، ص 20
6. فضائل الشيعة / ترجمه توحيدى / 10 / نامه امام حسن عسكرى (ع) به على بن بابويه، ص 8