مصباحی‌مقدم: کاهش وابستگی به نفت در هیچ برنامه‌ای رعایت نشده/ دانش جعفری: مجلس و دولت در افزایش هزینه‌ها همسو هستند + تصاویر

به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، همایش «بازار ارز در اقتصاد مقاومتی» عصر امروز با حضور دکتر داوود دانش‌جعفری، وزیر سابق اقتصاد؛ دکتر مصباحی مقدم، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و دکتر خوش‌چهره، نماینده سابق مجلس در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

 

در ابتدای این همایش، داوود دانش جعفری، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و وزیر اقتصاد دولت اول احمدی‌نژاد با اشاره به اینکه بحث ارز برای هر اقتصادی مهم است، گفت: اقتصاد مقاومتی بسیار شبیه به مباحث توسعه پایدار در خصوص کشورهایی است که دچار عوامل اختلال‌زا در رشد بلندمدتشان هستند و ناگریزاند راه‌هایی را برای عبور از این موانع چاره کنند.

 

 

وی ادامه داد: مهم‌ترین بخش توسعه پایدار، کشورهای تک محصولی هستند که باید طوری برنامه‌ریزی کنند تا منابع مورد نظرشان دچار اختلال و کمبود نشود؛ به عنوان مثال کشورهای نفتی باید دقت کنند که منافع نفت همیشگی نیست و اینکه در آینده چطور می‌خواهند به روند توسعه تداوم دهند.

 

نماینده سابق مجلس شورای اسلامی افزود: از مهم‌ترین مسائلی که کشورها باید به آن بپردازند، دفع مشکلات سیاست‌های داخلی، کشورهای خارجی و جلوگیری از تسری این مشکلات به بخش‌های دیگر است.

 

دانش‌جعفری گفت:‌ طبق نظریه «سوئیزمن» مصرف ارز مبتنی بر درآمد دائمی است؛ یعنی باید بر اساس درآمد دائمی کشور مصرف ارز را مشخص کرد؛ به عنوان مثال، ایران در سال 1377 با نفت هشت دلاری سالیانه 10 میلیارد دلار درآمد داشت که این مبلغ در سال‌های اخیر به حدود 100 میلیارد دلار بالغ شده است و در چنین شرایطی درآمد دائمی ما حدود 40 میلیارد ریال می باشد و برای ایجاد ثبات اقتصادی باید مصرف ارزی کشور را بر همین اساس تنظیم کنیم نه 100 میلیارد دلار؛ در غیر این صورت با کسری تراز پرداخت‌ها مواجه خواهیم شد.

 

وی گفت: قبل از سال 77 ما دچار بحران مالی بودیم و با درآمد کم نفتی و ظرفیت پایین اقتصادی، 34 میلیارد دلار واردات سالیانه داشتیم که از سال 74 تا 77 سال‌های بد نفتی بودند و نفت با قیمت هشت دلار به فروش می‌رسید؛ اما از سال 77 تا 84 واردات ما از 27 میلیارد دلار تا 35 میلیارد دلار در نوسان بود که پس از سال 84 با افزایش شدید درآمدهای نفتی واردات نیز همین رویه را در پیش گرفت.

 

وزیر سابق اقتصاد افزود: در سال‌های اخیر، ما 65 میلیار دلار واردات کالا و 20 میلیارد دلار واردات خدمات داشته‌ایم در واقع به اشتباه واردات را در این سال‌ها تا 85 میلیارد دلار افزایش دادیم و به درآمدهای نفتی دقت نکردیم.

 

در ادامه غلامرضا مصباحی مقدم، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه در خصوص سیاست‌های اخیر ارزی گفت: درآمدهای ارزی کشور ما در گذشته با صادرات نفت نسبت مستقیم داشته است و هرگاه افزایش صادرات نفت داشتیم، دولت‌ها بیشتر خرج می‌کردند و به هنگام کاهش درآمدهای نفتی، بودجه انقباضی بسته می‌شد.

 

وی افزود: اما در برنامه‌ها همواره کاهش اتکا به نفت مدنظر بوده است؛ از برنامه سوم تا پنجم باید اتکای ما به نفت به صفر می رسیدیم که هیچ وقت رعایت نشد.

 

 

رئیس کمیسیون برنامه و بودجه ادامه داد: در سال 79 حساب ذخیره ارزی تاسیس شد که هدف آن تدوین جدول درآمد نفتی و عمل بر اساس آن بود؛ چرا که به علت نوسان درآمدهای نفتی باید با احتیاط قدم برمی‌داشتیم و با حساب ذخیره ارزی نوسانات را جبران می‌کردیم.

 

مصباحی مقدم همچنین گفت: 50 درصد از ارز حساب ذخیره ارزی باید به بخش خصوصی اختصاص داده می‌شد که بسیار سیاست خوبی بود، اما اجرا نشد و هر سال این منابع از حساب ذخایر ارزی برداشت می‌شدند.

 

وی گفت: آخر سال 84 برای تکمیل بودجه سال 85 از دولت درخواست کردیم که قبل از ارائه بودجه، گزارشی به مجلس ارائه کند و در آن زمان دکتر رهبر گزارشی داد که یک رشد جهشی در بودجه عمرانی را شامل می‌شد؛ بودجه عمرانی سال 84، 28 میلیارد دلار بود که برای سال 85 به 41 میلیارد دلار افزایش یافته بود.

 

رئیس کمیسیون برنامه و بودجه گفت: البته ابتدا کمیسیون برنامه و بودجه با آن مخالفت کرد؛ چرا که این بودجه بسیار تورم‌زا بود، اما نهایتا دولت توانست با ترفندهای خود این بودجه را در مجلس به تصویب برساند؛ به عنوان مثال در بودجه 85 مسائلی مانند آب‌رسانی و گازرسانی به روستاها اضافه شده بود که نمایندگان را برای تصویب بودجه ترغیب کرد اما در نهایت پنج میلیارد دلار از مجموع این همه سال به بخش غیردولتی واگذار نشد.

 

مصباحی مقدم در خصوص صندوق توسعه ملی گفت: با راه‌اندازی صندوق توسعه ملی 20 درصد از درآمدهای نفتی ذخیره شد که اکنون به 42 میلیارد دلار رسیده و هدف از راه‌اندازی این صندوق، سرمایه‌گذاری مولد در بخش غیردولتی است؛ البته همین الان نیز دولت در صدد خرج کردن منابع این صندوق می باشد.

 

وی با اشاره به اینکه ورود ارز حاصل از فروش نفت به کشور در هر صورت آسیب زا است، گفت: دو راه وجود دارد که هر دو نیز معیوب است؛ یکی وارد کردن ارز به طور مستقیم به بازار و تبدیل کردن آن به ریال و دیگری نگهداری در بانک مرکزی به عنوان پشتوانه ارزی.

 

رئیس کمیسیون برنامه و بودجه افزود: بهترین راه، خروج درآمد ارزی از سیستم است، همانند کشور نروژ و البته بنا بر آن است که می توانیم سال آینده کاهش فروش نفت داشته باشیم یعنی به جای 2.2 میلیون بشکه نفت، یک میلیون بشکه نفت بفروشیم.

 

در ادامه دانش‌جعفری در خصوص وضعیت کنونی بازار ارز گفت: نباید درآمدهای اتفاقی را تبدیل و وارد بازار کرد؛ در سال‌های گذشته مصرف ارز را بشدت بالا برده‌ایم که احتمالا در آینده باعث اختلال در بازار خواهد شد و از سوی دیگر همه این درآمدها صرف واردات کالاهای ضروری نمی‌شود و بخشی نیز در بودجه عمومی تبدیل به درآمد دولت می‌گردد.

 

وی گفت: به عنوان مثال، در سال 91، 51.4 میلیارد دلار از بودجه عمومی، بخشی از آن برای هزینه‌های جاری مصرف شده و نزدیک به 12 تا 15 میلیارد دلار به خدمات کشوری اختصاص داده شده است.

 

نماینده سابق مجلس شورای اسلامی افزود: هزینه‌ها وابسته به درآمدی شده است که دائمی نیست و اگر به هر دلیل، درآمد نفتی پایین بیاید با مشکل مواجه خواهیم شد و دولت مجبور است از روش‌هایی مانند استقرار، اوراق مشارکت و گران کردن نرخ ارز برای تأمین کسر بودجه خود استفاده کند.

 

دانش جعفری ادامه داد: باید در وهله اول ارز را به صورت ایزوله وارد کنیم؛ به عنوان مثال کشور نروژ با چهار میلیون جمعیت، شرکتی را تأسیس نمود که در اقتصاد خارج از کشور سرمایه‌گذاری کرد و سود این کشور به داخل منتقل شد؛ در حال حاضر ما به دلیل وابستگی زیاد به نفت نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم.

 

 

 

وی در خصوص راه‌حل وضعیت کنونی گفت: راه نجات، کنترل هزینه‌هاست؛ اما متأسفانه در حال حاضر مجلس و دولت در افزایش هزینه‌ها همسو هستند و معمولا لایحه بودجه در مجلس اضافه می شد؛ چرا که نمایندگان برای جلب آرای حوزه‌های انتخابیه خود به دنبال پروژه‌های عمرانی هستند.

 

وزیر اسبق اقتصاد گفت: در مجموع درآمدهای نفتی، 14.5 درصد در اختیار شرکت ملی نفت قرار می‌گیرد که برای حقوق کارمندان، بازپرداخت وام‌ها و سرمایه‌گذاری هزینه می گردد و 23.5 نیز به صندوق توسعه ملی اختصاص داده می‌شود؛ با این حال اگر شرکت نفت را هم دولتی در نظر بگیریم، چیزی حدود 77.5 درصد را دستگاه‌های دولتی مصرف می‌کنند و از 23.5 درصد صندوق توسعه ملی نیز برخی شرکت های دولتی که در قالب حقوقی یا خصوصی ظاهر می‌شوند، برخوردار می‌گردد.

 

در ادامه مصباحی مقدم گفت: در حال حاضر، تحریم فروش نفت باعث کاهش صادرات آن شده و بالطبع دسترسی به ارز نیز کاهش یافته و اجبارا در بودجه عمومی سال آینده کاهش درآمد نفتی را خواهیم داشت.

 

وی افزود: نرخ مالیات برارزش افزوده باید تا هشت درصد افزایش یابد تا جایگزین درآمدهای نفتی شود و از طرفی مالیات بر ارزش افزوده پوشش کامل ندارد و باید به تمامی واحدها حتی خرده فروش‌ها تعمیم یابد؛ در چنین شرایطی سیستم واردات و صادارات و پروسه تولید تا فروش شفاف خواهد شد؛ اما الان براساس اظهارنامه مالیاتی که خود بنگاه‌های ارائه می‌کنند وضعیت شفافی وجود ندارد.

 

رئیس کمیسیون برنامه و بودجه گفت: درحوزه عمران نیز باید بودجه عمرانی کاهش یابد و پروژه‌های دولتی به بخش خصوصی واگذار شود تا با سرمایه خودشان وارد شوند؛ همچنین باید برای حفظ و افزایش ارزش صندوق توسعه ملی تلاش کرد.

 

در ادامه دکتر خوش‌چهره، استاد دانشگاه و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی گفت: از بعد مدیریتی استراتژیک باید به مسئله ارز نگاه کرد؛ طبق نگاه استراتژیک باید همزمان نقاط قوت، ضعف و تهدیدها لحاظ شوند تا سیاست‌های مناسب اتخاذ گردد و در صورت وجود تهدیدهای قوی، باید استراتژی دفاعی داشت و در وضعیت فرصت های زیاد، استراتژی تهاجمی مناسب است و اگر به این مسئله توجه نشود، تحلیل‌ها غلط خواهد بود.

 

وی افزود: برای هر مسئله‌ای اقدامات آنی، کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت وجود دارد و ما باید بدانیم که اقدام آنی و کوتاه مدت یک اقتصاد مصدوم کدام است؛ در غیر این صورت وضع بدتر می‌شود.

 

این استاد دانشگاه تهران گفت: ارزش پول ملی رو به سقوط است و مردم در حالت بهت اقتصادی هستند و در آینده صدای اعتراض آنان شنیده خواهد شد و احتمالا تنش‌های عمیقی در پی دارد.

 

خوش‌چهره ادامه داد: هر سیاست اقتصادی ابزار کنترلی مخصوص خود را دارد و خود این ابزارها نیز باید با سیاست‌های دیگر هماهنگی داشته باشند؛ لذا سیاست‌های ارزی نیز باید با سیاست های پولی بازرگانی و دیگر حوزه‌ها هماهنگ باشند، اما متأسفانه در حال حاضر، مدیریت اجرایی کشور مدیریت ارز را به مدیریت عرضه تبدیل کرده که باعث کاهش ارزش پول ملی شده است؛ لذا بسیاری از مردم به سوی بازار ارز هجوم آورده‌اند، تنها برای حفظ ارزش دارایی‌هایشان.

 

 

 

وی در خصوص علت عدم موفقیت برنامه‌های توسعه گفت: عدم تناسب زمانی یکی از عوامل است چرا که یک دولت برای دولت دیگر برنامه‌ریزی می کند؛ به عنوان مثال، امسال سال دوم برنامه پنجم توسعه است و سه سال باقی مانده را دولت بعدی باید اجرا کنند؛ در واقع باید انتخابات دولت و مجلس همزمان شود تا این دو با هم هماهنگ گردند و هر دولت برای خود برنامه‌ریزی داشته باشد.

 

نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در ادامه در خصوص ریشه مشکلات ارزی و اقتصادی فعلی گفت: برخی ریشه مشکلات را برون زا می‌دانند؛ مانند رئیس جمهور که تحریم‌ها را عامل می‌داند و برخی دیگر ریشه مشکلات را درون‌زا می‌دانند.

 

خوش‌چهره ادامه داد: تحریم یکی از مصادیق تهدید است، اما به نظر من مدیریت تهدید مهم‌تر است و ما 33 سال تجربه تحریم داریم، اما دلایلی مانند عدم اشراف مدیران به مسائل، دامن زدن بی مورد به تحریم‌ها و مدیریت ناصحیح در حال حاضر کارا شده‌اند.