گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ تعریفی که مردم از تورم در ذهن دارند بالا رفتن قیمت هاست؛ این تعریف اگر چه جامع نیست، ولی برداشت صحیحی از تورم و نرخ تورم می باشد.
تورم از نظر اقتصاددانان به معنای افزایش سطح عمومی قیمت ها در طول یک دوره زمانی مشخص است؛ این افزایش دلایلی دارد که در زیر به اختصار آنها را توضیح می دهیم.
اقتصاددانان مکتب کینزی دو دلیل را برای به وجود آمدن تورم ذکر می کنند. 1- افزایش تقاضای کل 2- کاهش عرضه کل
1- اگر در یک جامعه ای تقاضای کل به دلایل مختلف افزایش یابد، تورم نیز بالا می رود؛ به بیان ساده تر هنگامی که تقاضا برای یک کالایی با افزایش روبرو شود به دلیل ثابت بودن تولید آن کالا، قیمت آن بالا می رود.
2- حال اگر به هر دلیلی تولید دچار مشکل شود( افزایش واردات، کمبود نقدینگی بخش تولید، افزایش هزینه ها و ...) کاهش تولید منجر به افزایش قیمت ها می شود؛ یعنی کمبود عرضه یک کالا در بازار سبب کمیاب شدن آن و افزایش قیمت می شود.
اما از دیدگاه پول‌گرایان ریشه تورم در عرضه پول است. پول گرایان معتقدند هنگامی که عرضه پول (نقدینگی) بیشتر از رشد اقتصادی و نیاز جامعه باشد و میزان آن با عرضه کالاها متناسب نباشد، تورم شکل می گیرد.
اصطلاح دیگری که وقوع آن سبب افزایش تورم می شود، به وجود آمدن انتظارات تورمی است؛ انتظارات تورمی بدین معنی است که گاهی مردم بر اساس تجربیات گذشته و مقایسه وضعیت کنونی خود پیش بینی می کنند که قیمت ها افزایش یابد، به همین دلیل خریدهای خود را افزایش می دهند (افزایش تقاضای کل). از سوی دیگر تولیدکنندگان کالا و خدمات نیز با همین پیش بینی کالاهای خود را انبار کرده تا در آینده با قیمت بالاتری به فروش برسانند (کاهش عرضه کل) در این صورت با افزایش تقاضای کل و کاهش عرضه کل نرخ تورم افزایش می یابد.
از جمله دیگر دلایل افزایش نرخ تورم مخصوصاً در ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش نقدینگی، تأمین کسری بودجه از طریق استقراض دولت از بانک مرکزی، عدم تعامل بین بخش‌های مختلف اقتصادی، مشکلات ارزی، وابستگی بخش تولید به درآمدهای نفتی، کاهش پس انداز بخش دولتی و ...
علاوه بر آثار اقتصادی، تورم بر ساختار اقتصاد و متغیرهای کلان اقتصادی نیز تاثیرگذار است. تورم، در عصر حاضر، ابعاد اجتماعی و سیاسی گسترده ای پیدا کرده است. دلیل این مسئله ارتباط تنگاتنگ آن با زندگی افراد جامعه است. به علاوه ثبات سیاسی و اقتصادی یک کشور از طریق شاخص های متفاوتی سنجیده می شود که تورم از جمله آنهاست.
شعار بسیاری از نامزدهای ریاست جمهوری در کشورهای در حال توسعه، کنترل و پایین آوردن روند رشد قیمت هاست، از این رو تورم را می توان یکی از پیچیده ترین، مهم ترین و حساس ترین مقولات اقتصادی و اجتماعی عصر حاضر دانست که بررسی و تحلیل آن، می تواند نقش بسزایی در تحلیل و تبیین مسائل اقتصادی داشته باشد.
در نهایت اینکه هر چه میزان تورم بیشتر شود قدرت خرید یک واحد پول ملی کمتر می شود.
در ایران کمترین و بیشترین نرخ تورم در چهار دهه گذشته به ترتیب (بیشترین و کمترین) در دهه 50 در سال های 57 و 59 ، در دهه 60 سال های 64 و 69 ، در دهه 70 سال های 70 و 74 در دهه 80 سال های 84 و 87 تحقق یافته است. کمترین نرخ تورم در 34 سال گذشته مربوط به سال 64 با 6.9 درصد، و بیشترین مربوط به سال 74 با 49.4 درصد بوده است.
نرخ تورم در ایران در 34 سال گذشته به شرح زیر بوده است:
سال - نرخ
57 - 10
58 - 11.4
59 - 22.5
60 - 22.8
61 - 19.1
62 - 14.8
63 - 10.4
64 - 6.9
65 - 23.7
66 - 27.7
67 - 28.9
68 - 17.4
69 - 9
----------------------------
70 - 20.7
71 - 24.4
72 - 22.9
73 - 35.2
74 - 49.4
75 - 23.2
76 - 17.3
77 - 18.1
78 - 20.1
79 - 12.6
----------------------------
80 - 11.4
81 - 15.8
82 - 15.6
83 - 15.2
84 - 10.4
85 - 11.9
86 - 18.4
87 - 25.4
88 - 10.8
89 - 12.4
90 - 21.5
91 حدود 31 درصد