تأملی بر سبک‌های زندگی؛
گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو» - مریم رجب‌وندی؛ نامگذاری فرزندان یکی از دغدغه‌های ذهنی پدر و مادرها قبل و بعد از تولد فرزندشان است. والدین از روز تولد فرزند تا سالیان دراز حیاتشان روزی چند بار باید او را به نام بخوانند و طبیعی است که بخواهند نامی برای او انتخاب کنند که آن را دوست داشته باشند. اما همین نامگذاری که به ظاهر امری ساده است، اما و اگرهای زیادی دارد که باید به آنها توجه شود.
نامگذاری فرزندان امر بسیار مهمی است که هم در دین و هم در عرف توجه بسیاری به آن شده است، به طوری که دین اسلام انتخاب نام نیکو برای فرزند را جزو حقوق او می‌داند که بر گردن والدین قرار دارد. از سوی دیگر، عرف و سنت‌های هر منطقه نیز نسبت به نامگذاری نوزادان حساس است و حتی در گذشته برای این کار آداب و رسوم مختلفی وجود داشته، امروز هم این آداب و رسوم هرچند کمرنگ‌تر از گذشته، اما هنوز در برخی از خانواده‌ها رعایت می‌شود.
سنت‌های نامگذاری فرزند؛ از گذشته تا امروز
یکی از این سنت‌ها این بود که معمولاً در شب ششم تولد نوزاد که جشن و شب‌نشینی برپا بود، همه اقوام بخصوص پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و سران خانواده گرد هم می‌آمدند و با تبادل‌نظر نامی را برگزیده و در حاشیه قرآن، دیوان حافظ و یا هر کتاب ارزشمند دیگری همراه با سال، ماه، روز و ساعت تولد نوزاد ثبت می‌کردند.
البته، این اتفاق مربوط به زمانی می‌شد که سازمانی به نام ثبت احوال در کار نبود و هر گاه کسی متولد می‌شد یا از دنیا می‌رفت نام او را به همراه تاریخ تولد یا وفات پشت قرآن یا کتیبه‌هایی که برای این کار در نظر گرفته بودند، می‌نوشتند. اما به مرور زمان ثبت و ضبط نامها منسجم شد. در ایران قانون ثبت احوال در آذر ماه 1297هجری شمسی به تصویب رسید و طی آن در تاریخ سوم دی ماه همان سال اولین شناسنامه برای دختری به نام «فاطمه ایرانی» صادر شد.
سنت دیگر این بود که وقتی بر سر اسامی پیشنهادی میان بزرگ‌ترها اتفاق‌نظر نبود، نامگذاری با رای‌گیری به سرانجام می‌رسید. در بعضی خانواده‌ها انتخاب نام فرزند تازه‌وارد بر عهده بزرگ فامیل (پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، دایی، عمه، خاله) گذاشته می‌شد و هر چه این بزرگ‌تر فامیل می‌گفت باید اجرا می‌شد حتی اگر مخالف با نظر والدین بچه بود!
گاهی نیز نامگذاری با استفاده از قرآن یا با تفأل به دیوان حافظ صورت می‌گرفت. رسم دیگری که در این زمینه وجود داشت این بود که پس از خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد، کسی که اذان و اقامه می‌خواند، اسم نوزاد را هم که قبلا انتخاب شده بود چند بار در گوش او تکرار می‌کرد تا نوزاد اسم خود را بشناسد و بداند آن نام متعلق به اوست.
این در حالی است که امروزه آداب نامگذاری تغییر کرده است و بسیاری از خانواده‌ها دیگر پایبندی چندانی به رسوم گذشته ندارند. من جمله، اکنون نامگذاری فرزند بیشتر بر عهده والدین اوست و بزرگ‌ترها کمتر در این کار دخالت می‌کنند و اگر نظری هم داشته باشند نظر مشورتی است نه تصمیم‌گیری قطعی.
چرا گذاشتن نام نیکو بر روی فرزندان مهم است؟
نام افراد و بالطبع نامگذاری آنها توسط والدین به دلایل مختلف امر بسیار مهمی است که باید والدین نسبت به آن توجه کافی داشته باشند و آن را نه تنها حقی برای خود بلکه وظیفه‌ای مهم بر گردن خود بدانند و به یاد داشته باشند که در آینده فرزندانشان از آنها در این خصوص سوال خواهند کرد. در یک دسته‌بندی کلی می‌توان دلایل اهمیت نامگذاری نیکو را این چنین برشمرد:
- نام هر کس علامتی برای اوست و موجب تمایز و تشخیص او از دیگران می‌شود.
- نامها تأثیر روانی و تربیتی بر صاحبان خود دارند و می‌توانند سبب شوند صاحبان آنها با مفهوم و حقیقت آن نام مأنوس شوند. البته، این مساله مطلق نیست اما اگر فرد به معنا و مفهوم نام خود آگاه باشد، ناخودآگاه گرایش مثبتی نسبت به آن مفهوم پیدا خواهد کرد.
- در کشورها و قومیت‌های مختلف، فرهنگ انتخاب نام و نام خانوادگی نشان دهنده تابعیت، مذهب و صفات بارز یک فرد است که از این طریق می‌توان به خصوصیات فردی او دست یافت.
- نامها، فرهنگ‌های مختلف جوامع را برای ما به تصویر می‌کشند و نمادها و شخصیت‌ها را به عنوان الگو در جامعه مورد توجه قرار می‌دهند. یعنی فراوانی یک نام که ما به ازای تاریخی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی دارد می‌تواند نشان دهنده الگو بودن آن فرد و تمایل جامعه نسبت به او باشد.
- نام نیکو کرامت انسانی افراد را حفظ می‌کند.
دسته‌بندی دلایل و منابع نامگذاری
پدرها و مادرها دلایل مختلفی برای انتخاب یک نام برای فرزند خود دارند. دسته‌بندی زیر عمده دلایل نامگذاری فرزندان را در بر می‌گیرد:
1. درخواست یا توصیه بزرگ‌ترهای خانواده؛
گاهی بنا به درخواست یا وصیت بزرگان خانواده نامی برای نوزاد در نظر گرفته می‌شود. مثلا بسیار پیش آمده که عزیزی از یک خانواده از دست رفته و بزرگ‌ترها دوست دارند نوزاد تازه‌وارد را به نام آن عزیز از دست رفته بخوانند. گاهی نیز دلایل دیگری برای این امر وجود دارد مثل نذر بزرگ‌ترها برای این که اگر نوزاد جدیدی پا به خاندان آنها گذاشت نام مورد نظر خود را برای او تعیین کنند. البته، در این مواقع، بسیار اتفاق می‌افتد که نامی که فرزند را به آن می‌خوانند با نام شناسنامه متفاوت می‌شود.
سفارش‌های پیامبر (ص) برای نامگذاری
2. انگیزه های مذهبی؛
انگیزه‌های مذهبی برای نامگذاری نوزاد در کشور ما فراوانی بسیار زیادی دارد و خانواده‌ها به دلیل ارادتی که به ائمه، پیامبران و شخصیت‌های مذهبی دارند، اسامی آنها را برای فرزندان خود انتخاب می‌کنند. در روایات و احادیث مذهبی نیز تاکید زیادی بر گذاشتن نام نیکو روی فرزندان وجود دارد و توصیه‌های زیادی شده که فرزندان به نام شخصیت‌های مذهبی نامیده شوند.
برای نمونه پیامبراکرم(ص) می‌فرمایند: «اولین هدیه‌ای که هر یک از شما به فرزندش می‌بخشد نام خوب است. پس بهترین نام را برای فرزند خود انتخاب کنید». ایشان همچنین می‌فرمودند:«هر کس چهار پسر داشته باشد و نام یکی از آنها را به نام من، «محمّد»، نامگذاری نکند، به من جفا کرده است. اگر اسم فرزندتان را محمد گذاشتید او را گرامی بدارید و به او احترام کنید».
فراوانی نام‌های مذهبی در ایران
بررسی یک دهه‌ای نام‌های دختران در ایران نیز نشان می‌دهد که مسلمانان شیعه برای نامگذاری فرزندان دختر خود بیشتر از اسامی فاطمه، زهرا، مریم و زینب استفاده کرده‌اند. بررسی آمار نامگذاری ایرانیان در پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور نشان می‌دهد، اسامی و القاب حضرت فاطمه (س) بیشترین انتخاب نام ایرانیان برای فرزندان دختر خود بوده است و در مجموع، نام فاطمه(س) و القاب ایشان بیش از 7 میلیون بار در این پایگاه به ثبت رسیده است.
نام حضرت رسول (ص) نیز طرفداران بسیاری در ایران دارد و بیش از چهار میلیون و 500 هزار نام محمد، القاب و کنیه‌های ایشان در پایگاه اطلاعات جمعیت سازمان ثبت احوال کشور ثبت شده است. سهم نام علی و القاب و کنیه حضرت نیز از این آمار بیش از هفت میلیون است. نام مهدی نیز بیش از یک میلیون و 350 هزار بار و دیگر القاب و اسامی ایشان بیش از چهارصد و پنجاه هزار بار در این پایگاه به ثبت رسیده است. از سوی دیگر، هم‌اکنون بیش از یک میلیون و 200 هزار ایرانی مزین به نام، القاب و کنیه‌های حضرت عباس هستند.
تولدهای مناسبتی!
3. تولد در مناسبت‌های خاص؛
تولد در یک مناسبت به خصوص مثل تولد در روزهایی که مرتبط با مناسبت‌های مذهبی یا ملی است والدین را ترغیب می‌کند که نام فرزندان خود را متناسب با این ایام انتخاب کنند. مثلا تولد در ایام ولادت یا شهادت ائمه یکی از این محرک‌هاست. از سوی دیگر، تولد در برخی از ماه‌ها، روزها و شب‌های سال مثل شب یلدا نیز می‌تواند دلیلی برای نامگذاری باشد.
4. نام‌های شخصیت‌های تاریخی و فرهنگی؛
بسیاری از پدر و مادرها ترجیح می‌دهند نام فرزند خود را از میان اسامی اصیل و باستانی ایرانی انتخاب کنند. برای این کار هم به تاریخ و شخصیت‌های تاریخی ایران باستان رجوع و هم از افسانه‌ها، اساطیر و داستان‌های موجود در این زمینه استفاده می‌شود. نام برخی از شخصیت‌های تاریخی و فرهنگی مثل شعرا، نویسندگان، هنرمندان و دانشمندان نیز می‌تواند منشأ نامگذاری باشد.
وقتی متفاوت بودن دلیل اصلی انتخاب نام می‌شود
5. متفاوت بودن؛
مهمترین ملاک برخی از خانواده‌ها برای انتخاب نام فرزندشان متفاوت بودن آن نام است و این که قبلا کسی به آن نام، نامیده نشده باشد یا این که برای مردم نامی تازه و منحصر به فرد باشد. این مساله این روزها پررنگ‌تر از گذشته شده و حتما همه ما نام‌های جدیدی را شنیده‌ایم که ابتدا تعجب کرده و سپس معنای آن را از والدین نوزاد پرسیده‌ایم. گاهی همین مساله جدید بودن و متفاوت بودن نام نیز چالش‌هایی را میان والدین نوزاد و ثبت احوال ایجاد می‌کند و ثبت احوال حاضر نمی‌شود برای برخی از این نامها شناسنامه صادر کند.
6. هماهنگی آوایی و معنایی با اسامی دیگر اعضای خانواده؛
در بعضی خانواده‌ها نام فرزند با اقتباس از نام مادر، پدر یا هر دو انتخاب می‌شود. برخی نیز تمایل دارند که فرزندانشان اسامی هم‌آوا یا هم معنا داشته باشند و یا اینکه ابتدای نام کلیه فرزندان یک حرف مشخص بوده یا به یک حرف واحد ختم شود. بعضی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند میان نام و نام خانوادگی کودک هماهنگی وجود داشته باشد. این ارتباط ممکن است به صورت صفتی متناسب با اسم، جزئی از کل، کلمات هم‌ریشه و هم‌خانواده، یا آهنگ مشابه باشد.
اسم‌هایی که در دوره‌های مختلف مُد می‌شوند
7. مُد شدن یک اسم؛
گاهی اوقات نامگذاری فرزندان تحت تأثیر مد صورت می‌گیرد و در دوره‌های زمانی مشابه برخی از نامها هستند که فراوانی زیادی دارند. اسم‌هایی مانند احسان و میلاد در دو دهه گذشته و نام دخترانه ستایش در سال‌های اخیر می‌توانند در این دسته‌بندی قرار بگیرند. این مد شدن هم دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد، مثلا رسانه‌هایی مثل تلویزیون و گل کردن برخی از سریال‌ها و کاراکترهای آنها می‌توانند منشأ نامگذاری و مد شدن برخی از نامها باشند.
8. اسامی قومی، منطقه‌ای، نام گل‌ها، طبیعت، حیوانات زیبا، پرندگان، کوه‌ها، رودها و نام موجودات خیالی افسانه‌ای نیز منابعی دیگری برای نامگذاری هستند.
ممنوعیت‌های سازمان ثبت احوال برای نامگذاری
نامگذاری فرزندان بایدها و نبایدهایی دارد که ضرورت دارد به آنها توجه شود. برخی از این بایدها و نبایدها، قانونی و برخی از آنها فرهنگی و اجتماعی است. سازمان ثبت احوال ممنوعیت‌هایی برای نامگذاری در نظر گرفته و اگر والدین این ممنوعیت‌ها را رعایت نکنند برای نوزاد شناسنامه صادر نمی‌کند. ممنوعیت‌های ثبت احوال از این قرار است:
- ثبت لقب به عنوان اسم ممنوع است.
منع قانونی رابرت و الیزابت!
- ممنوعیت اسامی خارجی. گذاشتن اسامی خارجی بر فرزندان ممنوع است اما برخی از نامها هستند که با زبان فارسی خودمان یکی است. مانند نام برخی گل‌ها که مشابهت زیادی دارد و اگر این اسامی مغایرتی با ارزش‌های ایرانی، اسلامی نداشته باشد مشکلی برای ثبت آن وجود ندارد. مانند رز، یا نام سوزان که هم اسم خارجی برای دختر است و هم به معنای سوزاننده یا نام پسر «نیک» که هم اسم خارجی است و هم در فارسی به معنای خوبی. اما اسم‌هایی مانند رابرت و الیزابت منع قانونی دارند.
- ممنوعیت انتخاب القاب قدیمی همچون «اعتماد السلطنه» که مظهر فرهنگ اشرافی و طبقاتی هستند.
- ممنوعیت استفاده از نام‌های مستهجن و زننده.
نکاتی که باید برای نامگذاری رعایت شود
گذشته از ممنوعیت‌های سازمان ثبت احوال، والدین نیز باید برای انتخاب نام نکاتی را مدنظر قرار دهند:
- اسمی را انتخاب کنید که یک مفهوم ذهنی مثبت و همچنین بار معنایی و مفهومی مناسبی داشته باشد.
- نامی را انتخاب کنید که تلفظ آن ساده باشد.
- برخی از اسامی هستند که عرف شده‌اند، اما اگر به ریشه و معنای اصلی آنها توجه کنیم خواهیم دید که اسامی خوبی نیستند و معنی خوبی ندارند. مثلا اسم «دنیا» از ریشه «دنی» و به معنای پست است.
- در فرهنگ دینی ما از نامگذاری افراد به اسم «الله» که اسم خاص خداوند است نهی شده است و البته، ثبت احوال هم برای چنین اسمی شناسنامه صادر نمی‌کند.
کاری نکنید که در آینده مؤاخذه شوید
- نامی را انتخاب کنید که فقط مناسب دوره کودکی نباشد. زیرا فرزندان نه فقط از اسمشان در دوره کودکی و نزد همسالانشان بلکه در دوره بزرگسالی و در موقعیت‌های جدی هم استفاده می‌کنند.
- نامها می‌توانند موجب سربلندی صاحبانشان یا بالعکس موجب سرافکندگی آنها شوند، پس نامی انتخاب نکنید که فرزندتان از داشتن آن خجالت بکشد و در بزرگسالی شما را مؤاخذه کند.
تعداد نظرات: ۲
ارسال نظرات
خانواده ها فقط به فکر کلاس گذاشتن خودشون هستند نه اينکه بچه بدبخت اسم خوبي داشته باشد.اصولا الان مد شده هرچي اسم بي معني که حتي پدرومادرها هم يا معنيشو نميدونن يا اصلا مفهوم نداره انتخاب ميکنن.
انگار ما عقل نداريم که همه چيز رو بايد از همه کپي برداري کنيم.