از شهید محرابی که با یک اعلامیه، شاه را خلع کرد تا شهادت در سجده

گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ روز 20 شهریور ماه مصادف با شهادت اولین شهید محراب انقلاب اسلامی و دومین شهید محراب تاریخ اسلام پس از علی‌بن ابی‌طالب (ع) است. به همین بهانه نگاه مختصری داریم به زندگی 5 شهید انقلاب اسلامی که مانند مولایشان در محراب به فیض عظیم شهادت رسیدند.

شهیدی که معروف بود نواب صفوی اسلحه‌هایش را با پول کتاب‌های او خریده است

1. آیت‌الله سید اسدالله مدنی: ایشان در سال 1293 هجری شمسی در آذرشهر از توابع تبریز، به دنیا آمد. در چهار سالگی مادر خود را از دست داد و نزد نامادری و پدرش آقا میرعلی بزرگ شد. مدنی دروس ابتدایی علوم دینی را در حوزه علمیه یزد فرا گرفت و برای ادامه تحصیل عازم قم شد و در آن‌جا تحصیلات خود را به پایان رساند.

وقتی شهید نواب صفوی مصمم به مبارزه مسلحانه شد، شهید مدنی در تهیه اسلحه وی را یاری کرد. سپس چندین سال در حوزه علمیه نجف به تدریس مشغول شد. در حوزه نجف در بین دوستان آیت‌الله مدنی معروف بود که «اسلحه‌ای که نواب صفوی تهیه کرد با پول کتاب‌های مدنی بوده». از جمله شاگردان او در این دوره می‌توان به عارف حسینی اشاره نمود.

آیت‌الله مدنی در سال 1349 به ایران بازگشت و بر اثر مخالفت با حکومت پهلوی دوم به کنگان تبعید شد. پس از پیروزی انقلاب 1357 ایران به نمایندگی از همدان به مجلس خبرگان راه یافت و بعداً به عنوان امام جمعه تبریز منصوب شد. ایشان سرانجام در 20 شهریورماه 1360 در حال اقامه نماز جمعه ترور شد که مسئولیت ترور او را سازمان مجاهدین خلق (منافقین) بر عهده گرفت.

نحوه شهادت ایشان به این شکل بود که پس از اتمام خطبه‌های نماز جمعه، به طور انفرادی دو رکعت نماز را آغاز کرده بود که منافقی بازوی آیت‌الله مدنی را گرفت و نماز آقا را قطع کرد. در این موقع اطرافیان به طرف مهاجم روی آوردند ولی قبل از رسیدن آنها وی ضامن نارنجکی را که در لباسش مخفی نموده بود کشید و نارنجک به طور وحشتناکی منفجر شد و بر اثر این انفجار آیت‌الله مدنی به همراه سه تن دیگر به شهادت رسیدند و بیش از پنجاه نمازگزار زخمی و مجرح شدند.

شهید عید قربان

2. آیت‌الله محمدعلی قاضی طباطبایی: ایشان در سال 1293 شمسی در تبریز متولد شد. در سال 1316 هنگام قیام مردم تبریز به اتفاق پدرش، به خاطر مبارزه، به تهران تبعید گردید و پس از چند ماه تبعید در تهران و ری به تبریز بازگشت. در سال 1318 جهت ادامه تحصیل علوم دینی به قم عزیمت کرد و در سال 1328 راهی نجف گردید و در این دو شهر از محضر علما و بزرگان کسب فیض نمود.

شهید قاضی طباطبایی در سال 41، با شروع نهضت اسلامی، به علت فعالیت علیه رژیم، توسط مأموران دستگیر و به زندان قزل قلعه منتقل و سپس به شهرهای بافت و کرمان و زنجان و پس از آن به عراق تبعید شد ولی پس از یک سال به ایران بازگشت و به هدایت مردم و روشنگری و تبلیغ اسلام پرداخت و تا پیروزی انقلاب اسلامی به مبارزات خود و ارشاد مردم ادامه داد. شهید قاضی طباطبایی در دهم آبان 1358 شمسی، مصادف با عید قربان، نماز عید را اقامه کرد و در همان شب در راه مراجعت به منزل توسط منافقین مورد اصابت گلوله قرار گرفت و به فیض شهادت نائل گردید.

شهید محرابی که با یک اعلامیه شاه را از سلطنت خلع کرد

3. آیت الله سید عبدالحسین دستغیب: او فرزند آیت‌الله سیدمحمدتقی دستغیب بود و در سال 1292 در شیراز متولد شد. تحصیلات خود را در حوزه علمیه شیراز تا «سطح»‌ ادامه داد و جای پدر - که سال‌ها پیش از این فوت کرده بود - امام جماعت مسجد باقرخان شد. وی کم‌کم مخالفت خود را با برنامه‌های ضد مذهبی حکومت آشکار ساخت و در شرایطی که روزگار سختی را از نظر مادی می‌گذراند، پیشنهاد پیوستن به کادر قضایی دادگستری را نپذیرفت.

در زمان اجرای قانون کشف حجاب، مخالفت‌های آشکار او موجب شد که حکومت اجازه وعظ و منبر را از او بگیرد و سرانجام براثر فشارهای زیاد رژیم درسال 1314 مجبور به ترک ایران و مهاجرت به نجف اشرف شد. پس از گذراندن دروس خارج، فقه و اصول در نجف، موفق به دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایات شد. پس از تبعید رضا شاه از ایران، او نیز به توصیه آیت‌الله محمد کاظم شیرازی به ایران بازگشت و با همکاری مردم‌، ‌مسجد جامع شیراز را که بیش از هزارسال قدمت داشت و به صورت خرابه درآمده بود‌، بازسازی کرده و آن را به مرکزی برای فعالیت‌های مذهبی و سیاسی تبدیل کرد. تجدید بنای مدرسه علمیه حکیم و تأسیس دیگر مدارس علوم دینی از جمله فعالیت‌های او در آن دوران است.

پس از اعلام لوایح شش گانه، او نیز به پیروی ازحضرت امام خمینی(س‌)‌ به مخالفت با اهداف سیاسی رژیم پرداخت و چنان نقش مهمی درگسترش مبارزات در میان مردم داشت که رژیم مجبور شد همزمان با سرکوبی قیام 15 خرداد، او را نیز شبانه دستگیر کند. وقتی مأمورین به منزل او هجوم بردند، مردم خود را سپر ساختند و مانع از دستگیری او شدند. مأموران بسیاری را بازداشت کردند و سرانجام شهید دستغیب برای آزادی مردم بی‌گناه خود را به فرمانداری نظامی معرفی کرد. مقامات محلی، برخلاف قولی که داده بودند، او را تحت فشار مرکز به تهران اعزام کرده و به زندان فرستادند و پس از آزادی، بلافاصله او را تبعید کردند.

در سال 1343، بار دیگر به دلیل ادامه فعالیت‌های سیاسی دستگیر و زندانی شد. در طول دوران اقامت اجباری امام در نجف، بارها به ملاقات ایشان رفت و ضمن بیان اخبار ایران و مبارزات مردم، رهنمودهای لازم را کسب کرد. بار دیگر، درگیری خشونت‌آمیز رمضان سال 56 در شیراز، باعث تبعید او از زادگاهش شد. در همین دوران، به همراهی چهار تن از دیگر روحانیون، طی اعلامیه‌ای شاه را از سلطنت خلع کرد.

پس از پیروزی انقلاب، به عنوان نماینده اول استان فارس به مجلس خبرگان رفت و در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی مشارکت ورزید. چندی بعد، محبوبیت او در میان مردم باعث شد به حکم امام به امامت جمعه شیراز انتخاب شود. آیت‌الله دستغیب، صاحب تألیفات و ترجمه‌های بسیاری است که بیشتر آنها درباره اخلاق، معاد و خودسازی نوشته شده‌اند.

از معروف‌ترین کتابهای ایشان می‌توان به «صلاة الخاشعین»، «معاد»‌، «‌گناهان کبیره»‌، «قلب قرآن»‌ و «‌قیامت و قرآن» ‌اشاره کرد. او سرانجام در روز 20 آذرماه 1360، هنگامی که عازم نمازجمعه بود، به دست یکی از اعضای میلیشیای سازمان مجاهدین خلق (گروهک منافقین) به نام گوهر ادب آواز به شهادت رسید.

شهیدی که شیخ‌الشهدا نام گرفت

4. آیت‌الله محمد صدوقی: ایشان در سال 1287 شمسی برابر با 1327 قمری در یزد دیده به جهان گشود. خانواده شهید صدوقی از نواده‌های مرحوم شیخ صدوق می‌باشند و پدر او یکی از روحانیون معروف یزد بود. آیت‌الله صدوقی دورانی از تحصیلات خود را در یزد و اصفهان گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت کرد. وی به مدت 21 سال در قم به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و از محضر عالمان نامداری همچون شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سیدصدرالدین صدر، سیدمحمدتقی خوانساری، سیدمحمد حجت کوه کمره‌ای و حضرت امام خمینی (ره) بهره برد.

پس از درگذشت آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس و مدیر حوزة علمیه قم، اداره قسمتی از حوزة علمیه به شهید صدوقی واگذار شد. با رسیدن سال 1330 ش. و فوت عالم بزرگ دینی یزد، با درخواست مردم و توصیه حضرت امام و بزرگان به آیت‌الله صدوقی، ایشان به یزد بازگشت و به انجام وظایف دینی و انقلابی پرداخت. این عالم ربانی از آغاز مبارزات حضرت امام خمینی (ره) چه پیش از قیام 15 خرداد و چه پس از آن، همواره از یاران و مروجان افکار متعالی حضرت امام محسوب می‌شد. شهید صدوقی در مبارزه با رژیم شاه یکی از محورهای مبارزه محسوب می‌شد و اعلامیه‌هایی در محکوم کردن جنایات رژیم از جمله در فاجعه سینما رکس آبادان صادر کرده بود.

شهید آیت‌ا... صدوقی که به حق شیخ الشهدا نامیده شده است، نماینده امام خمینی (ره) در استان و امام جمعه یزد بود. در آخرین نماز جمعه‌اش که مصادف با دهم ماه مبارک رمضان 1402 مطابق با یازدهم تیرماه 1361 بود، بعد از ادای فریضه جمعه، در حالی که جایگاه را ترک می‌کرد، منافقی به ایشان نزدیک شد و با به آغوش کشیدن وی و منفجر کردن نارنجکی که در دست داشت،‌ ایشان را به شهادت رساند.

شهادت در حالت سجده

5. آیت‌الله عطاءالله اشرفی اصفهانی: وی در سال 1281 در خمینی‌شهر اصفهان متولد شد. پس از طی تحصیل مقدماتی در خمینی‌شهر و اصفهان، عازم قم شد و تا درجه اجتهاد به تحصیل خود ادامه داد. ایشان در زمان شروع نهضت اسلامی در سال 42 در خدمت حضرت امام درآمد؛ به طوری که، بارها به علت فعالیت‌های مبارزاتی از سوی ساواک به تبعید و زندان تهدید شد.

هنگام اوج‌گیری‌ نهضت اسلامی در سال 1356، شهید اشرفی اصفهانی در کرمانشاه، رهبری مبارزات مردمی را عهده‌دار شد و با دعوت از روحانیون مبارز در هدایت مردم، نقش مؤثری در نهضت امام خمینی ایفا کرد. ایشان در یکی از تظاهرات، مورد هجوم مأموران رژیم قرار گرفتند و آسیب‌ دیدند. چند روز بعد ساواک با حمله به منزل ایشان، او را دستگیر کرد؛ اما، پس از آزادی دوباره به فعالیت علیه رژیم پرداختند و تا پیروزی انقلاب رهبری مردم کرمانشاه را برعهده داشتند.

پس از پیروزی انقلاب با حکم حضرت امام به عنوان امام جمعه کرمانشاه منصوب شدند. ایشان با آ‎غاز جنگ تحمیلی، بارها به جبهه‌ها شتافته و باعث دلگرمی رزمندگان اسلام می‌شدند. سرانجام منافقین کوردل، پس از دوبار عملیات ناموفق ترور، در سومین اقدام در روز جمعه 23 مهر 1361 هنگامی که خطبه اول نماز را آغاز کرده بود، با انفجار نارنجکی، ایشان را در حالی‌که به حالت سجده به زمین افتاده بود، به شهادت رساندند.