به مناسب سالروز میلاد امام رضا(ع)؛
گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»-زینب صارم؛ لازمه بهره بردن از زیارت امام رضا(ع) آن است که زائر نسبت به جایگاه خود و امام آگاهی کافی داشته باشد و آداب زیارت را رعایت کند تا امام رضا(ع) وی را بپذیرد و زیارت وی مقبول افتد.
روز میلاد امام رضا(ع) از بهترین زمان هایی است که خیل مشتاقان و دوستداران حضرت به سمت حرم و بارگاه آن جناب توجه پیدا می کنند و به قصد زیارت و تقرب به ثامن الحجج (ع) عرض سلام و ارادت می کنند.
ماهیت و چیستی زیارت معصومین در کلام پیامبر (ص) و اهل بیت چنان مورد ستایش قرار گرفته است که گویی می‌توان آن را هم رتبه با واجبات دانست. چنانچه در واجب شدن حج شرط مستطیع بودن ضروری است و در غیر این صورت انجام حج بر عهده مکلف نیست؛ اما در زیارت امام حسین(ع) مستحب است که حتی در صورت عدم تمکن مالی فرد با قرض کردن به زیارت سیدالشهداء مشرف شود. هرچند که احادیث بسیاری بر ثواب و ارزش زیارت موجود است، اما با تأمل بر همین موضوع مورد اشاره می‌توان به اهمیت و جایگاه زیارت در کلام اهل بیت پی برد.
زیارت امام رضا(ع) در میان سایر ائمه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است تا آن جا که با دقت در احادیث می‌توان دریافت که زیارت امام رضا(ع) نسبت به زیارت سیدالشهداء (ع) اشرف است. البته بررسی این موضوع احتیاج به مقاله‌ای جداگانه دارد.
مشرف شدن شیعیان به مشهد الرضاء نوعی توجه و ابراز علاقه قلبی به ثامن الجج (ع) است که تنها در آن مفهوم ثواب موضوعیت ندارد، بلکه مفاهیم اعتقادی از جمله شناخت حق امام و موضوع پذیرش ولایت نیز بسیار با اهمیت است.
شناخت حق امام از جمله شروط مقبول شدن زیارت و رسیدن به ثواب است و از آن می‌توان به عنوان رکن اصلی زیارت و آداب آن نام برد. اما آداب دیگری در زیارت امام رضا(ع) مورد تاکید و سفارش قرار گرفته است که برخی زوار به آن بی توجه هستند.
آداب زیارت بسیار گسترده است؛ با نگاه کلی می توان آداب زیارت را به دو قسمت فردی و اجتماعی تقسیم کرد. از جمله آداب فردی داشتن اعتقادات صحیح، نیت درست و انجام اعمال عبادی وارد شده است. اما قسمت دوم آداب زیارت را می توان در قالب مسائل اجتماعی عنوان کرد.
به عنوان نمونه از جمله مهم ترین و اصلی ترین آداب زیارت قبل از حرکت حلالیت طلبیدن از برادران دینی است. به نحوی که کدورت و دلخوری و حق الناسی بر گردن زائر نباشد. مصداق این موضوع را می توان در داستان علی بن یقطین دانست.
علی بن یقطین صحابی خاص امام هفتم (ع) بود که در سمت وزرات هارون الرشید به شیعیان و موالی امام موسی کاظم(ع) خدمت می‌کرد؛ روزی ابراهیم جمال به دیدار وی رفت و علی بن یقطین او را به ملاقات خود راه نداد در همان سال علی بن یقطین به حج مشرف شد و سپس به مدینه برای زیارت امام موسی کاظم(ع) رفت. حضرت از پذیرش وی ممانعت به عمل آورد و بیان داشت: «تو را مانع شدم براى اینکه مانع برادرت ابراهیم ساربان شدى خداوند نیز سعى و حج تو را نمی‌پذیرد مگر اینکه ابراهیم را راضى کنى؛ على بن یقطین ناچار به سراغ ابراهیم جمال آمد و با تواضع بى نظیر با او ملاقات کرد و از او حلیت طلبید؛ پس از آن بود که امام او را به حضور پذیرفت و بشارت قبولى اعمالش را به او داد.«1»
بنابراین حلیت طلبیدن قبل از عازم شدن به مشهدالرضا یکی از پایه های اساسی آداب زیارت ثامن الحجج (ع) است. بعد از طهارت و گفتن اذکار وارده یکی از مهم ترین اعمال خواندن اذن دخول است. در اذن دخول معانی و معارف بلندی نهفته است که با دقت در آن می توان به معرفت تازه ای نسبت به جایگاه امام و ماهیت زیارت دست یافت.
در قسمتی از اذن دخول هنگام ورود به حرم امام رضا(ع) می خوانیم:«خدایا من به حرمت صاحب این حرم شریف در حال مرگش معتقدم، آن گونه که به او در حال حیاتش معتقدم و می‌دانم که رسول تو و جانشینانش، که بر آنها درود باد، در نزد تو زنده اند و روزی می خورند.
آنان مقام و جایگاه مرا می بینند و سخن مرا می شنوند و سلام مرا پاسخ می‌دهند، در حالی که تو از شنیدن کلام آنها بر گوشم پرده افکنده ای و (در مقابل) درِ فهم مرا به درک لذت مناجات با آنها گشودی.»
رکن اصلی زیارت آن است که زائر معتقد به زنده بودن امام است همان گونه که در اذن دخول اشاره شده است؛ بنابر این رعایت برخی از آداب زیارت مبتنی بر این تصور حقیقی است که امام نسبت به سلام و عرض ادب و جایگاه ما واقف است و سلام ما را پاسخ می‌دهد. در نتیجه برای زیارت احتیاج به حضور قلب و توجه است. اما متاسفانه برخی از زائران توجه کمی به داشتن حضور قلب و توجه امام دارند گویی فراموش می‌کنند که در محضر امام حضور دارند و مشغول به اعمال و رفتاری نامتناسب با شأن حرم می شوند.
از جمله اموری که در حرم امام رضا(ع) و دیگر امام زادگان باید به آن توجه داشت آرام صحبت کردن و دوری از ایجاد هیاهو است. برخی از زائران با صدای بلند با موبایل یا حتی اطرافیان خود صحبت می‌کنند. اما قرآن از بلند صحبت کردن و بالا بردن صدا در نزد پیامبر نهی کرده است و می فرماید:«یا أَیهَا الذینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النبی...»
گرچه این آیه مربوط به زمان حیات رسول الله(ص) است اما چنان چه بیان شد بین حیات و ممات حضرت تفاوتی نیست و همچنین بین پیامبر(ص) و معصومین نیز تفاوتی نیست. بنابر این یکی از شئون داشتن حضور قلب، آن است که زائران چون خود را در محضر امام رضا(ع) احساس می‌کنند از بلند صحبت کردن و ایجاد هیاهو بپرهیزند.
از جمله امور دیگری که از آداب زیارت است؛ مشغول بودن به تسبیح وعبادات و اذکار است؛ برخی از زائران به علت توقف طولانی که در حرم دارند بعد از زیارت به سخنان دنیایی و بیهوده مشغول می شوند و به جای آنکه قرآن تلاوت کنند یا از احادیث آن بزرگواران استفاده کنند به صحبت های بیهوده و دور از شأن حرم مشغول می شوند.
خداوند در قرآن کریم خانه‌های اهل بیت را این گونه توصیف می‌کند: «فی بُیُوت أَذِنَ اللهُ اَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ یُسَبحُ لَهُ فیها بِالْغُدُو وَالآصالِ». زائر امام رضا(ع) باید در حرم باید یا به زیارت و نماز مشغول باشد و یا به آموختن علم و حدیث.
بنابر این لازمه داشتن حضور قلب و لذت بردن از زیارت و مناجات کردن آن است که زائر خود را در حضور امام بداند و از انجام دادن رفتارهایی که در ادب حضور نمی‌گنجد اجتناب کند.
پی‌نوشت:
1. بحار الانوار ، جلد 48، صفحه 85، حدیث 105
تعداد نظرات: ۴
ارسال نظرات
همينطور در کنار ضريح مطهر و بعضاً آزار ديگران براي رسيدن به ضريح امام ع
باشد که اين نوع ديدگاه در ما بقي مشکلات جامعه ديندار مورد بحث و بررسي قرار بگيرد