چه کنیم تا در فلسفه اسلامی نظریه پردازی جدید صورت گیرد؟

حسن قنبری،‌ استاد گروه فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم،‌ در گفت‌وگو با خبرنگار اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، با بیان اینکه فلسفه اخلاق همچون دیگر فلسفه‌های مضاف چند دهه است که در کشورهای غربی مطرح شده است، گفت:‌ این حوزه‌ها در فضای جامعه اسلامی ما نیز وارد شده است، اما نکته قابل تامل در مورد فلسفه‌های مضاف آن است که چیزی که به‌عنوان مضاف‌الیه به آنها اضافه می‌شود در واقع به دنبال بیان تعاریف کلی و مبانی دانشی است.
 
 وی ادامه داد: در حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق در واقع روش‌های مطالعات میدانی و رویکرد و تعاریف مد نظر قرار می‌گیرد اما آنچه که در این راستا حائز اهمیت است سبقه مبحث اخلاق در مباحث اسلامی است.
 
 این استاد دانشگاه با بیان اینکه در فلسفه اسلامی از قدیم‌الایام مباحثی پیرامون اخلاق ارایه شده است، ‌افزود: علمای اخلاق همواره درباره فضیلت و رذیلت بحث کرده‌اند و از مبانی اخلاقی سخن گفته‌اند،‌ آنها بررسی کرده‌اند آیا اخلاق امری عقلی است یا خیر، بنابراین این مباحث در سنت اسلامی پیشینه‌ای قوی دارد.
 

قنبری تصریح کرد: در دوره‌های جدید اما مباحثی نظیر فلسفه اخلاق، شان نزول جدیدی پیدا کردند، در 60 سال اخیر فلسفه به معنای یک دانش کلی که دوره یونان باستان وجود داشت، طرح نمی‌شود، بلکه در این دوره فلسفه جزء جزء شده و به بخش‌های علوم مختلف وارد شده است و هررشته‌ای از نظرگاهی مشخص تحت عنوان فلسفه‌های مضاف مورد بررسی قرار گرفته است.
 

وی با اشاره به فیلسوفان غربی که در دوه جدید به مباحث اخلاق توجه داشته‌اند، گفت: رالز،‌ کانت،  از جمله کسانی هستند که به این مولفه توجه کرده‌اند به‌طوری که برای مثال اخلاق فضیلت‌مدار وامدار کانت است.
  
این محقق در ادامه به برخی چالش‌های موجود در حوزه فلسفه اسلامی اشاره کرده و افزود: آنچه که اکنون در فضای دانش فلسفه در سطح کشور می‌بینیم بیشتر مبتنی بر شرح است و موضوعات جدید نظیر آنچه که پیشتر به آنها اشاره کردم مورد توجه قرار نمی‌گیرد که علت این امر را می‌توان در این مساله جست که ما اساسا زمانی که از فلسفه اسلامی صحبت می‌کنیم نمایندگان این فلسفه را تنها قدمای خود می‌دانیم.
 

استاد گروه فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم گفت: حداقل به لحاظ اصطلاح زمانی سخن از فلسفه اسلامی برای بسیاری از افراد فارابی،‌ ابن‌سینا،‌ خواجه نصیر،‌ ملاصدرا است، یعنی زمانی که می گوییم فلسفه اسلامی فورا به یادمان می آید که باید اسفار را تحلیل و بررسی دوباره کنیم، بنابراین با چنین تصوری نمی توان انتظار حرکت جالب توجهی داشت،‌ این فیلسوفان به‌طور مستقیم در حوزه فلسفه‌های مضاف صحبت نکرده‌اند که بخواهیم به شخص خاصی اشاره کنیم، ‌ممکن است که در لابه لای سخنان خود چنین اشاره‌ای داشته باشند، اما به‌صورت مستقیم چنین نبوده است.
 
قنبری بیان کرد:‌ نگاه سنتی به فلسفه به‌معنای عام باید برداشته شود و بیشتر به حوزه‌های تخصصی جدید توجه و فلسفه‌های مضاف به ویژه فلسفه اخلاق بیشتر تحلیل و تفسیر شوند، ‌به‌طوری که نظریه‌پردازی‌های جدید شکل بگیرد.