«سخاء نفس» در بیان امیرالمومنین/ بالاترین سخاوت‌ها چیست؟

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ آیت الله مجتبی شهیدی کلهری مشهور به مجتبی تهرانی استاد مشهور اخلاق و مرجع تقلید و مدرس حوزه های علمیه تهران (مانند مدرسه مروی) بود. وی از محضر اساتید بزرگی همچون ادیب نیشابوری، آیت الله بروجردی، آیت الله حکیم، آیت الله گلپایگانی، علامه طباطبایی و... بهره برد.

این مرجع بزرگوار تقلید و استاد بزرگ اخلاق، پس از 40سال خدمت صادقانه در نشر معارف اسلامی و ترویج مکتب حقّۀ اهل‌بیت عصمت و طهارت، در دی‌ماه سال 1391ه.ـ‌ش. دار فانی را وداع گفت. در این مجال سعی داریم تا جرعه ای از بیانات ناب اخلاقی ایشان را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.

بسم الله الرحمن الرحیم
رُوِیَ عن عَلیٍّ علیه السّلام قال: «اِنَّ سَخاءَ النَّفسِ عَمّا فی اَیدِی النّاسِ لَاَفضَلُ مِن سَخاءِ البَذلِ».(1)

سخاوت یعنی گذشتن و دل کندن از چیزی

روایت از علی علیه السلام منقول است که حضرت فرمودند: «گذشت و سخاوت نفس از آنچه را که در دست مردم است هر آینه افضل و بالاتر است از گذشت و سخاوت در بذل و عطا کردن به دیگران».

سخاوت در اصل معنایش گذشت کردن است. شما یک چیزی را به کسی می بخشی، بذل می کنی، از آن دل می کنی، گذشت می کنی می دهی به او. سخاوت این است.

امیرالمؤمنین علیه السلام بر طبق این روایت می فرمایند: «سَخاء نفس»؛ یعنی گذشت درونی از آنچه که در دست دیگران است از امور دنیایی. اسم این را گذاشته سخاوت. چرا؟ چون مثل همان گذشت است. این چشم پوشی از آنچه در دست دیگران است فضیلتش بیشتر و بالاتر است از اینکه دست کنی در جیب خودت و پول به کسی بدهی. چرا؟ اگر انسان چشم داشت داشته باشد، نسبت به آنچه که از امور دنیایی در دست دیگران است و چشمش دنبال آن باشد، حداقل منشأ 3 رذیله در انسان می شود.

چشم پوشی نکردن از مال دیگری و نتیجه آن

1- متوقع می شوی که او به تو بدهد. توقع اینکه او به تو بدهد از آنچه که دارد این طمع است  و طمع هم از رذائل اخلاقی است.
2- به تو نمی دهد. اینجا در دلت آرزو می کنی چون من ندارم خدا از او بگیرد. نگاه کنید گام به گام پیش می روم. اینها مال نفس است و تودلی است. اول به من بدهد می شود طمع. بعد می بینی به تو نمی دهد. آرزو می کنی که او هم نداشته باشد و از او هم گرفته شود. این اسمش چیست؟ حسد. نگاه کنید گام به گام پیش می روم . چند صورت که بیشتر ندارد.
3- نه توقع دارم به من بدهد نه میخواهم که از او گرفته شود. بلکه می گویم خودم می روم تلاش می کنم که هر طور بشود بدست آورم. این چه می شود؟ خودم را به آب و آتش می زنم. لا ابالی گری در بدست آوردن مال. نه حرام سرم می شود دیگر نه حلال. می خواهم مثل او بشوم. ببینید چقدر جمله گویا است.

« اِنَّ سَخاءَ النَّفسِ عَمّا فی اَیدِی النّاسِ لَاَفضَلُ مِن سَخاءِ البَذلِ»؛ چشم پوشی کردن از آنچه را که در دست دیگران است از امور مادی و دنیایی، هر آینه بالاتر است ازاینکه دست کنی در جیبت یک چیزی به کس دیگری بدهی. فهمیدی؟ چون اگر آن چشم پوشی نشود منشأ رذائل اخلاقی است. یا مبتلا به طمع می‌شوی یا حسد می شوی یا لا ابالی گری در بدست آوردن مال.

پی‌نوشت‌ها:
*یکشنبه 16 اسفند 88 – 20 ربیع الاول 1431
 [1] غررالحکم، ص 381، حدیث 8645