هیچ گاه از شکر خدا غفلت نکنید/ دنیا همیشه بر وفق خواسته‌های ما نیست

گروه فرهنگی«خبرگزاری دانشجو»؛ آیت الله مجتبی شهیدی کلهری مشهور به مجتبی تهرانی استاد مشهور اخلاق و مرجع تقلید و مدرس حوزه های علمیه تهران(مانند مدرسه مروی) بود؛ وی از محضر اساتید بزرگی همچون ادیب نیشابوری، آیت الله بروجردی، آیت الله حکیم، آیت الله گلپایگانی، علامه طباطبایی و...بهره برد.این مرجع بزرگوار تقلید و استاد بزرگ اخلاق، پس از 40سال خدمت صادقانه در نشر معارف اسلامی و ترویج مکتب حقّۀ اهل‌بیت عصمت و طهارت، در دی‌ماه سال 1391هـ‌ش؛ دار فانی را وداع گفت؛ در این مجال سعی داریم تا جرعه ای از بیانات ناب اخلاقی ایشان را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

رُوِیَ عَن عَلی(علیه‌السلام) قال:« عَلَیْکُمْ بِدَوَامِ الشُّکْرِ وَ لُزُومِ الصَّبْرِ فَإِنَّهُمَا یَزِیدَانِ النِّعْمَةَ وَ یُزِیلانِ الْمِحْنَةَ».

مراتب شکر خداوند

در روایت از امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) منقول است که حضرت فرمودند: بر شما باد به دوام شکر، هیچگاه از شکر خدا غفلت نکنید، «عَلَیْکُمْ بِدَوَامِ الشُّکْرِ»؛ شکر مراتبی دارد که عبارتند از: شکر قلبی، لفظی و عملی.شکر قلبی؛ یعنی انسان نسبت به نعمتهایی که در این دنیا از آن متنعّم می‏شود، در هر قسمش، مادّی، معنوی، متّصل و منفصل، همه را از ناحیه خدا ببیند و مُنعِم حقیقی را او بداند.

شکر لفظی؛ یعنی به وسیله زبان با جملاتی چون «الحَمدُ لِلَّه» و «شُکرًا لِلَّه»، که وارد شده و همه می‌دانند خدا را شکر کنی.شکر عملی؛ یعنی اینکه انسان نعمت‌ها را در راه رضای مُنعمش مصرف کند؛ بطور مثال: نعمت‌های متّصله، اعضاء و جوارح و قوا را - نعوذ بالله- در راه معصیت بکار نگیرد، بلکه در راه اطاعت خدا مصرف کند؛  نعمتهای منفصله، مثل امور مالی را هم همین‏طور، در حرام مصرف نکند بلکه در راه رضای خدا که منعم حقیقی است مصرف کند.

تمام لحظاتت مراقب باش، نعمتهای خدا را از خدا بدان

در نتیجه، این دوام شکر خیلی معنادار می‌شود؛ یعنی تمام لحظاتت مراقب باش، نعمتهای خدا را از خدا بدان! نه تنها شکر لفظی کن و «الحَمدُ لِلَّه» بگو، بلکه همه نعمت‌ها را در راه رضای او مصرف کن، این‌گونه نیست که انسان گاهی از دستش کار بکشد، گاهی از چشمش، گاهی از گوشش، گاهی از زبانش و... بلکه هر لحظه از نعمت‌های خدا استفاده می‌کنیم، پس هر لحظه مراقب باش که شکر خدا را بجا آوری.

این اوّلین توصیه بود، دومین سفارش این است که: «‌وَ لُزُومِ الصَّبْرِ»؛ صبر پیشه کن؛ دنیا همیشه بر وفق خواسته‌های ما نیست، بلکه فراز و نشیب دارد، خوشی و ناخوشی دارد و گاهی پیشامدهایی ناگوار برای انسان رخ می‌دهد؛ اینجا باید چه کنیم؟ صبر پیشه کن؛ یک وقت - نعوذ بالله- لب به شکایت نگشائید! «لزوم صبر» معنایش این است، سختی را تحمّل کن.

دوام شکر و لزوم صبر چه نتیجه‏ای در پی خواهد داشت؟

حال این «دوام شکر» و «لزوم صبر» که حضرت آن‏ها را در کنار هم گذاشتند، چه نتیجه‏ای در پی خواهد داشت؟ نتیجه این است که: «فَإِنَّهُمَا یَزِیدَانِ النِّعْمَةَ وَ یُزِیلانِ الْمِحْنَةَ»، این دو موجب می‌شوند خدا نعمتش را بیافزاید و از آن طرف گرفتاری‌ات را برطرف کند.نکته‌ای درباره شکر: ما در باب شکر داریم، در قرآن هم همین است، «لَإن شَکَرتُم لَأزیدَنَّکُم»؛ در باب صبر هم هست: «الصَّبرُ مِفتاحُ الفَرَج»؛ امّا اینجا امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) نکته‌ای فرموده‌اند که من جای دیگر ندیدم به این صورت آمده باشد؛ حضرت فرموده‌اند: شکر، هم نعمت را افزایش می‌دهد، هم محنت را از بین می‌برد، «فَإِنَّهُمَا یَزِیدَانِ النِّعْمَةَ وَ یُزِیلانِ الْمِحْنَةَ»؛ یعنی شکر و صبر هر دو به نعمت می افزایند؛ از آ‌ن‌طرف هر دو، ناآرامی‌ و گرفتاری را هم برطرف می کنند.
 

اگر انسان صبر کند گرفتاری‌اش برطرف می‌شود، امّا شکر را من جایی ندیدم که شکر هم گرفتاری را برطرف ‌کند؛ حضرت می‏فرمایند: تو را به «دوام شکر» و «لزوم صبر» سفارش می‌کنم، چرا که این‌دو موجب می‌شوند نعمتت افزوده شود و از آن طرف محنت و گرفتاری‏ات برطرف گردد.

غررالحکم، ص278 روایت 6142
یکشنبه 1 خرداد 90 – 18 جمادی الثانی 1432