مسجد؛ قلب تپنده امت اسلامی در جنگ نرم است

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، در طول تاریخ اسلام، مساجد تنها عبادتگاه نبوده‌اند؛ بلکه به‌عنوان قلب تپنده جامعه، همواره در بزنگاه‌های تاریخی نقش پناهگاه مردم، مرکز انسجام اجتماعی و پایگاه مقاومت در برابر فشار‌ها و بحران‌ها را ایفا کرده‌اند. از عصر پیامبر اکرم (ص) تا دوران معاصر و انقلاب اسلامی، مسجد همواره در خط مقدم مبارزه، تربیت، همبستگی و امیدبخشی به امت اسلامی قرار داشته است.

در همین زمینه، حجت‌الاسلام ذاکر، معاون نهاد مقام معظم رهبری در بنیاد ملی نخبگان، در گفت‌وگویی به تبیین نقش مساجد در گذشته و امروز پرداخته و بر ضرورت بازگشت به کارکرد اصیل آن تأکید می‌کند.

مسجد؛ محور اداره جامعه اسلامی

حجت‌الاسلام ذاکر، معاون نهاد مقام معظم رهبری در بنیاد ملی نخبگان می‌گوید: «در تاریخ اسلام، از همان زمان رسول مکرم اسلام (ص)، مسجد جایگاهی فراتر از عبادتگاه داشته است. امام خمینی (ره) نیز درباره جایگاه مساجد می‌فرمایند: ما انقلاب کردیم برای اینکه مساجد در جایگاه واقعی خودشان قرار بگیرند؛ مسجد محلی است که باید از آنجا امور اداره شود. همین نگاه نشان‌دهنده آن است که مسجد، همواره محور اداره جامعه اسلامی و سنگر اصلی امت بوده است.»

حجت‌الاسلام ذاکر با مرور تاریخ می‌افزاید: «از مسجدالنبی در زمان پیامبر اکرم (ص) تا مسجد کوفه در دوران حکومت امیرالمؤمنین (ع)، همواره مسجد کانون اداره امور جامعه و محل اجتماع مردم بوده است. حتی حاکمان جور نیز ناگزیر بودند برای ارتباط با مردم و تثبیت جایگاه خود از ظرفیت مسجد بهره بگیرند. این نشان می‌دهد که در جهان اسلام، مسجد جایگاهی بی‌بدیل در هدایت و ساماندهی جامعه داشته است.»

او با اشاره به نقش مساجد در شکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی می‌گوید: «انقلاب اسلامی ایران اساساً بر محور مساجد شکل گرفت. در دوران دفاع مقدس نیز بیش از ۹۵ درصد شهدای ما، جانبازان و آزادگان از بدنه مسجد برخاستند. مساجد محل هویت‌بخشی، انگیزه‌سازی، اعزام رزمندگان و پشتیبانی مادی و معنوی از جبهه‌ها بودند. حتی پس از جنگ نیز، مساجد نقش محوری در بازسازی کشور، کمک به مناطق جنگ‌زده و مقابله با بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله ایفا کردند.»

ذاکر تأکید می‌کند: «در بحران کرونا نیز بار دیگر مساجد نشان دادند که چگونه می‌توانند به مرکز خدمت‌رسانی و حمایت اجتماعی تبدیل شوند. امروز نیز اگر بخواهیم در جنگ نرم و جنگ‌های ترکیبی موفق باشیم، باید بازتعریفی جدی از کارکرد مساجد داشته باشیم. مسجد باید جبهه جهاد تبیین و پایگاه مقاومت فرهنگی باشد.»

امام جماعت؛ مدیر طبیعی مسجد

معاون نهاد مقام معظم رهبری در بنیاد ملی نخبگان با تأکید بر نقش امام جماعت می‌گوید: «امام جماعت به‌عنوان مدیر طبیعی مسجد، باید نگاه و رویکردی متناسب با نیاز‌های روز داشته باشد. او می‌تواند با تبیین، روشنگری و تحلیل شرایط، مردم را آماده دفاع، مقاومت و ایثار کند. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب نیز در راهبرد‌های کلان خود بر نقش روحانیون و صاحبان تریبون تأکید کرده‌اند، ائمه جماعات در صف اول این جبهه قرار دارند.»

ذاکر خاطرنشان می‌کند: «به باور من، امروز باید یک نهضت بازگشت به مسجد شکل بگیرد. من حتی گاهی از تعبیر به خانه برمی‌گردیم استفاده می‌کنم. کسانی که به هر دلیل از مسجد فاصله گرفته‌اند، اگر می‌خواهند در طوفان‌های سهمگین فتنه‌های آخرالزمانی محفوظ بمانند، باید به این خانه امن بازگردند. مسجد پناهگاه حقیقی امت اسلامی است و تنها با بازگشت به آن می‌توانیم آرامش، استقامت و موفقیت را تجربه کنیم.»

بومی‌سازی برنامه‌های مسجدی؛ فاصله از نظریه تا عمل

ذاکر در رابطه با نقش بنیاد هدایت در پررنگ کردن نقش مساجد می‌گوید: «برنامه‌هایی که توسط بنیاد هدایت طراحی شده، مثل مسجد جامعه‌پرداز، اطلس مساجد و سند ملی مسجد، نیاز دارند از حوزه صرف برنامه‌ریزی و تئوری فاصله بگیرند و متناسب با داشته‌های واقعی ما بومی شوند. ما در حوزه مسجد منابع و برنامه‌های غنی زیادی داریم؛ کتاب‌ها، طرح‌ها و صنایع فرهنگی تولید شده و زحمات بنیاد هدایت نیز قابل تحسین است، اما نقصی که در میدان احساس می‌شود، فاصله بین برنامه و عمل است.»

ذاکر تاکید می‌کند: «این فاصله باید کاهش پیدا کند و برنامه‌ها متناسب با میدان نوشته شوند تا اجرایی شوند. گاهی بهترین برنامه‌ها نیز به نتیجه نمی‌رسند، چون مجری و مخاطب در میدان با آن فاصله دارند؛ بنابراین یا باید سطح مجری و مخاطب ارتقا پیدا کند یا برنامه‌ها با واقعیت‌های میدانی تطبیق داده شود. خوشبختانه این کار شدنی است؛ همان‌طور که بنیاد هدایت در سراسر کشور اقدام به دوره‌های مهارت‌افزایی و توانمندسازی کرده است.»

او ادامه می‌دهد: «این اقدامات باید پررنگ‌تر، عملیاتی‌تر و هوشمندانه انجام شوند. به‌قول معروف در صنعت نظامی، موشک‌ها نقطه‌زن هستند؛ ما نیز باید فعالیت‌هایمان را با دقت و هدفمندی طراحی کنیم. با توجه به محدودیت‌های بودجه، نمی‌توانیم در همه زمینه‌ها توانمندسازی انجام دهیم، بنابراین آموزش‌ها و برنامه‌ها باید هوشمند، هدفمند و مطابق با نیاز واقعی مجری و مخاطب طراحی شوند.»

مسجد؛ کانون جهاد تبیین و فعالیت‌های اجتماعی-مردمی

ذاکر در رابطه با فعالیت‌های قابل انجام در مساجد و نقش نهاد‌ها در حمایت از این برنامه‌ها می‌گوید: «مقام معظم رهبری بحث حلقه‌های میانی را مطرح کرده‌اند و زنجیره‌ای از کرسی‌های جهاد تبیین و کرسی‌های تخصصی که واقعاً بتوانند اثرگذار و اغناکننده باشند، مورد توجه است. این کرسی‌ها اگر در مساجد آغاز شوند، به ویژه در مساجد محوری و پرمخاطب، و سپس در سایر مساجد گسترش یابند، می‌توانند محل بحث و گفت‌و‌گو باشند. حتی مخالفان نیز می‌توانند نظرات خود را مطرح کنند، به شرط آنکه برنامه‌ریزی جلسه به گونه‌ای باشد که یک کارشناس قوی و فنی پاسخگو باشد.»

او تاکید می‌کند: «این تریبون‌ها اگر از خارج از گود به داخل مساجد سوق داده شوند، ضمن رعایت شئون مسجد، می‌توانند تأثیرگذاری بالایی داشته باشند. همچنین ضروری است ذائقه مخاطب سنجیده شود تا بدانیم امروز مردم به چه قالب‌ها، روش‌ها و محتوا‌هایی بیشترین توجه را دارند. به این ترتیب، برنامه‌ها هم جهت‌دهی خواهند شد و هم مطابق نیاز واقعی مخاطب طراحی می‌شوند.»

ذاکر در پایان به اهمیت برنامه‌های اجتماعی و مواسات اشاره می‌کند: «رهبر معظم انقلاب، بحث مواسات را فرمودند؛ این فعالیت تنها محدود به کمک به فقرا نیست. می‌توان محله را با مفهوم مواسات به هم متصل کرد؛ عده‌ای نیاز‌هایی دارند و عده‌ای تخصص‌هایی دارند. مردم با وقت و توان خود می‌توانند اهالی مسجد و محله را اداره کنند و به نیاز‌های مردم پاسخ دهند. اگر بخواهیم اقتصاد و فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی مردم‌محور شوند، بهترین مکان برای آنها مساجد است.»