تحریم‌های فرهنگی و هنری رژیم صهیونیستی/ شکست هژمونی اسلحه با سلاح فرهنگ

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، وقتی حرف از مقاومت در برابر رژیمی مثل رژیم عبری اسرائیل زده می‌شه، خیلی‌ها به یاد جنگ، سیاست یا تظاهرات خیابونی می‌افتند. اما یک جبهه مهم دیگر هم وجود دارد که ساکت‌تراست ولی به مراتب مؤثرتر، جبهه فرهنگ و هنر.

در دنیایی که رسانه و تصویر خیلی از مفاهیم را شکل می‌دهد، هنر و فرهنگ به ابزاری قوی برای گفتن واقعیت‌هایی که رسانه‌های رسمی سانسورشان می‌کنند، تبدیل شده‌اند. اینجا همان موقعیتی است که موضوع تحریم‌های فرهنگی و هنری علیه رژیم صهیونیستی، یعنی رژیم عبری اسرائیل، اهمیت پیدا می‌کند. این تحریم‌ها همان صدای بلند اعتراض جهانی علیه اشغال فلسطین در فضا‌های هنری، دانشگاهی و رسانه‌ای است.

در دهه‌های اخیر، در کنار مبارزات سیاسی، نظامی و حقوق بشری علیه رژیم صهیونیستی، جبهه فرهنگی و هنری نیز به یکی از مهم‌ترین عرصه‌های مقاومت جهانی علیه اشغال سرزمین‌های فلسطینی تبدیل شده است.

تحریم‌های فرهنگی و هنری علیه رژیم اسرائیل، بخشی از استراتژی جهانی فشار غیرخشونت‌آمیز علیه نظام آپارتاید صهیونیستی محسوب می‌شود. این تحریم‌ها، عمدتاً در قالب جنبش BDS (Boycott, Divestment, Sanctions) و فعالیت‌های مستقل هنرمندان، نویسندگان، دانشگاهیان و کنشگران فرهنگی در سراسر جهان دنبال می‌شود.

تحریم فرهنگی و هنری چیست؟

تحریم فرهنگی و هنری به معنای امتناع آگاهانه از هرگونه تعامل، همکاری، یا مشارکت با نهاد‌های فرهنگی، هنری، یا آموزشی وابسته به رژیم عبری اسرائیل است.

در واقع نوعی بی‌صدا حرف زدن با صدای خیلی بلندـ است. یعنی افراد، گروه‌ها، هنرمند‌ها و نهاد‌های فرهنگی تصمیم می‌گیرند، با نهاد‌های هنری رزیم اسرائیل همکاری نکنند، در جشنواره‌هایی که توسط رژیم عبری اسرائیل حمایت می‌شوند شرکت نکنند، کنسرت یا نمایشگاه‌های خود را در رژیم اسرائیل برگزار نکنند و پروژه‌های مشترک دانشگاهی یا تحقیقاتی با نهاد‌های اسرائیلی نداشته باشند.

این اقدامات نمادین و راهبردی، با هدف مشروعیت‌زدایی از رژیم صهیونیستی در عرصه بین‌المللی، افشای نقش نهاد‌های هنری و فرهنگی در تداوم اشغال و آپارتاید و حمایت از هنرمندان و نهاد‌های فلسطینی که در زیر فشار نظام اشغال‌گرصهیونیستی فعالیت می‌کنند، انجام می‌شوند.

جنبش BDS و تحریم فرهنگی

جنبش جهانی BDS، مخفف Boycott, Divestment, Sanctions جنبشی است که در سال ۲۰۰۵ توسط ۱۷۰ اتحادیه فلسطینی، شبکه‌های پناهندگان، سازمان‌های زنان، انجمن‌های حرفه‌ای، کمیته‌های مقاومت مردمی و دیگر نهاد‌های جامعه مدنی فلسطین راه‌اندازی شد، که سه محور اصلی تحریم (Boycott)، عدم سرمایه‌گذاری (Divestment) و تحریم اقتصادی و سیاسی (Sanctions) دارد.

تحریم فرهنگی و هنری یکی از شاخه‌های اصلی جنبش BDS، به اسم PACBI است. PACBI کمپین فلسطینی تحریم‌های دانشگاهی، فرهنگی و هنری اسرائیل است، که در سال ۲۰۰۴ جهت کمک به مبارزه برای آزادی، عدالت و برابری فلسطینیان آغاز به کار کرد. این جنبش با هدف قطع همکاری‌های آکادمیک و فرهنگی با رژیم اسرائیل شکل گرفت. فلسفه آن مبتنی بر نقش دانشگاه‌ها و مؤسسات فرهنگی رژیم عبری اسرائیل در توجیه اشغال فلسطین و نقض حقوق بشر بود. PACBI هرگونه مشارکت در پروژه‌های مشترک با نهاد‌های اسرائیلی را عادی‌سازی اشغال می‌داند.

فعالان PACBI با مقایسه سیاست‌های رژیم اسرائیل با رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی، از تجربیات تحریم فرهنگی علیه این رژیم نژادپرست الگو گرفته وهنرمندان، دانشگاه‌ها و اساتید رژیم اسراییل را به دلیل همدستی عمیق و مداومشان در انکار حقوق فلسطینیان توسط رژیم اسرائیل تحریم می‌کنند. آنها از هنرمندان جهان می‌خواهند با نهاد‌های رسمی اسرائیلی همکاری نکنند، خواستار تحریم جشنواره‌ها، کنفرانس‌ها و مؤسسات هنری رژیم اسرائیل هستند و از هنرمندان اسرائیلی می‌خواهند در صورت مخالفت با اشغال، به‌صورت فردی و نه با حمایت نهاد‌های رسمی در این کمپین شرکت کنند.

این تحریم‌ها به‌شدت برای اسرائیل هزینه‌ساز شده است. زیرا در دنیای امروز، تصویر و وجهه بین‌المللی یعنی سرمایه. وقتی این وجهه با تحریم، اعتراض و افشاگری خدشه‌دار شود، ضربه‌ای جدی به مشروعیت رژیم اسرائیل وارد می‌شود.

تحریم فرهنگی تنها برای هنرمندان نیست هر کسی که در فضای مجازی فعال است، هر کسی که کتاب می‌خواند، فیلم می‌بیند، کنسرت می‌رود یا محتوایی تولید می‌کند، در این جبهه می‌تواند ایفای نقش کند.

هنر مقاومت در حال گسترش است، دیگر فقط فلسطینی‌ها نیستند که دربارۀ فلسطین اثر هنری تولید می‌کنند، از مکزیک تا مالزی، از نیویورک تا تهران، هنرمند‌ها فریاد می‌زنند، فلسطین تنها نیست.

تحریم‌های فرهنگی حامیان فلسطین در سراسر جهان

جنبش‌های هنری و فرهنگی حامی فلسطین نقش بسیار مؤثری در گسترش آگاهی عمومی درباره وضعیت فلسطینیان و فشار به اسرائیل از راه‌های غیرنظامی و فرهنگی داشته‌اند. این جنبش‌ها معمولاً در قالب تحریم فرهنگی و هنری اسرائیل و حمایت از هنرمندان و آثار فلسطینی شکل گرفته‌اند. بسیاری از هنرمندان، نویسندگان، کارگردانان و موسیقی‌دانان جهان از طریق آثار و فعالیت‌های خود به وضعیت فلسطین و ظلم به مردم آن می‌پردازند.

نمونه‌هایی از تحریم‌های هنری و فرهنگی

هنرمندان بین‌المللی که اسرائیل را تحریم کردند

راجر واترز (Roger Waters) موسیقیدان بریتانیایی و عضوو موسس سابق پینک فلوید، یکی از حامیان و BDS به رسمیت شناختن حقو فلسطین است؛ که بار‌ها به یهودستیزی متهم شده است.

لرد (Lorde) خواننده نیوزیلندی که سال ۲۰۱۸ پس از اعتراضات مردمی کنسرت خود در تل‌آویو را لغو کرد.

کن لوچ (Ken Loach) کارگردان مشهور بریتانیایی که به خاطر فیلم‌های واقع‌گرایانه اجتماعی و دیدگاه‌های سیاسی‌اش، به ویژه در مورد رژیم اسرائیل و فلسطین، شناخته می‌شود. او از حامیان سرسخت جنبش بایکوت، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم (BDS) علیه رژیم عبری اسرائیل بوده و از بایکوت فرهنگی حمایت می‌کند. او حضور در هر نوع فستیوال هنری اسرائیلی را رد کرده است.

برایان ایانو (Brian Eno) آهنگساز برجسته‌ای است که به خاطر حمایتش از آرمان فلسطین شناخته می‌شود و از منتقدان صریح اقدامات رژیم اسرائیل در غزه بوده است. او به طور فعال در تحریم‌های فرهنگی اسرائیل شرکت کرده و اجازه استفاده از موسیقی‌اش توسط مؤسسات اسرائیلی را نداده است. ایانو بار‌ها با دیگر هنرمندان طومار‌هایی را در محکومیت اقدامات نظامی رژیم اسرائیل را امضا کرده و خواستار تحریم رژیم عبری اسراییل شده‌اند.

تحریم جشنواره‌ها و رویداد‌های هنری

یوروویژن ۲۰۲۴ (سوئد)، بیش از ۱،۴۰۰ هنرمند از جمله گروه‌های موسیقی مشهور اسکاندیناویایی، با امضای نامه‌ای به اتحادیه پخش اروپایی (EBU) خواستار محرومیت اسرائیل شدند. ولی EBU فقط اسرائیل را به دلیل «محتوای سیاسی شعارهایش» جریمه کرد، اما آن را حذف نکرد.

کمپین #BoycottEurovision۲۰۱۹، در سال ۲۰۱۹، برخی از هنرمندان، فعالان و سازمان‌ها خواستار تحریم مسابقه آواز یوروویژن در تل‌آویو، اسرائیل شدند. هدف این تحریم، اعمال فشار بر رژیم عبری اسرائیل برای رعایت قوانین بین‌المللی و احترام به حقوق فلسطینیان بود.

جشنواره فیلم لوکارنو (Locarno Film Festival) که با جنجال‌هایی درخصوص روابطش با اسرائیل، به ویژه در مورد بخش «کارت بلانش» که بر فیلم‌های ساخته شده توسط دولت اسرائیل تمرکز دارد، مواجه شده است، این امر منجر به درخواست تحریم از سوی فیلمسازان فلسطینی و بین‌المللی شد که به همکاری جشنواره با صندوق فیلم اسرائیل و سایر نهاد‌های اسرائیلی اعتراض داشتند.

تولید آثار ضد صهیونیستی

بنکسی (Banksy)، هنرمند خیابانی بریتانیایی، دیوار آپارتاید در کرانه باختری را با نقاشی‌هایی در حمایت از فلسطین پوشانده است. کار‌های او در منطقه، به ویژه در کرانه باختری، تحسین و جنجال زیادی برانگیخته است.

فستیوال‌های هنر فلسطینی، در کشور‌های مختلف از جمله انگلیس، آفریقای جنوبی، لبنان و ترکیه نمایشگاه‌هایی با موضوع مقاومت فلسطینیان برگزار شده است.

 ۵ Broken Cameras، مستندی از زندگی روزمره در کرانه باختری و مقاومت غیرمسلحانه است. این فیلم نامزد اسکار ۲۰۱۲ شد. کارگردان آن، اماد برنات، یک کشاورز فلسطینی ا‌ست.

 Paradise Now، فیلمی داستانی درباره دو فلسطینی که تصمیم به عملیات انتحاری می‌گیرند. این فیلم نامزد اسکار ۲۰۰۵ شده، بحث‌های زیادی برانگیخت.

تحریم آکادمیک و دانشگاهی

بخش مهمی از تحریم‌های فرهنگی، تحریم آکادمیک است. این نوع تحریم شامل، قطع همکاری دانشگاه‌ها با مؤسسات آموزشی اسرائیلی، تحریم کنفرانس‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی مشترک با رژیم اسراییل و امتناع از داوری مقالات یا آموزش در نهاد‌های آکادمیک اسرائیل است.

بسیاری از دانشگاه‌های رژیم اسرائیلی، نه‌تنها در مقابل جنایات رژیم ساکت هستند، بلکه فعالانه با ارتش اسرائیل و پروژه‌های نظامی همکاری می‌کنند. دانشگاه‌هایی مانند Hebrew University در پروژه‌های فناوری امنیتی که علیه مردم فلسطین استفاده می‌شود، شرکت دارند.

دانشگاه ژوهانسبورگ در سال ۲۰۱۱ همکاری خود را با دانشگاه بن‌گوریون قطع کرد.

بیش از ۳۰۰ استاد دانشگاه بریتانیا در سال ۲۰۱۵ تحریم آکادمیک اسرائیل را امضا کردند.

انجمن مطالعات آمریکایی (ASA) در سال ۲۰۱۳ طرح تحریم دانشگاه‌های اسرائیلی را تصویب کرد.

فضای مجازی؛ جبهه جدید مقاومت

در سال‌های اخیر و پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، توییتر، اینستاگرام، تیک‌تاک و یوتیوب تبدیل به خط مقدم اطلاع‌رسانی و تحریم فرهنگی شده‌اند. میلیون‌ها کاربر، هنرمند، فعال اجتماعی و حتی افراد عادی، با تولید محتوا‌هایی متنوع به موضوع غزه و فلسطین پرداخته و هشتک‌هایی در حمایت از غزه و فلسطین چون، #FreePalestine، #GazaUnderAttack، #BoycottIsrael و #DBS را پربازدید کرده‌اند.

تحریم فرهنگی و هنری، بخشی از یک مقاومت عمیق و انسانی در برابر اشغالگری است. این جبهه، بدون اسلحه و جنگ و خونریزی، با قلم، دوربین، موسیقی و تصویر، علیه رژیمی ایستاده که سعی می‌کند با پول و قدرت، جنایت‌هایش را پشت پرده‌های براق جشنواره‌ها و دانشگاه‌ها پنهان کند.

این تحریم، دعوتی برای شرافت، وجدان و ایستادن کنار حق هستند. هرگاه یک هنرمند، استاد دانشگاه، فعال فرهنگی و یا حتی یک کاربر معمولی فضای مجازی تصمیم بگیرد وسیله‌ای را تحریم کند، لغو کند، افشا کند یا به اشتراک بگذارد، در واقع بخشی از یک جنبش جهانی است که با زبانی متفاوت، اما مؤثر، فریاد می‌زند: ما با اشغال، نژادپرستی، نسل‌کشی و سرکوب همراه نیستیم.

در جهانی که دولت‌ها اغلب سکوت کرده یا همدست رژیم صهیونیستی شده‌اند، این مردم و هنرمندان هستند که پرچم حقیقت و عدالت را بالا نگه داشته‌اند. هنر، برخلاف سیاست، دل‌ها را خطاب قرار داده و کاری می‌کند که مخاطب، نه از روی منطق بلکه با همه وجود با یک ملت همدردی کند. هژمونی که با زور اسلحه ساخته شده، ممکن است با یک تصویر، یک شعر، یا حتی یک هشتک فرو بریزد.