«سلطان»های واردات به جای تولیدکنندگان در اتاق بازرگانی حضور دارند

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به عنوان مکانی که باید در آن تولیدکننده های بخش های مختلف حضور داشته باشند هم اکنون به محلی برای تسهیل واردات و صادرات تبدیل شده است که در این میان واردات جایگاه ویژه تری دارد.

اتاق بازرگانی ایران دارای پیشینه ای حدودا 90 ساله است. این اتاق اگر چه در ابتدا با نام های دیگری فعالیت می کرد اما فعالیت ها مشابه هم بودند. در اواسط سده سیزدهم خورشیدی، حاج محمدحسن امین الضرب نماینده هیات تجار تهران توانست با حمایت جمعی از بازرگانان، نظر موافق ناصرالدین شاه را برای تشکیل مجلس وکلای تجار ایران جلب کند و شاه هم در 1262 خورشیدی اساسنامه این مجلس را تایید کرد. مجلس وکلای تجار ایران که آن را مجلس تجارت هم می‌خواندند، دستگاهی اقتصادی، با صلاحیت حقوقی و شخصیت سیاسی بود.

در 16 مهر ماه سال 1305 شمسی، اولین اتاق تجارت ایران در وزارت بازرگانی در تهران تشکیل شد و در سال 1309 قانون اتاق های تجارت در 5 فصل و 35 ماده به تصویب رسید.

پس از شهریور سال 1320 شمسی، با تلاش جمعی از بازاریان، قانون جدیدی به نام «قانون تشکیل اتاق بازرگانی» به تصویب رسید و در سال 1336، پیش نویس طرح تاسیس اتاق صنایع و معادن تقدیم مجلس شد، که مجلس با آن مخالفت کرد تا این که در اثر تلاش های بعدی اتحادیه صاحبان صنایع، و در آبان ماه سال 1341، اساسنامه اتاق صنایع و معادن در 22 ماده به تصویب رسید.

در نهایت اینکه در اسفند سال 1348 و براساس ماده واحده مصوب مجلس شورای ملی، اتاق بازرگانی و اتاق صنایع و معادن در یکدیگر ادغام شدند و در نتیجه، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به وجود آمد و آیین نامه اجرایی آن در سال 1349 به تصویب رسید.

این پیشنیه تشکیل اتاق ایران بوده است و با توجه به آن مشاهده می شود که کاسب های معتبر و افرادی که در صنف فعالیت شان در بازار از نام و نشان برخوردار بودند از افراد اولیه تشکیل دهنده اتاق بوده اند اما به مرور زمان مشاهده می شود که بعد بازرگانی اتاق بسیار پررنگ تر از بعد صنایع، معادن وکشاورزی است. بدین معنا که اعضای این اتاق بیشتر تاجرند و به فکر واردات و صادرات. تولیدکننده ای صنعتی و معدنی به معنای واقعی آن وجود ندارد، بخش کشاورزی این اتاق نیز که از تمامی بخش ها کم اهمیت تر جلوه داده شده و اعضای فعالی ندارد.

در همین ارتباط رضا تبریزی دستمالچی رئیس اتحادیه صنف تولید کنندگان و تعمیرکاران لوازم الکترونیک و الکتروتکنیک تهران می گوید: در حال حاضر صنوف تولیدی بسیاری هستند که در ترکیب اتاق بازرگانی، صنایع و معادن حضور ندارند و اتحادیه صنف تولیدکنندگان و تعمیرکاران لوازم الکترونیک و الکتروتکنیک هم یکی از آنهاست که هم تولیدکننده است و هم خدمات ارائه می دهد.

وی افزود: اتحادیه ما زیرمجموعه مجمع امور صنفی است که 65 عضو دارد و اگر با اتاق بازرگانی کاری داشته باشیم باید از طریق این اتاق اقدام کنیم.

تبریزی دستمالچی می گوید: در حال حاضر تولیدکنندگان اندکی عضو اتاق بازرگانی هستند؛ در واقع واحدهای خیلی بزرگ به عضویت اتاق درآمده اند و از واحدهای دیگر خبری نیست.

رئیس اتحادیه صنف تولید کنندگان و تعمیرکاران لوازم الکترونیک و الکتروتکنیک تهران گفت: در حال حاضر رئیس شرکت سامسونگ به نمایندگی از ما در اتاق بازرگانی حضور دارد و خود اتحادیه در اتاق حضور ندارد.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان لوازم خانگی اظهار نیز در این باره می گوید: در حال حاضر نقش بخش بازرگانی و تجارت خیلی پررنگ تر از بخش تولید است که دلیل آن ساختار کنونی اتاق بازرگانی است.

دیانی گفت: اتاق بازرگانی از ابتدا طوری طراحی شده که در آن بخش بازرگانی اصل است و نمی تواند پاسخگوی همه نیازهای تولیدکنندگان باشد.

وی در خصوص راهکارهای این مشکل گفت: راه اول توجه بیشتر به صنعتگران در ترکیب اتاق بازرگانی است که به دلیل اساسنامه فعلی غالب اعضا تاجر هستند و نه تولیدکننده، بنابراین نیاز به تغییر اساسنامه وجود دارد.

این فعال حوزه صنعت ادامه داد: این تغییر ترکیب با توجه به شرایط کنونی کشور و ضرورت اهمیت و توجه به بخش تولید و صنعت بسیار اهمیت دارد.

این در حالی است که مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی تهران معتقد است مشکل اصلی حضور کمرنگ بخش تولید در اتاق است و اینکه تولیدکنندگان به فکر کسب جایگاه و پیگیری منافعشان از طریق اتاق بازرگانی نیستند.

با شنیدن سخنان تولیدکننده ها می توان به این نتیجه رسید که بخشی از مشکلات کنونی اتاق ایران که همانا نبودن تولیدکنندگان واقعی در این اتاق است ناشی از ساختار و اساسنامه اتاق بازرگانی است. اینکه در این اساسنامه بر بخش بازرگانی تاکید بیشتری شده است.

از سوی دیگر واردکنندگان و صادرکنندگان از قدرت بالایی چانه زنی با دولت، رانتی، اقتصادی و حتی سیاسی برخوردار هستند و به راحتی می توانند بر تصمیات کلان اقتصادی تاثیر بگذارند این قدرت سبب شده بخش تولید و تولیدکنندگان در این اتاق به حاشیه رانده شوند.

انتخاب محمد نهاوندیان به ریاست دفتری رئیس جمهور که در آن زمان رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز بود به وضوح نشان می دهد که تجار اتاق بازرگانی ایران وزنه ای سنگین در بخش اقتصادی کشور هستند و رئیس جمهور نیز به این قضیه واقف است بنابراین سعی کرده بود از رئیس این اتاق و توانایی های ایشان در دولت خود بهره گیرد.

حضور تجار در اتاق بازرگانی را به گونه ای دیگر نیز می توان بررسی کرد. اگر به لیست اعضای این اتاق نگاهی بیاندازیم نام چنین نفر را می بینیم که هر کدام به سلطان واردات و صادرات یک کالا معروفند. سلطان قند، سلطان پسته، سلطان شکر، سلطان خاویار، سلطان زعفران، سلطان واردات خودرو، سلطان واردات مرغ و گوشت و ...

این سلطان ها بخش اعظمی از تجارت ایران را بر عهده دارند. بنابراین به راحتی می توانند چیدمان افراد حاضر در اتاق ایران را به دست بگیرند.

در این میان همانگونه که دانشمند عضو اتاق تهران می گوید کم کاری تولیدکنندگان نیز مزید بر علت شده است تا تجار بخش اعظم اتاق ایران را به دست گیرند. اینکه خود تولیدکنندگان به دنبال دست یابی به جایگاه مهمی همچون اتاق بازرگانی نیستند جای بسی تامل است.

در نهایت اینکه حضور کم رنگ تولیدکنندگان ایرانی در اتاق بازرگانی ایران چه به دلیل اساسنامه ی آن باشد و چه به دلیل کم کاری تولیدکنندگان، این مسیر باید تغییر کند. تغییری که به تولیدکنندگان داخلی اجازه دهد بتوانند همانند بازرگانان در تصمیمات کلان اقتصادی تاثیر گذار باشند.