به گزارش گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»، سردار دکتر سعید منتظرالمهدی در یاداشتی به بررسی پیامدها و عواقب خشونت در رانندگی پرداخته است و در این میان نیز به چند سوال رایج پاسخ داده است.
در این یادداشت آمده است:
گرچه همه ما بر این واقعیت مسرت آمیز اذعان داریم که رفتار خشونت آمیز شهروندان در حین رانندگی در سال‌های اخیر به صورت چشمگیری تقلیل یافته است، اما همچنان هر از چند گاهی شاهد "رفتارهای انفجاری" و "واکنش های تکانشی" برخی رانندگان، در معابر برون شهری و درون شهری، هستیم. این گروه از رانندگان، گر چه تعدادشان چندان پرشمار نیست، با پرخاشجویی های "کلامی" و حتی "فیزیکی" خود، نه تنها ایمنی و آرامش را از دیگران می‌ستانند بلکه تصویری "اجتماعی نشده" ( یا اجتماعی شده ناقص) از خود به نمایش می‌گذارند.
با تامل در این چند سطر مجمل، چند پرسش اساسی ذهن ما را به خود مشغول می دارند. برخی از آن پرسش ها عبارتند از:
1- جلوه‌های رفتار "پرخاشجویانه" حین رانندگی کدامند؟
2- نرخ وقوع رفتا رهای پرخاشجویانه در کدام گروه از رانندگان بیش‌تر است؟
3- مهمترین علل بروز رفتارهای پرخاشگرانه در حین رانندگی کدامند؟
4- وقوع کنش‌های پرخاشجویانه در حین رانندگی دارای چه آثار و پیامدهایی است؟
5- چگونه می توان از وقوع رفتارهای خشم آلود در حین رانندگی جلوگیری کرد؟
در سطوری که در پی می آید تلاش می شود تا به هر یک از این 5 پرسش به اختصار پاسخ داده شود.
1. جلوه‌های رفتار پرخاشجویانه حین رانندگی. پیش از پرداختن به جلوه ها و مصادیق رفتار خشم آلود در حین رانندگی لازم است منظور خود را از مفهوم "پرخاشگری" معین سازیم؛ منظور از پرخاشگری "هر نوع رفتار و واکنش ( کلامی و غیر کلامی ) است که هدف آن آزار رساندن تعمدی به دیگران است".
همان‌گونه که از این تعریف پیداست "پرخاشگری" ( یا پرخاشجویی) نوعی رفتار است و لاجرم ریشه در نوعی "هیجان" دارد که از آن با عنوان "عصبانیت" یا عصبیت یاد می‌شود، اما، مصادیق پرخاشجویی حین رانندگی پر شمارند که از آن میان می‌توان به "ویراژ دادن" به قصد آزار دیگران ، "سر را از شیشه بیرون آوردن و فریاد زدن" بر سر دیگران، "گلاویز شدن" با دیگران "سد راه رانندگی دیگران شدن" به صورت عامدانه، " تهدید ارعاب" سایر رانندگان، "بوق زدن‌های مکرر" و غیر ضروری و نظایر اینها اشاره کرد.
اینگونه پرخاشجویی‌ها گاهی آنچنان شدت می یابند که از آن با عنوان "جنون جاده" یاد می شود، فرد مبتلا به این سندرم، در حین رانندگی آنقدر عصبانی می‌شود که ممکن است در پرخاشجویی علیه دیگران از ابزارآلات پرخاشگری نیز بهره گیرد.
2. افراد مستعد پرخاشگری در حین رانندگی. پژوهش‌های زیادی پیرامون افراد مستعد پرخاشجویی در حین رانندگی صورت گرفته است، ماحصل تعدادی از آن پژوهش ها نشان داده است که افراد زیر بیش از دیگران در حین رانندگی مرتکب پرخاشگری و رفتارهای خطرناک می‌شوند.
- افراد مبتلا به اختلالات شخصیت سایکوپات( ضد اجتماعی )، پارانوئید ( دارای سوء ظن شدید به دیگران ) و مرزی( افراد بی ثبات ).
به عنوان مثال، در یکی از پژوهش ها که بر روی تعدادی از رانندگان پرخاشجوی تهران صورت گرفت نشان داده شد که حدود 20 درصد رانندگان پرخاشگر در این گروه قرار می گیرد.
- افراد نافرهیخته. یافته های پژوهشی آشکار ساخت که با افزایش تراز دانش اموختگی و ارتقای سطح تحصیلات افراد، به میزان قابل توجهی از کنش های پرخاشگرانه آنها در حین رانندگی کاسته می‌شود.
- افراد الکلی. مصرف الکل، حتی به مقدار بسیار ناچیز ، کارکرد کرتکس مغز را دچار اختلال می سازد. نخستین پیامد چنین اختلالی نیز "ناتوانی در کنترل و تنظیم هیجانات" است.
- افراد استفاده کننده از مواد روانگردان. روانگردان‌ها، بویژه نوع صنعتی آنها، موجب واپس روی روانی افراد استفاده کننده از آن مواد می‌شود. چه، این مواد به سبب اثرات فوریتی که بر ساز و کارهای عصبی– غددی بر جای می گذارند، شخصیت را مسخ و بازداریها را زائل می‌سازند.
-افراد دارای سطح هیجان طلبی بالا. گر چه "هیجان طلبی" به خودی خود انحراف یا اختلال، تلقی نمی‌شود، اما چنانچه فرد هیجان طلب انرژی فراوان هیجانی خود را در فعالیت‌های مثبت و سازنده تخلیه ننماید و همه آن را معطوف رانندگی سازد، ممکن است در حین رانندگی، بویژه زمانی که با موانعی رو به رو می‌شود، مرتکب رفتارهای پرخاشجویانه شود. پژوهش ها نیز شواهد در تایید این ادعا به دست داده اند.
3. علل رفتارهای پرخاشجویانه در حین رانندگی. گر چه در بند پیش در بحث پیرامون افراد مستعد پرخاشگری تلویحاَ برخی علل و عوامل درون فردی مسبب وقوع کنش های پرخاشجویانه حین رانندگی بر شمرده شدند، اما برای درک بیش تر عوامل مولد این کژکارکردی رفتاری می توان نکات دیگری را یادآور شد. نخست، "ناتوانی در تحمل ناکامی" یکی از نخستین علل بروز رفتارهای پرخاشگرانه است.
تحمل ناکامی یک مهارت است و لاجرم در گذر زندگی باید آن را آموخت و تجربه کرد. چه، زندگی خواه در حین رانندگی یا غیر آن، سرشار از ناکامی و مواجهه شدن با موانع و سدهای پرشمار است، اما افراد پرخاشجو کمتر بدین مهارت دست یافته اند.
دوم، "اجتماعی نشدن کامل" عامل دیگری است که موجب ظهور و بروز رفتارهای پرخاشگرانه به ویژه در حین رانندگی، می شود، همه ما در فرایند اجتماعی شدن می آموزیم که باید با دیگران مدارا نمود و از قصورها و خطاهای آنها، که اغلب غیر تعمدی است، گذشت نمود، چه، در غیر آن‌صورت زندگی تلخ و عذاب آور خواهد شد.
سوم، "اعتماد به نفس پایین" نیز سهم و نقش زیادی در بروز بدخلقی و تندخویی دارد؛ چنین افرادی هر نوع قصور ناچیز دیگران را تهدیدی جدی برای خود تلقی می کنند و با فریاد و هیاهو می کوشند تا بر کژکارکردی احتمالی خود سرپوش بگذارند. چه، آدم‌های بزرگ و دارای غنای درون هرگز در خود نیازی به هیاهو و جنجال و خشونت ورزی نمی‌بینند.
چهار، "تراکم استرس‌ها" نیز می تواند آستانه تحمل را دچار نقصان سازد و موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه شود. از همین روی، هر کسی قبل از اقدام به رانندگی باید ابتدا ظرف استرس خود را تخلیه نماید و آنگاه پشت فرمان بنشیند و به رانندگی بپردازد.
پنجم، "شتاب‌زدگی بیهوده" نیز می تواند آمادگی برای رفتارهای پرخاشگرانه حین رانندگی را افزایش دهد. شگفت آن است که بسیاری از افراد شتاب‌زده فاقد برنامه‌ریزی مشخصی برای زندگی خود هستند و بسیاری اوقات خود را بیهوده تلف می نمایند، اما همین افراد، وقتی پشت سر خودرویی قرار می گیرند که سرعت چندانی ندارد برانگیخته می‌شوند و چنان واکنشی از خود نشان می دهند که گویی صدم ثانیه نیز برایشان واجد ارزش و قیمت است.
ششم، "خستگی، کاهش قند خون و خواب آلودگی" نیز در کاهش آستانه تحمل و بروز رفتارهای پرخاشگرانه سهم و نفش دارند.
4. آثار و پیامدهای پرخاشجویی در حین رانندگی. نخستین پیامد عصبانی شدن و ابراز کنش های پرخاشگرانه حین رانندگی "مسموم شدن دنیای درون خود" است؛ بلافاصله پس از عصبانی شدن، تغییرات بیوشیمیایی زیادی در مغز فرد رخ می دهند این تغییرات آنچنان مغز و جسم فرد را آلوده می سازند که امکان هر نوع تصمیم‌گیری عاقلانه و خردمندانه را از او سلب می کنند.
دومین پیامد "احساس تحقیرشدگی" در منظر دیگران است. وقتی فرد نتواند خشم خود را مهار کند و به عصبانیت خود لگام بزند، از نظر دیگران، فردی ضعیف و ناتوان ارزیابی می‌شود، فرد پرخاشجو نیز از این نوع ارزیابی آگاه است. چه، او خود نیز با مشاهده پرخاشگری دیگران بدان دست می‌زند.
سومین پیامد ناخوشایند پرخاشگری حین رانندگی، یا در هر موقعیت دیگر ، "احساس گناه و شرمساری" است. هر کسی بلافاصله پس از بروز رفتارهای پرخاشگرانه به ملامت و نکوهش خود می پردازد و با خود اندیشه می کند که "می توانستم بدون پرخاشجویی هم این حادثه یا اتفاق را از سر بگذرانم" احساس گناه و نکوهش متعاقب رفتار پرخاشگرانه ممکن است مدتها استمرار یابد و ر نج مضاعفی بر فرد تحمیل کند. ( البته در این خصوص یک استثناء وجود دارد و آنهم در مورد افراد سایکوپات است . آنها چون وجدان ندارند به ندرت احساس گناه و شرمساری می نمایند.)
5. راهکارهای پیشگیری از خشونت در حین رانندگی. به کار بستن چند راهکار زیر می تواند مانع از بروز ر فتارهای پرخاشجویانه حین رانندگی شود:
1- قبل از اقدام به رانندگی عصبانیت احتمالی خود را حل و فصل کنید. رانندگی، همانند هر فعالیت دیگر، اندکی استرس و فشار بر آدمی وارد می کند. بنابراین چنانچه قبل از آغاز رانندگی عصبانی باشید با شروع رانندگی عصبانیتان تشدید می‌شود و ممکن است به محض رو به رو شدن با مانعی نظیر ترافیک یا رانندگی دیگران، تبدیل به رفتار پرخاشگرانه شود.
2- جر و بحث با اعضای خانواده، دوستان، همکاران و ... را به بعد از رانندگی موکول کنید. فراموش نکنید که مغز ما همزمان نمی تواند 2 ضد موضوع را سر و سامان بخشد.
3- چنانچه در حین رانندگی با مانعی برخوردید به خود بگویید "این نیز بگذرد" و لبخند بزنید.
4- چنانچه احساس کردید زمینه برای پرخاشگری فراهم است به خود بگوئید "چکار می توانم بکنم که مانع پرخاشگر ی شوم".
5- چنانچه با واکنش کلامی ناشایست راننده دیگری رو به رو شدید به جای واکنش متقابل به خود، یادآوری کنید که فحش دادن نوعی معرفی خود است ... "از کوزه همان برون تراود که در اوست".
6- هرگز به مدت طولانی به رانندگی نپردازید. در سطور بالا نیز گفتیم که خستگی و کاهش قند خون حاصل از نخوردن طولانی مواد غذایی و نیز خواب آلودگی علاوه بر آن که احتمال بروز خطاهای رانندگی ر ا افزایش می دهند، آستانه تحمل را نیز تقلیل می دهند.
7- با خود عهد ببندید که مرتکب خلاف رانندگی نشوید. چون ارتکاب خلاف، به جریمه شدن منجر می‌شود، جریمه نیز البته که دردناک است.
و یک سئوال: آیا هرگز بزرگمرد، یا بزرگ زنی را دیده اید که در حین رانندگی به دیگران پرخاش کند؟ شما نیز حتماَ بزرگید.
ارسال نظرات