مصرف غیربهینه؛ نتیجه ارزان بودن انرژی/ ﺷﺪت ﻣﺼﺮف ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻧﺮژي در ایران بسیار بالاست

امیر دودابی‌نژاد، معاون آموزش و بهینه‌سازی مصرف انرژی سازمان بهره‌وری انرژی ایران (سابا) در گفتگو با خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، گفت: اﻳﺮان از ﻟﺤﺎظ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت، وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺟﺰو ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺎ ﺷﺪت اﻧﺮژي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺷﺪت ﻣﺼﺮف ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻧﺮژي در ﻛﺸﻮر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ است، ﺑﻠﻜﻪ از ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻈﻴﺮ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ.

 

وی افزود: در ﺳﺎل 2011، در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ارزش اﻓﺰوده ﺣﺪود 115 ﺗﻦ ﻣﻌﺎدل ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﻧﺮژي ﻣﺼﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ، در ﺣﺎلی که اﻳﻦ رﻗﻢ در اﻳﺮان ﺑﻴﺶ از 1.5 ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ. البته اگر از روش نرخ اسمی ارز استفاده کنیم شاخص شدت انرژی ما حدود 4 برابر متوسط جهانی خواهد بود.

 

مصرف انرژی در ساختمان‏‌های ما بسیار بیشتر از متوسط جهانی است

 

دودابی‌نژاد در ادامه با اشاره به اینکه بخش خانگی، تجاری و عمومی کشور 36 درصد، بخش حمل و نقل 26 درصد و بخش صنعت 24 درصد از مصرف کل انرژی را به خود اختصاص داده‌‏اند، تصریح کرد:  ارزیابی‌‏ها نشان می‌‏دهد بیشترین شکاف و فاصله به بخش‏‌های تجاری، اداری و عمومی که عمدتاً مصرف ساختمانی دارند و همچنین بخش حمل و نقل مربوط می‏‌شود. در واقع برآوردهای ما نشان می‏‌دهد که مصرف انرژی در ساختمان‏‌های ما بسیار بیشتر از متوسط جهانی است.

 

وی در بخش دیگری از سخنانش به شاخص کلان مورد استفاده برای مقایسه بهره‌وری انرژی اشاره کرد و اظهار داشت: برای یکسان‌سازی، شاخص تولید ناخالص داخلی کشورها را براساس یک ارز بین‌‏المللی مثل دلار محاسبه می‏‌کنند که در این تبدیل از دو روش نرخ اسمی ارز یا برابری قدرت خرید استفاده می‌شود. البته در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪت ﻣﺼﺮف ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻧﺮژي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺮاﺑﺮي ﻗﺪرت ﺧﺮﻳﺪ، ﺑﺮﺧﻲ از اﺷﻜﺎﻻت ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺮخ ارز وﺟﻮد ﻧﺪارد.

 

نقش قیمت در ارتقای بهره‌وری انرژی

 

معاون آموزش و بهینه‌سازی مصرف انرژی سازمان بهره‌وری انرژی ایران با اشاره به نقش قیمت در ارتقای بهره‌وری انرژی خاطرنشان کرد:  قیمت، عامل مهمی در اقتصاد به شمار می‌آید که مهمترین نقش آن علامت‌‏دهی به بازارها برای رسیدن به تعادل است. همچنین قیمت نقش مهمی در ایجاد کارایی اقتصادی بازی می‌کند. به عبارت دیگر براساس قیمت نسبی نهاده‌‏ها یا کالاها، در خصوص تخصیص نهاده‏‌ها برای تولید یا ترکیب کالاهای مصرفی تصمیم‌گیری می‌شود. حالا اگر قیمت نسبی حامل‌‏های انرژی به دلایلی درست تعیین نشود، به بازارها علامت غلط داده می‏‌شود و در نتیجه تخصیص بهینه منابع انجام نخواهد شد.

 

به گفته دودابی‌نژاد در حال حاضر متوسط قیمت فروش هر کیلووات ساعت برق در کشور کمتر از هزینه تمام شده تولید، بدون احتساب سوخت است و با احتساب بهای سوخت یارانه‌‏ای قیمت فروش حدود یک سوم هزینه تمام شده است. از طرفی با احتساب ارزش سوخت براساس قیمت فوب خلیج فارس هزینه تمام شده به کمتر از یک چهاردهم می‌‏رسد.

 

وی افزود:  اما نکته مهم آن است که در این قیمت‌ها هزینه‌‏های اجتماعی ناشی از انتشار آلاینده‌‏ها لحاظ نشده، طبیعی است که این قیمت بسیار پایین‌‏تر از قیمت واقعی، با علامت‌‏دهی نادرست انگیزه لازم برای مصرف بهینه را نمی‌‏دهد.

 

مصرف غیربهینه در نتیجه ارزان بودن انرژی

 

معاون آموزش و بهینه‌سازی مصرف انرژی سازمان بهره‌وری انرژی ایران گفت: مقایسه قیمت‌های برق در طول سال‌های گذشته نشان می‌‏دهد قیمت واقعی هر کیلووات ساعت برق در طول سال‌های 74 تا 83 با افزایش متناسب تعرفه با نرخ تورم تقریباً ثابت مانده است، اما در طول سال‏‌های بعد از آن تا مقطع هدفمندی یارانه‏‌ها هر ساله کاهش یافته و در سال 90، به سطحی در حدود قیمت واقعی سال‌های 74 تا 83 رسیده است.

 

وی اضافه کرد: طبیعی است که کاهش کاذب قیمت واقعی برق و به تبع آن کاهش سهم نسبی هزینه در سبد هزینه مصرف‌‏کننده یا تولید کننده، با علامت‌دهی غلط، مردم و بنگاه‌ها را به مصرف بیشتر و غیربهینه هدایت می‏‌کند.

 

دودابی‌نژاد در بخش پایانی سخنانش کمک به تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید یا تجاری سازی فناوری، آموزش، آگاه‌سازی و همچنین حساس‏‌سازی را از جمله اقدامات موثر دولت‌ها در زمینه توسعه تکنولوژی دانست.