کاهش نرخ ذخیره قانونی به وضعیت نابسامان بانکی دامن می زند

به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ مرکز مطالعات اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه علم و صنعت در گزارش کارشناسی 940701 خود تحت عنوان تحلیل و بررسی افزایش نقدینگی از مسیر ضریب فزاینده و پایه پولی، نسبت به برنامه دولت جهت کاهش نرخ ذخیره قانونی واکنش نشان داده و به بررسی اثرات زیانبار کاهش نرخ ذخیره قانونی بر وضعیت اقتصادی کشور پرداخته است.

در چکیده این گزارش که برای مسئولین اقتصادی دولت و نمایندگان مجلس نیز ارسال شده آمده است:

اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزي در تیرماه سال جاری از برنامه بانک مرکزی جهت کاهش دوباره نرخ ذخیره قانونی به 10 درصد که منجر به افزایش ضریب فزاینده و قدرت خلق پول بانک ها می شود، جهت خروج بانک‌ها از تنگنای اعتباری خبر داد. رئیس جمهور محترم آقای دکتر روحانی نیز در تاریخ 21 مهرماه سال جاری در گفتگوی تلویزیونی، کاهش نرخ ذخیره قانونی به 10 درصد را یکی از اجزای اصلی برنامه کوتاه مدت دولت در بسته دوم خروج از رکود بیان کرد. این در حالیست که تجربه‌ی دو سال اخیر نشان می‌دهد با وجود کاهش نرخ ذخیره قانونی توسط بانک مرکزی از 17 درصد به 13.5 درصد، بهبود قابل توجهی در بخش واقعی اقتصاد رخ نداده و در مقابل مسائل و مشکلات بانک‌ها حادتر شده است. لذا با توجه به عزم دوباره بانک مرکزی و دولت برای کاهش نرخ ذخیره قانونی (افزایش ضریب فزاینده) که فشار بانک های خصوصی نیز بر آن اثرگذار بوده است، تحلیل این سیاست و بازنگری در آن حائز اهميت است. نتایج این گزارش به قرار زیر است:

1. بررسی مطالعات داخلی نشان می دهد که حجم نقدینگی عامل اثرگذار بر تورم است و این اثر ربطي به اينکه نقدينگي از مسير ضريب فزاينده يا پايه پولي ايجاد شده باشد ندارد؛ در واقع در صورتی که نقدینگی اضافه شده طی سازوکارهای مشخصی به تولید منجر نشود، چه از طریق پایه پولی و چه از طریق ضریب فزاینده ایجاد شده باشد تورم‌زا خواهد بود. در نتیجه کاهش نرخ ذخیره قانونی به 10 درصد با توجه به اینکه موجب افزایش 16 درصدی نقدینگی می شود، در صورتی که سازوکار مشخصی برای هدایت به تولید نداشته باشد تورم زاست.
2. بررسی مقدار متغیر ضریب فزاینده در کشورهای خارجی نشان مي دهد که بالا يا پايين بودن اين شاخص اصالت ندارد و بسته به شرايط کشورها متفاوت است.
3. چه از طریق ضریب فزاینده و چه از طریق پایه پولی، بانک‌ها مهمترین نقش را در خلق نقدینگی دارند؛ بنابراین وضعیت نظام بانکی در کیفیت تخصیص نقدینگی و ایجاد رونق اقتصادی اثرگذار است.
4. در حال حاضر که نظام بانکی عملکرد مناسبی در ایفای نقش واسطه‌گری مالی ندارد و بانک مرکزی از قاطعیت لازم در برخورد با بانک‌های متخلف برخوردار نیست، افزایش قدرت خلق پول بانک ها بدون ضابطه و سیاستگذاری هوشمندانه از محل کاهش نرخ ذخیره قانونی، تنها به مشکلات نظام بانکی دامن زده و منجر به افزایش مجدد تورم خواهد شد. هر تصمیمی در این خصوص باید به بعد از اصلاح نظام بانکی موکول شود.
5. در شرایط رکودی اقتصاد، رشد حجم نقدینگی از طریق افزایش پایه پولی و با هدایت تسهیلات بانکی به بخش های لوکوموتیوی و پیشروی اقتصاد ارجحیت دارد. البته افزایش پایه پولی باید هوشمندانه و به صورت تسهیلات برگشت پذیر با استفاده اهرمی از منابع بانکی صورت پذیرد نه اینکه صرف هزینه های دولت در بودجه شود.

در پایان با توجه به نتایج گزارش، پیشنهاد می شود دولت و بانک مرکزی به جای افزایش قدرت وام دهی بانک ها از طریق کاهش نرخ ذخیره قانونی که طبق این مطالعه آثار نامطلوبی بر اقتصاد ایران در شرایط فعلی خواهد داشت، اقدامات زیر را جهت بهبود وضعیت نظام بانکی، حمایت از تولید و خروج از رکود انجام دهند:

1. تعیین بخش های لوکوموتیوی و پیشروی اقتصاد و حمایت از آن جهت خروج از رکود با تخصیص بهینه منابع و جلوگیری از تخصیص منابع بدون سیاستگذاری به همه بخش های اقتصاد
   1. افزایش هدفمند پایه پولی و هدایت آن به بخش های لوکوموتیوی و پیشروی اقتصاد و کاهش همزمان قدرت خلق پول بانک ها متناسب با هدف گذاری تورمی
   2. تخصیص هوشمندانه پایه پولی به صورت برگشت پذیر و اهرمی جهت ایجاد تحرک حداکثری در اقتصاد
   3. هدایت بهینه تسهیلات بانک ها جهت تخصیص نقدینگی به بخش های لوکوموتیوی و پیشروی اقتصاد
2. اصلاح نظام بانکی جهت بهبود وضعیت تخصیص منابع
   1. کاهش معوقات بانکی از طریق دریافت بدهی از بدهکاران یا فروش وثایق آنها
   2. خروج بانک ها از شرکت داری و ملک داري
   3. افزایش سرمایه بانک ها جهت تامین نرخ کفایت سرمایه بر اساس قانون
   4. رعایت سقف تسهیلات به اشخاص مرتبط جهت توزیع عادلانه تسهیلات میان فعالان اقتصادی
3. نظارت فعالانه و برخورد قاطعانه بانک مرکزی با بانک های متخلف با استفاده از ابزارهایی از جمله افزایش نرخ ذخیره قانونی و کاهش خدمات ارائه شده توسط بانک مرکزی برای بانک های متخلف