به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، «وقت طلاست»؛ این ضرب‌المثل معروف را پیشینیان ما برای توصیه به مدیریت زمان و نگذراندن زندگی به بطالت ساخته‌اند؛ اما همین ضرب‌المثل فارغ از معنای استعاری آن، جایی در همین تهران به شکلی واقعی درآمده است و کسانی با فروش «وقت» از آن درآمدهایی هنگفت به جیب می‌زنند.
جایی که از آن حرف می‌زنیم سفارت آلمان در تهران است و این «وقت» هم، وقت مصاحبه سفارت برای گرفتن ویزاست. در این گزارش دنبال آن رفته‌ایم که این وقت را چه کسانی می‌فروشند و چه کسانی سودش را به جیب می‌زنند. یکی از کشورهای اروپایی که در چند سال گذشته حجم درخور توجهی از سفرهای ایرانیان را به خود اختصاص داده، آلمان است؛ هر هفته دست‌کم ٢٢ پرواز بین شهرهای ایران و آلمان، مسافران را جابه‌جا می‌کنند.
آلمان و ایران از سالیان گذشته تاکنون روابط خوبی را در مسائل گوناگون سیاسی و تجاری داشته‌اند و همواره مقامات هر دو کشور تلاش کرده‌اند این روابط را روزبه‌روز افزایش دهند؛ به‌همین‌منظور مسافرانی با اهداف مختلف علمی، تجاری، تفریحی و... از ایران درخواست سفر به آلمان را دارند. روابط میان ایران و آلمان در سال‌های گذشته شرایط خاصی داشته که برای دلالان حرفه‌ای که کارشان فروش وقت مصاحبه سفارت آلمان است کسب‌وکاری پررونقی به وجود آورده. هرچند مسئولان سفارت آلمان می‌گویند خریدوفروش وقت مصاحبه ارتباطی با این سفارتخانه ندارد اما شواهد حکایت از وضعیتی پیچیده دراین‌میان دارد. در این گزارش با تعدادی از افراد متقاضی ویزا، یک دلال فروش وقت، یک حقوق‌دان و یکی از مسئولان سفارت آلمان دراین‌باره گفت‌وگو شده است.
٢٠٠ تا ٨٠٠ هزارتومان فروش وقت
سفارت آلمان در خیابان فردوسی است و مثل همیشه جمعیت زیادی در کنار سفارت نشسته‌اند؛ به آنها نزدیک می‌شوم و خودم را معرفی می‌کنم و از آنها درباره وقت صدور ویزا سؤال می‌پرسم؛ با شنیدن این سؤال تعداد زیادی از مراجعه‌کنندگان سفارت برای مشارکت در بحث حلقه می‌زنند و هریک مشکلی را دراین‌باره مطرح می‌کنند که دراین‌بین یک مأمور نیروی انتظامی که روی لباس سبزرنگش نوشته شده پلیس دیپلمات به سمت ما می‌آید و دلیل جمع‌شدن مراجعه‌کنندگان را جویا می‌شود که یک نفر در میان جمع اعلام می‌کند برای تهیه گزارش درباره مشکلات وقت مصاحبه آمده است. پلیس سبزپوش با شنیدن این جمله می‌گوید: «به کارتان ادامه دهید این موضوع را حتما پیگیری کنید؛ چراکه مسافران زیادی با این مشکل مواجهند و هرروز مقابل سفارت می‌آیند».یکی از مراجعه‌کنندگان به سفارت آلمان «رضا علوی» است؛ او این‌طور برایمان می‌گوید: «برای صدور ویزا باید در ابتدا وقتی را از سفارت بگیریم و به همراه مدارک‌مان اقدام به صدور ویزا کنیم؛ برای وقت‌گرفتن هم باید یک روز در هفته به سایت اینترنتی سفارت آلمان مراجعه کنیم که متأسفانه این سایت همیشه مسدود است و نمی‌شود از این سایت وقت گرفت». او ادامه می‌دهد: «در ابتدا تصور کردم که شاید به دلیل سرعت پایین اینترنت داخل کشور نمی‌توانیم وقت بگیرم به‌همین‌دلیل به اقوام‌مان در آلمان گفتم که از طریق آلمان اقدام به تعیین وقت برای صدور ویزا کنند که آنها نیز اعلام کردند مشکل سرعت اینترنت نیست بلکه سایت سفارت با مشکل مواجه است و نهایتا توانستم بعد از سه هفته وقت از سفارت بگیرم».
یکی دیگر از مراجعه‌کنندگان به سفارت آلمان که خود را آرش معرفی می‌کند، می‌گوید: «متأسفانه سفارت آلمان فقط روزهای یکشنبه از ساعت دو ظهر تا ساعت هشت بعدازظهر اقدام به بازکردن فایل وقت‌گیری برای صدور ویزا می‌کند؛ همچنین یکی دیگر از مشکلاتی که سایت سفارت آلمان برای وقت‌گیری برای صدور ویزا دارد مربوط به این است که اگر تمامی مراحل را در سایت بگذارنیم، آن‌وقت اگر آن روز که مشخص کرده‌ایم ظرفیت تکمیل باشد باید مجددا همه مراحل را بگذارنیم که این موضوع وقت زیادی از کاربران تلف می‌کند».از مراجعه‌کنندگان می‌پرسم در گذشته که اینترنت وجود نداشت چطور وقت ویزا را تهیه می‌کردید؟ که شخصی در میان مراجعه‌کنندگان که خود را «محمد سلطانی» معرفی می‌کند، می‌گوید: «در گذشته وقت‌گرفتن برای صدور ویزا به شکل حضوری در کنار ساختمان سفارت آلمان انجام می‌شد و مراجعه‌کنندگان شب‌ها به مقابل باجه وقت‌گیری در صف می‌ایستادند تا صبح زود بتوانند وقت ویزا را بگیرند؛ تا اینکه با راه‌اندازی سایت اینترنتی خدمات‌رسانی سفارت بهتر شد اما متأسفانه نزدیک به دو ماه است که این سایت برای تعیین وقت ویزا با مشکل مواجه شده است».
خانم مهدیانی که به سفارت آلمان مراجعه کرده است و دل پُری از گرفتن وقت برای صدور ویزا دارد، می‌گوید: «نزدیک به چهار هفته است که تلاش کرده‌ام تا بتوانم وقت بگیرم». او می‌گوید: «اما دراین‌میان دلال‌هایی هستند در شرکت‌های بیمه مسافرتی که وقت صدور ویزا را به فروش می‌رسانند؛ بعضی از آنها، این «وقت»ها را بین ٢٠٠ تا ٨٠٠ هزار تومان می‌فروشند؛ چطور می‌شود که بنده به اتفاق دیگر اعضای خانواده‌ام در زمان بازگشایی سایت مدام تلاش می‌کنیم تا وقت بگیریم اما دلال‌ها به‌راحتی می‌توانند وقت تهیه کنند». دراین‌بین افرادی نیز بودند که توانسته بودند خودشان با یک بار مراجعه به سایت سفارت آلمان وقت صدور ویزا را تهیه کنند که دراین‌باره «روزبه محمدی» می‌گوید: «برای ادامه تحصیل به آلمان رفتم و یک بار که به سایت سفارت مراجعه کردم، توانستم وقت برای صدور ویزا بگیرم».
دلالان چه می‌گویند
هم‌جوار با سفارت آلمان نزدیک به ١٠ شرکت خدمات مسافربری وجود دارد. به این شرکت‌ها مراجعه می‌کنیم تا ببینیم روند فروش وقت ویزا به چه قیمتی به فروش می‌رسد. رسول یکی از فروشندگان وقت ویزا دراین‌باره می‌گوید: «به ما می‌گویند دلال، درصورتی‌که ما دلال نیستیم و تنها نان تجربه‌مان را می‌خوریم، به این شکل که مسافران زیادی در روز به ما مراجعه می‌کنند و درخواست دارند تا برایشان وقت ویزا بگیریم.
این کار را بنده و همکارانم با مبلغ ناچیز انجام می‌دادیم تا اینکه سفارت آلمان در این دو ماه اخیر صدور ویزا را محدود کرده و از سوی دیگر مراجعه‌کنندگانی که می‌خواهند از طریق سایت وقت بگیرند، کامل آگاهی ندارند که چطور از خدمات سایت استفاده کنند؛ بنابراین با توجه به اینکه بنده و همکارانم در این مدت کاملا از چندوچون سایت باخبر هستیم، دلال نیستم و پول تجربه‌مان را می‌خوریم؛ البته ناگفته نماند سایت سفارت آلمان در زمان ارائه خدمات تعیین وقت با مشکل مواجه شده است».او ادامه می‌دهد: «هزینه این وقت‌ها متغیر است، از ٢٠٠ هزار تا ٨٠٠ هزار تومان است، به این شکل که اگر شخصی مراجعه کند و اورژانسی نیاز به وقت صدور ویزا داشته باشد، مجبور هستیم پول بیشتری از آنها بگیریم و اگر مشتری وقت برای دو تا سه هفته دیگر بخواهد، هزینه وقت صدور ویزا را ارزان‌تر به فروش می‌رسانیم».این فروشنده وقت می‌گوید: «دفتر خدمات مسافرتی ما هر هفته حدود صد نوبت برای صدور ویزا به مسافران آلمان ارائه می‌کرد؛ اما با مشکلی که در سایت رخ داده است، مجبور شده‌ام در هفته ١٠ نوبت ویزا با قیمت بالاتر بفروشم».
وزارت امور خارجه باید برخورد کند
«محمدصالح جوکار»، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم، دراین‌باره می‌گوید: «طبق حقوق بین‌الملل دریافت هرگونه وجه برای تعیین وقت صدور ویزای مسافران به کشورهای دیگر از طریق سفارت‌ها جرم محسوب می‌شود و وزارت امور خارجه باید این موضوع را پیگیری کند و به سفارت آلمان تذکر دهد».
احیای فراکسیون برای حقوق شهروندان ایرانی در خارج از کشور
اما «حشمت‌الله فلاحت‌پیشه»، کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه درباره فروش وقت برای صدور ویزا معتقد است: «باید این تخلف سفارت آلمان به اثبات برسد و درصورتی‌که این تخلف اثبات شود، از سوی وزارت امور خارجه باید بررسی و پیگیری شود».او می‌گوید: «از سالیان گذشته موضوع دلالی و واسطه‌گری در تعدادی از سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی وجود داشته است. دلیل این موضوع نیز مربوط به تقاضای بالای سفر به این کشورهاست که دلالی و واسطه‌گری را به دنبال آورده است».به گفته این استاد حقوق دانشگاه در کنوانسیون ژنو دلالی و واسطه‌گری در امور سفارتخانه‌ها خلاف قانون بین‌الملل است و در صورت اثبات تخلف می‌توان آن را پیگیری کرد.
پاسخ سفارت آلمان
برای اینکه موضوع فروش وقت برای صدور ویزا را بیشتر پیگیری کنیم، سراغ «دانیل ریکو»، رئیس بخش مطبوعاتی سفارت آلمان، رفته‌ایم. او دراین‌باره می‌گوید: «تعداد مراجعه‌کنندگان به سفارت آلمان در تهران در فصل‌های گوناگون متفاوت است، به طور مثال بیشترین تعداد مراجعه‌کننده در فصل تابستان است که طبق آمار سفارتخانه آلمان در تهران در این فصل روزانه ٢٨٠ نفر به این سفارتخانه مراجعه می‌کنند». رئیس بخش مطبوعاتی سفارت آلمان ادامه می‌دهد: «به دلیل بالابودن مراجعه به سایت این سفارتخانه مسافران به این کشور به سختی می‌توانند زمان ملاقات برای صدور ویزا را تهیه کنند؛ اما طبق نظرسنجی‌ای که سفارت آلمان از شهروندان ایرانی در زمان صدور ویزا به سفارتخانه انجام داده است، مشخص شده است که بسیاری از مراجعه‌کنندگان وقت ملاقات برای صدور ویزا را از طریق سایت اینترنتی سفارت آلمان و به شکل رایگان تهیه کرده‌اند، البته گروهی دیگر از مراجعه‌کنندگان به سفارت نیز وقت ملاقات خود برای صدور ویزا را از طریق آژانس‌های مسافرتی و بیمه‌ای خریداری می‌کنند.
وی در پاسخ به سؤالی درباره اینکه چرا تلاش نمی‌کنید تا مشکل این واسطه‌گری برطرف شود؟ پاسخ می‌دهد: «مراجعه‌کنندگان به سفارت آلمان برای تهیه وقت صدور ویزا به شرکت‌های خدماتی هزینه‌ای را پرداخت می‌کنند تا وقت بخرند و این در حالی است که برای سفارتخانه آلمان غیرممکن است تا از فروش وقت ملاقات صدور ویزا جلوگیری کند و سفارت آلمان هیچ ارتباطی با این شرکت‌های خدمات مسافربری ندارد». ریکو در پاسخ به سؤال دیگری درباره اینکه چرا تعداد کارکنانتان را افزایش نمی‌دهید تا خدمات‌رسانی‌تان به‌سرعت انجام شود؟ می‌گوید: «وزارت امور خارجه آلمان به طور درخور توجهی کارکنان صدور ویزای سفارت آلمان در تهران را افزایش داده و قرار است در فصل تابستان به تعداد همکارانمان اضافه شود. باوجود تلاش‌های بسیار امکانات فعلی بخش ویزا برای گسترش عملیات محدود است؛ بنابراین سفارت آلمان تصمیم دارد، یک مرکز ویزای جدید، جادار و راحت‌تر در سال آینده در مرکز شهر تهران راه‌اندازی کند. راه‌اندازی این مرکز ویزای جدید امکان پذیرش متقاضیان به صورت روزانه و ارائه خدمات بهتر به مشتریان را در پی خواهد داشت».
او در بخش پایانی صحبت‌هایش می‌گوید: «سایت اینترنتی سفارت آلمان به طور دائمی در دسترس وجود دارد و هر هفته بیش از یک هزار وقت ملاقات روی خروجی سایت می‌گذارد و این زمان‌های ملاقات کاملا رایگان است و تا زمانی که این سهمیه‌ها در سایت پر نشوند، مراجعه‌کنندگان می‌توانند وقت صدور ویزای خود را انتخاب کنند، البته تجربه ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که تقاضای قرار ملاقات برای صدور ویزا ظرف مدت یک ساعت تکمیل می‌شود». علاوه بر این توضیحات، در وب‌سایت سفارت این کشور در تهران به زبان فارسی نیز توضیحاتی در این رابطه نوشته شده و وجود هرگونه ارتباطی میان سفارت و دلال‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند را رد کرده‌اند.
اما دراین‌میان پرسش این است که طبق فرم‌های موجود روی وب‌سایت سفارت، برای گرفتن وقت، هر کاربر موظف است اطلاعات دقیق خود شامل نام و نام خانوادگی و همچنین شماره گذرنامه‌اش را در زمان گرفتن وقت بنویسد. اما این در حالی است که برخی از دلال‌های فعال در این زمینه، با گرفتن مبالغی پول، وقت مصاحبه سفارت را در مدت‌زمانی بسیار اندک برای متقاضیان اخذ می‌کنند. این شیوه کار، این شائبه را تقویت می‌کند که برخی از این واسطه‌ها وقت‌هایی را به صورت بی‌نام از سفارت آلمان دریافت کرده و آن را در زمان مناسب به بالاترین قیمت ممکن به فروش می‌رسانند. طبق بررسی‌های میدانی، خریدوفروش وقت مصاحبه سفارت که طبق قوانین بین‌المللی باید رایگان باشد، نه‌تنها برای سفارت آلمان بلکه برای وقت مصاحبه برخی دیگر از سفارتخانه‌های اروپایی در ایران نیز با واسطه‌گری و دلال‌بازی‌هایی مشابه همراه است.