گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - سید مصطفی موسوی نژاد: قاچاق کالا یکی از عوامل برهم زننده اشتغال، تولید و سایر عرصه‌های اقتصادی کشور می‌باشد. برای مبارزه مناسب با قاچاق کالا باید ابتدا عوامل موثر بر رخ دادن قاچاق را شناسایی نمود. متغیرهای مختلف و موثر در زمینه قاچاق کالا را می‌توان بدین ترتیب دسته‌بندی نمود.
- متغیرهای زمینه ای قاچاق
این متغیرها عواملی هستند که بستر و شرایط وقوع فعل قاچاق را به صورت کلی تسهیل ساخته و به آن دامن می‌زنند. این عوامل عبارتند از:
- ضعف تولیدات داخلی
- ممنوعیت و محدودیت ورود و صدور برخی کالاها
- ناکارآمدی سیستم کنترل مرکزی
- به‌روز نبودن سیستم گمرکی
- فساد اداری
- نبود کنترل بر نظام گردش پولی و مالی
- ناکارآمدی قوانین و مقررات مرتبط با قاچاق کالا
- نبود نظارت دقیق بر ناوگان حمل و نقل دریایی و خشکی
- نابسامانی اسکله ها
- تعداد گمرکات
- توسعه‌نیافتگی مناطق مرزی
- نابسامانی سیاسی و اقتصادی برخی همسایگان
- گستردگی مرزهای آبی و کوتاهی مسیر
- بروکراسی حاکم بر تجارت فرامرزی
- ضعف در مبارزه فرهنگی با قاچاق کالا
- کم‌توجهی به ارزش‌های دینی
- ضعف در آگاه‌سازی افراد جامعه
- متغیرهای موثر بر رفتار قاچاقچیان اصلی(صادرکننده یا واردکننده):
منظور از قاچاقچیان اصلی در اینجا اقدام‌کنندگان، افراد اصلی و رده اول قاچاق کالا هستند که با استفاده از سرمایه و امکانات خود تصمیم به وارد کردن یا خارج کردن قاچاق کالا می‌گیرند. این افراد لزوما دانه درشت‌ها نیستند، بلکه طراحان و عاملان رده اول هستند که با سرمایه خود دست به این کار می‌زنند. متغیرهای موثر بر این حوزه عبارتند از:
- میزان تعرفه
- نرخ ارز
- پایین بودن ریسک قاچاق کالا
- سودآوری
- سوءاستفاده از امتیازات ویژه
- پرداخت یارانه به برخی کالاها
- قانون‌گریزی
- قوانین و مقررات مبادلات مرزی
- متغیرهای موثر بر رفتار کارگران و عوامل قاچاقچیان
این متغیرها به عواملی اشاره می‌کنند که فعل کارگران و عوامل قاچاقچیان اصلی یعنی فعل افراد رده دوم را که معمولاً شامل کارگران، باربران، کولبران، رانندگان، انبارداران و واسطه ها می‌شوند، تحت تاثیر قرار می‌دهند. این‌ها کسانی هستند که از قاچاقچیان اصلی این مزد دریافت می‌کنند. متغیرهای موثر بر این حوزه عبارتند از:
- فقر نسبی یا مطلق
- بیکاری
- بی‌اطلاعی از قوانین و مقررات
- برداشت از مفهوم قاچاق
- پنداشت‌های مذهبی در جوامع مرزنشین
- روابط خویشاوندی دو سوی مرز
- متغیرهای موثر بر رفتار توزیع کنندگان کالاهای قاچاق
در سطح سوم قاچاق کالا، توزیع‌کنندگان و عرضه‌کنندگان قرار دارند. رفتار این افراد به عنوان خریدار، عمده‌فروش، خرده‌فروش و عرضه‌کننده کالا به مصرف‌کنندگان نهایی، بخش مهمی از قاچاق کالا را تشکیل می‌دهد. این عوامل عبارتند از:
- قانون‌گریزی
- بی‌اطلاعی از قوانین و مقررات
- سودآوری
- عدم کنترل و نظارت بر نظام توزیع و قابلیت رهگیری کالا
- برداشت از مفهوم قاچاق
- متغیرهای موثر بر رفتار مصرف‌کنندگان کالاهای قاچاق
در این قسمت در واقع به علت مصرف کالای قاچاق توسط مردم اشاره می‌شود. این متغیرها عبارتند از:
- قیمت نسبی کالاها
- کیفیت کالاها
- ارزش‌های مصرفی
- هنجارهای مصرفی
- تبلیغات رسانه‌ای
- ضعف ملی‌گرایی مصرفی
- عدم اطلاع‌رسانی در مورد قاچاق کالا