جهانگیری در مناظرات گفت جلوی استارتاپ‌ها را نباید بگیریم اما خودشان فیلتر می‌کنند/ همیشه فرش قرمز برای خارجی‌ها پهن است

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - سید مصطفی موسوی نژاد: انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی آذرماه سال ۹۲ تشکیل شد. این انجمن بدلیل اینکه قرار بود اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی در سال‌های ۹۰ یا ۹۱ تاسیس شود و این امر محقق نشد و از سوی دیگر بخش دولتی بدون حضور بخش خصوصی می‌نشست و تصمیم می‌گرفت بدون اینکه مشکلات این گروه را بداند، در چارچوب یک سازمان مردم نهاد شروع به کار کرد. انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی با ۲۰ نفر کار خود را شروع کرد و امروز ۶۷۰ نفر در تهران مشغول فعالیت در این انجمن هستند. از این رو در خدمت آقای الفت نسب دبیر انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی هستیم تا از آخرین رویدادهای این نوع کسب و کار با خبر شویم.

در طول این چند سال فعالیت انجمن، پیگیر مشکلات صنفی کسب و کارهای اینترنتی هم بوده‌اید؟

از همان سه سال پیش انجمن در موارد مختلفی شروع به نامه‌نگاری کرد. کسب و کار اینترنتی تا همین ۵ سال پیش هیچ رسمیتی نداشت. پس از دریافت مجوز e-نماد، این نوع کسب و کار‌ها به یک اعتبار اولیه رسید. در آن روز‌ها بسیاری از شرکت‌های دولتی این نماد را نمی‌شناختند.

با اداره مالیات نیز جلسات زیادی گرفتیم و منجر به این شد که در هیئت حل اختلاف مالیاتی یک نفر نماینده از انجمن حضور پیدا کند. امروز اگر یک نفر از فعالان این حوزه با اداره مالیات به مشکل بربخورد، می‌تواند به انجمن مراجعه کند تا پیگیر حق او باشیم.

هرچند انجمن‌های صنفی در کشور قدرت آنچنانی ندارند، اما بلاخره می‌توانند پیگیر مشکلات صنف خود باشد و گره‌هایی را باز کند.

یکی از معضلات حوزه کسب و کارهای اینترنتی، عدم اعتماد مردم است. هرچند پیشرفت‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است، اما هنوز آنطور که باید و شاید آن اعتماد وجود ندارد. شما در این حوزه چه کرده‌اید؟

اولین کار توسط دولت انجام شد که نماد الکترونیکی در این حوزه بوجود آورد. قرار بود در کنار این نماد شرکت‌های بیمه بیایند و فرآیند خرید و فروش را بیمه کنند، اما متاسفانه علیرغم پیگیری‌های متعدد این امر صورت نپذیرفت و حجم خرید و فروش خرد نسبت به کل خرید و فروش ۱ % است که در برخی کشور‌ها به ۱۰ % هم می‌رسد. بخش اعظم آن هم به خرید اینترنتی خودرو و بلیط اختصاص دارد. اگر رکود اقتصادی در این سال‌ها شکل نمی‌گرفت شاید این سهم به ۲ یا حتی ۳ درصد هم می‌رسید. سال گذشته رقم خرید و فروش مجازی به ۸۰ هزار میلیاردتومان رسید که نسبت به سال قبل چیزی حدود ۳۰ % رشد داشته‌ایم. در سال ۹۲ نهایتا ۱۰۰۰ کسب و کار اینترنتی بودند که نماد اعتماد الکترونیکی داشتند و امروز این رقم به ۲۰ هزار رسیده که البته برخی از این‌ها کار خرید و فروش نمی‌کنند، مثلا دانشگاه‌ها هم رفته‌اند این نماد را گرفته‌اند، لذا اگر بخواهیم عدد خالصی را در این حوزه اعلام کنیم، شاید ۱۰ هزار کسب و کار اینترنتی عدد درستی باشد. اما اوضاع کسب و کارهای اینترنتی بغرنج است و ۸۵ % این کسب و کار‌ها در حال ضرر کردن هستند و بسیاری از وبسایت‌های بزرگ در حال تعطیل کردن هستند. علت هم این است که آن رشد مدنظر بازار صورت نپذیرفته است و سهم از بازار باید از ۱ % حداقل به ۲ یا ۳ درصد می‌رسید که اینطور نشد. اعتماد به این کسب و کار هم یک عامل مهم در این زمینه بوده است. یکی از دلایل هم این است که دولت به هیچ عنوان در این زمینه کار فرهنگ‌سازی و آموزشی انجام نداده است و فقط جرائم آن را بزرگ کرده‌اند و تخلف یک فروشگاه را دائما در اخبار گفته‌اند و مردم را ترسانده‌اند، اما هیچ آموزشی در حوزه اینکه چطور یک خرید اینترنتی امن داشته باشیم صورت نپذیرفته است. هر اتفاق خوبی هم افتاده است توسط خود بخش خصوصی رخ داده است.

یکی از اموری که دولت تبلیغات زیادی در آن حوزه کرد این بود که می‌خواهیم کسب و کارهای اینترنتی را توسعه دهیم. آیا کار شاخصی در این حوزه صورت گرفته است؟

دولت مخصوصا در انتخابات گذشته، هم آقای جهانگیری هم آقای روحانی و بخصوص آقای جهانگیری کلمه استارت‌آپ‌ها را در کلام‌شان آوردند، حرف‌های زیادی زدند. اما در عمل چیزی ندیدیم. اتفاقا بعد از همین سخنان می‌بینیم که ناگهان یک سایت رزرو هتل فیلتر می‌شود. علت چیست؟ می‌گویند مجوز جدیدی به نام تی نماد هم باید بگیرید. وقتی خود دولت نمی‌تواند در داخل خود کنترل بوجود بیاورد تا سازمان‌های دولتی هماهنگ عمل کند، نتیجه می‌شود این فیلترینگ‌هایی که رخ می‌دهد. ما حمایت جدی از دولت ندیدیم، فقط گفته‌اند اگر راه بیفتد فلان قدر اشتغال ایجاد می‌شود. یک هفته قبل هم رئیس اداره مالیات اعلام کرد که ۱۱ هزار کسب و کار اینترنتی را شناسایی کرده‌ایم و آیین نامه‌ای را دو هفته دیگر ابلاغ می‌کنیم که می‌خواهیم از این‌ها مالیات بگیریم. اداره مالیات هنوز به مدل‌های کسب و کار اینترنتی اشراف ندارد. پرونده‌ای سال گذشته ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برایش مالیات تعیین کردند که وقتی به هیئت حل اختلاف رفت به ۷۰ میلیون تومان تقلیل پیدا کرد. حداقل این بخش دولتی را جمع و آن‌ها را در بحث کسب و کار اینترنتی توجیه کنند. کسب و کار اینترنتی چیزی حدود ۳ تا ۵ سال طول می‌کشد تا به حالت سر به سر برسد، اما اداره مالیات این‌ها را نمی‌تواند درک کند و فکر می‌کند ما در پی فریب او هستیم. آرزوی ما این است که حداقل خود دولت بفهمد کسب و کار اینترنتی چیست. خود سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایش را توجیه کند تا هر روز مجوز جدیدی نتراشد. امروز فقط در مصاحبه‌ها و میتینگ‌ها می‌گویند باید بگذاریم استارتاپ‌ها کار کنند باید بگذاریم اشتغال ایجاد کنند، اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد.

مردم اگر بخواهند به یک سایت خرید و فروش اینترنتی مراجعه کنند چطور می‌توانند از مجوز داشتن آن باخبر شوند؟

مردم می‌توانند به سایت e-نماد مراجعه کنند و مجوز داشتن یا نداشتن آن سایت را چک کنند. هرچند اگر کلاهبرداری صورت بگیرد، این مکانیزم نهایتا می‌تواند مجوز e-نماد را از آن وب سایت بگیرد و درگاه آن را ببندد، اما اینکه انتظار داشته باشند کار قضائی صورت بگیرد، این اتفاق نمی‌افتد. بنا بر اعلام پلیس فتا کمتر از ۲ % کسب و کارهای اینترنتی که نماد اعتماد داشته‌اند تخلف کرده‌اند که میزان کلاهبرداری هم خیلی اندک بوده است. تاسیس اتحادیه در این زمینه واقعا می‌تواند کمک‌های شایان ذکری انجام بدهد.

تاکنون شکایات مردمی هم داشته‌اید که بخواهید به آن رسیدگی کنید؟

بله. ما به شکایات دریافتی رسیدگی می‌کنیم. وب سایت ما هم برای ارتباط مردمی با آدرس www.eanjoman.ir در خدمت مردم است و لیست کسب و کارهای عضو انجمن هم در آن وجود دارد. ما سعی کرده‌ایم بصورت کدخدامنشانه این اختلافات را بررسی و حل کنیم.

یکی دیگر از مشکلات مردم در این حوزه خدمات پس از فروش است. شخصی که به مغازه‌ای می‌رود و جنسی نامرغوب دریافت می‌کند، می‌تواند روز بعد مراجعه کرده و آن را پس بدهد، اما در خریدهای اینترنتی به مشکل برمی‌خورند. در این حوزه چه اقدامی صورت گرفته است؟

 

اتفاقا در این حوزه قانون خرید اینترنتی قوی‌تر از خرید در فضای فیزیکی است. براساس قانون تجارت الکترونیک از زمان دریافت کالا، مشتری تا ۷ روز بعد می‌تواند آن را بدون هیچ دلیلی برگرداند. برخی وب‌سایت‌ها هستند که حتی تا یک‌ماه بعد با احتساب هزینه برگشت کالا، آن را پس می‌گیرند. هرچند معتقدم اگر بیمه‌ها به کمک می‌آمدند، این شرایط خیلی بهتر می‌شد.

با توجه به تازه بودن بحث خرید و فروش الکترونیک، آیا به مشکل خلاء قانونی هم برخورده‌اید؟

قانون تجارت الکترونیک سال ۸۲ وضع و تصویب شد. ۱۴ سال گذشته و فناوری که ساعت به ساعت رشد می‌کند با قانونی مواجه است که ۱۴ سال است عوض نشده. بار‌ها به دوستان مجلس هم گفته‌ایم، اما اقدامی اتفاق نیفتاده است. قوانین مربوط به سرمایه‌گذاری در این بخش نیز آنطور که باید و شاید شفاف نیست. ما می‌توانیم حتی به دیگر کشور‌ها از جمله ترکیه در این حوزه سرویس بدهیم. اما حمایت‌ها از سوی دولت عقیم است.

تاکنون از سوی دولت یا نهادهایی خاص برای شما مانع‌تراشی صورت گرفته است؟

بله، در بحث مجوز‌ها هر سازمانی علاقه دارد یک مجوزی صادر کند و مردم هر روز از این اداره به آن اداره مراجعه کنند. اگر می‌گویید حمایت می‌کنیم، این داستان‌ها دیگر چیست؟ مثلا در بحث دارو، فروش اینترنتی می‌تواند به مردم، بخصوص شهرستانی‌ها کمک کند. سازمان غذا و دارو و نظام پزشکی ایستاده‌اند و مجوز نمی‌دهند. حتی به خود داروخانه‌ها مجوز نمی‌دهند. از آن طرف می‌بینید در تلگرام براحتی دارو فروش می‌رود که معلوم نیست آن دارو قاچاق است یا خیر؟ تاریخ گذشته است یا خیر؟

از دولت می‌خواهم همه نماد‌ها و مجوز‌ها را در همان e-نماد خلاصه کند. مردم هر روز سردرگم نباشند. این نماد نشان چیست؟ آن نماد نشان چیست؟ شرایطی پیش نیاید هر روز هر وزارتخانه‌ای یک دستگاهی یک نمادی برای خود صادر کند. بجای اینکار‌ها نظارت‌ها باید قوی شود. با این رویکردی که در این دولت دیده می‌شود، ممکن است فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی دنیا داخل ایران سرویس دهی کنند. همیشه فرش قرمز برای خارجی‌ها پهن است، اما داخلی‌ها نمی‌توانند کار کنند. بلایی که سر پیام‌رسان‌های داخلی ما آمد. آنقدر به آن‌ها سخت گرفتیم که تلگرام آمد همه فضا را در دست گرفت. این سخت‌گیری‌ها برای داخلی‌ها فقط درنظر گرفته می‌شود، اما برای خارجی‌ها به به و چه چه راه می‌اندازند. چرا فضا را برای داخلی‌ها مهیا نکنیم؟ چرا فضا را برای فروش داخلی‌ها در خارج از کشور مهیا نکنیم؟ دعواهای سیاسی را به کسب و کار اینترنتی می‌کشند و به همین بهانه می‌بینیم ناگهان برخی سایت‌ها فیلتر می‌شود. طرف هزینه کرده است ناگهان می‌گویند غیرقانونی است، اصلا توجه نمی‌کنند چه تعداد استارتاپ در این حوزه راه‌اندازی شده است، چقدر هزینه شده است. این دیالوگ آقای جهانگیری را نمی‌توانم از یاد ببرم. جلوی کار استارت‌آپ‌ها را نباید بگیریم بعد خودشان فیلتر می‌کنند. این حرف مربوط به ۶ سال پیش نیست، یکی دو ماه گذشته است. دستگاه‌های دولتی حتی حاضر نیستند وقت بگذارند یک جلسه حرف بخش خصوصی را گوش بدهند.

برخی استارتاپ‌ها ابتدا در یک حوزه خاص ورود می‌کنند، اما ناگهان حوزه عملکردی‌شان را در همه امور گسترده شده است. این موجب بی‌اعتمادی مردم نمی‌شود؟

این اتفاق خیلی نادر برای کسب و کار اینترنتی رخ می‌دهد. اما در مورادی هم که رخ داده است زیرساختهایش را فراهم آورده و چندسال روی آن مطالعه کرده اند. بعضا درخواست‌های خود مردم نیز بوده است که دامنه فروش‌تان را افزایش دهید. از سوی دیگر ما منع قانونی در این زمینه نداریم. کسب و کارهای جدید هم اکثرا وارد حوزه تخصصی شده‌اند و کمتر در حوزه عمومی و جامع ورود می‌کنند.

با ورود کسب و کارهای اینترنتی برخی شغل‌های سنتی مثل تاکسی‌داران آسیب دیده‌اند. برای این امر آیا تهمیداتی اندیشیده شده است؟

چون بخش تاکسی‌داری را مثال زدید در همین مورد بد نیست موضوع را باز کنیم. همین دوستانی که تاکسی اینترنتی را راه‌اندازی کردند، ابتدا رفتند اتحادیه آژانس‌های تاکسی سرویس و مصر شدند تا مجوزی در این حوزه بگیرند، اما آن دوستان اعتقاد نداشتند که این کار عملی شود. نزدیک به دو سال پیگیر این امر بودند، نهایتا اتحادیه فناوران به آن‌ها یک مجوز دفتر فنی داد و با خودشان گفتند بگذاریم یکسال کارشان را بکنند و بعد که شکست خوردند پی کارشان خواهند رفت. اما همه دیدیم که کارشان رونق پیدا کرد. کم کم در همان بخش‌های سنتی به این فکر افتادند که اندکی خود را به روز کنند؛ لذا اینکه بگوییم با ورود کسب و کار اینترنتی بخش سنتی هیچ آسیبی نبیند، امکان پذیر نیست. کاری که باید بشود این است که بخش‌های سنتی باید کم کم خود را به روز کند. به نظر من مغازه‌ها تبدیل به منابع تامین کالای این فروشگاه‌های اینترنتی شود. بدین ترتیب باید با سودهای کلان خداحافظی کرد چرا که بازار به سمت رقابتی شدن پیش خواهد رفت.

اگر کسی بخواهد کار را در حوزه کسب و کارهای اینترنتی شروع کند شما چه پیشنهاداتی برای او دارید؟

باید یک تیم قوی ابتدا تشکیل شود. در درجه دوم باید توجه داشت که استارتاپ‌های موفق روی مشکلات مردم زوم کرده‌اند. یکی از زمینه‌های پیشنهادی من حوزه معضلات شهری است. بعنوان مثال اخیرا دیدم عده‌ای روی نرم‌افزاری در حوزه جای پارکینگ شهری کار می‌کنند. شما در یک خیابان دیگر هستید و می‌خواهید در خیابان مقصد خود دنبال جای پارک بگردید تا وقتی رسیدید آنجا را رزرو کرده باشید و راحت آنجا پارک کنید. این خیلی خوب و کاربردی است. توصیه من این است که در حوزه فروش کالا ورود نکنید. امروز کار در حوزه خدماتی خیلی بهتر است و جای کار بیشتری دارد.