دوباره تحریم، دوباره آمریکا؛ «کاتسا» کدام بخش‌های برجام را سوراخ می‌کند؟/ بررسی مهم‌ترین راهکارهای مقابله با مادرتحریم‌ها

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو-سیدمصطفی موسوی نژاد: تحریم‌های جدیدی در راه است! این‌بار به یکی دو شخص یا نهاد تجاری محدود نمی‌شود. تحریم‌های هوشمندی که سپاه را بعنوان هدف میان‌مدت تعریف کرده و در نهایت دامنه‌شان به سایر نهاد‌ها و بخصوص سیستم بانکی کشور کشیده خواهد شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند شدت این تحریم‌ها از فشار سال‌های ۹۰ - ۹۲ سنگین‌تر خواهد بود. اما این‌بار دیگر احمدی‌نژادی وجود ندارد که تحریم‌ها را گردن او بیندازند. مقصر وضع تحریم‌های کنونی این‌دفعه از آنسوی مرز‌ها آمده است. مراقب باشید که یکبار فکر آمریکا به ذهن‌تان خطور نکند! مقصر ترامپ است و خوب می‌دانید که از دیدگاه جماعت غرب‌پرست داخلی، حساب آمریکای نایس و دوست داشتنی‌شان از ترامپ کاملا جداست.

سیاهچاله تحریم یا قانون S۷۲۲
این قانون در ابتدا با عنوان قانون مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران (S. ۷۲۲ - Countering Iran's Destabilizing Activities Act of ۲۰۱۷) مطرح شد و در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۷ به تصویب سنای آمریکا رسید، تا دور جدید تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی بنا به اتهام حمایت از تروریسم، نقض حقوق بشر و برنامه توسعه موشک‌های بالستیک وضع شود.

در قانون تحریمی جدید S۷۲۲ مشهور به سیاه‌چاله تحریمی، سپاه به شکل ویژه‌ای تحریم شده است. در واقع در دستور اجرایی ۱۳۲۲۴ دو نوع شکل تحریمی وجود دارد. تحریم مربوط به حوادث تروریستی و تحریم مربوط به حامیان تروریستی. مجموع این افراد در لیست تحریمی SDN قرار می‌گرفتند.

اما لیست SDN چگونه تحریم می‌شود؟ داستان از اینقرار است که تا قبل از قانون جدید تحریمی علیه ایران، افراد و موسساتی که با لیست تحریمی SDN همکاری می‌کردند تنبیه و جریمه می‌شدند. در همین راستا سابقا یک بانک فرانسوی ۹ میلیارد دلار بدلیل همکاری با موسسات داخل لیست تحریمی SDN جریمه شده بود. اما پس از قانون جدید تحریمی، کلیه افراد و موسساتی که با لیست تحریمی SDN همکاری کنند بجای تنبیه و جریمه، خود وارد لیست SDN می‌شوند. این بدان معناست که اگر موسسه‌ای قبلا ریسک و با تحریمی‌های SDN همکاری می‌کرده و از این همکاری قرار بوده n. دلار سود ببرد، در صورت افشای این همکاری ۵n جریمه می‌شد، ریسک می‌کرد تا به سود مدنظر دست پیدا کند. 

 

 

اما با قانون تحریمی جدید این موسسه باید قید هرگونه معامله با افراد این لیست را بزند چرا که ریسک معامله خیلی بالا رفته است. اگر همکاری او با این لیست افشا شود این‌بار دیگر جریمه نمی‌شود، بلکه خود وارد لیست تحریمی شده و در واقع از آن روز به بعد تحریم شده است. این همان سیاه‌چاله تحریمی‌ای است که بر نام این قانون خودنمایی می‌کند. آنچه اوضاع را در این داستان بدتر می‌کند این است که در این قانون تحریمی، وزیر امور خارجه آمریکا مختار است هر شخص و موسسه‌ای را که صلاح دید در این لیست وارد کند.


چرا این قانون نقض برجام است؟
این قانون صراحتا نقض بندهای ۲۶، ۲۸ و ۲۹ مقدمه برجام است. در بند ۲۶ اشاره شده تحریم‌هایی که در این معاهده برداشته شده به هیچ بهانه‌ای نباید مجددا وضع شود. این درحالیست که به شکلی کاملا واضح تحریم‌های جدید موسوم به سیاه‌چاله تحریمی مجددا وضع شده است.

در بند ۲۸ اشاره شده برجام باید در فضایی سازنده و با حسن نیت اجرا گردد تا طرفین از منافع آن بهره‌مند گردند. این درحالیست که مشخصا بدعهدی‌ها و سوء نیت‌های آمریکا واضح است. آمریکا تمام تلاش خود را صراحتا اعلام می‌دارد تا ایران به حداقل منافع ممکن دست یابد.

در بند ۲۹ برجام نیز اشاره شده باید در راستایی حرکت شود که روابط تجاری با ایران عادی‌سازی گردد، اما وضع تحریم‌های جدید روابط تجاری کل دنیا با ایران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ لذا نقض صریح این بند برجام نیز رخ داده است.

چرا شکایت نمی‌کنیم؟
مکانیزم شکایت از طرف مقابل هم در برجام به شکلی است که تیم ایرانی تاکنون هنوز جرات نکرده است برای یکبار آن را امتحان کند. نهایت این مکانیزم به ترتیبی طراحی شده تا درصورتیکه طرف آمریکایی در پایان شکایات اگر راضی نشود، می‌تواند براحتی همه تحریم‌ها را برگردانده و زیر میز برجام بزند. از این‌رو است که نام آن را مکانیزم ماشه گذاشته‌اند.

قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها:Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (H.R. ۳۳۶۴)) موسوم به قانون کاتسا با رأی قاطع کنگره و سنای ایالات متحده آمریکا، علیه ایران، روسیه و کره شمالی به تصویب رسید، تا از طریق تحریم با آنچه اقدامات خطرناک و دشمنانه این کشور‌ها در قبال آمریکا و متحدانش خوانده شده‌است، مقابله کند. این لایحه توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا امضا و رسماً به قانون تبدیل شد. این قانون در واقع تایید و تکمیل قانون اولیه‌ی s۷۲۲ است که در مرحله نزدیک به اجرا قرار گرفته است.

اتحاد داخلی اولین واکنش مقامات ایرانی به این قانون
در مقابل با این قانون واکنش‌های مختلفی از مقامات رسمی کشور در داخل رخ داد. سردار جعفری بعنوان اولین نفر نسبت به این قانون واکنش نشان داد و گفت: آمریکا سپاه را گروه تروریستی اعلام کند، سپاه نیز ارتش آمریکا را همسنگ داعش درنظر خواهد گرفت. آمریکا برای مذاکره با ایران، مسیری کاملاً اشتباه را انتخاب کرده است.


محمد جواد ظریف مرد همیشه خندان که به نرم بودن در سیاست خارجه کشور مشهور است نیز از این موضوع برآشفت. وی در واکنش به این اقدام آمریکا گفت: پاسخ ایران بسیار تند است، طوری که آن‌ها هیچ وقت فراموش نمی‌کنند.


ظریف همچنین در مورد اقدام احتمالی ایران نسبت به تحریم‌های جدید تهدید کرد ایران اماده خروج از برجام است.


رئیس‌جمهور نیز در نطق خود در هیئت دولت به حمایت از سپاه پرداخته و این نهاد را محبوب دل‌های ایرانیان و باعث امنیت منطقه دانسته است.


عواقب تحریم‌های جدید

به نظر می‌رسد با محدودیت‌های جدیدی که برای سپاه اندیشیده شده است، دشمن قصد دارد بدین ترتیب عمق نفوذ سپاه در کشورهای منطقه را کاهش دهد. با وضع تحریم‌های جدید رفت و آمد نیروهای سپاه در منطقه و مدیریت بحران‌های غرب آسیا به نظر کمی سخت‌تر خواهد شد. از سوی دیگر با وضع این تحریم‌ها فروش سلاح‌های سبک و سنگین به این نهاد نظامی دچار مشکلاتی خواهد شد چرا که این سازمان بعنوان یک سازمان تروریستی شناخته خواهد شد. اما تجربه نشان داده است که جمهوری اسلامی هرگاه در بعد نظامی تحت فشار بوده بالعکس شکوفا شده است.

 

دکتر عبدالمجید شیخی در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو در مورد این تحریم‌ها گفت:این تحریم راه‌های در روی برجام است که امروز تاوان آن را پس می‌دهیم. امروز ما به نقطه صفر برگشته‌ایم. دشمن از کوتاه آمدن دولت سوء استفاده می‌کند و روز به روز بیشتر پیشروی می‌کند.

۲ -تلاش برای به حاشیه بردن سپاه در کشور:
دشمن سعی دارد با وضع این تحریم‌ها سپاه را عامل اصلی بدبختی مردم در مشکلات معیشتی و اقتصادی معرفی کند. با تحریم شدن سپاه و کلیه موسسات و افرادی که با این نهاد کار می‌کنند، دامنه این تحریم‌ها به بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های داخلی کشیده خواهد شد و بدین ترتیب سپاه بعنوان عامل تحریم ایران معرفی خواهد شد. از سوی دیگر باید منتظر جریان رسانه‌ای غرب‌زده داخل کشور باشیم تا زمینه این سناریو را در داخل پیاده نماید.

۳ -گرانی ارز
گران شدن دلار اولین واکنش بازار نسبت به این اتفاق خواهد بود. نشانه‌هایی از رشد قیمت دلار در روزهای اخیر که جهشی ۳۰۰ تومانی داشته، در بازار دیده می‌شود. با توجه به احتمال بر هم خوردن برجام بازار در اولین واکنش با گرانی دلار مواجه شد. این روز‌ها بانک مرکزی دلار به صرافی‌ها میدهد تا شاید بتواند شوک‌های ارزی را به حداقل برساند. اما عبور دلار از ۴۰۰۰ تومان و صف کشیدن مردم مقابل صرافی‌ها این روز‌ها بیش از پیش خودنمایی می‌کند.

 

در همین راستا دکتر جعفر قادری در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو اجرایی شدن قانون کاتسا را باعث برهم خوردن بازار ایران و تحریم مجدد سیستم بانکی کشور دانست و گفت: با اجرای این قانون مشکلات زیادی را برای کشور بخصوص سیستم بانکی کشور بوجود خواهد آورد. آمریکا سعی دارد همان تحریم‌ها را با عناوین قبلی بازگردانند. این قانون هم در همان راستا برای بازگرداندن تحریم‌های قبلی است.


۴ -افت شاخص بورس
بورس که در مهرماه به‌تازگی جان گرفته بود، در روزهای اخیر ناگهان با افت مواجه شد. حسین اسدی نیا کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادیخبرگزاری دانشجو نیز در همین راستا از محتاط شدن بازار سرمایه در روزهای نزدیک به اجرایی شدن قانون کاتسا خبر داد و گفت: مهمترین فاکتوری که در حال حاضر بر رفتار معامله گران تاثیرگذار خواهد بود تایید پایبندی ایران به برجام توسط ترامپ است. شرایط بازار تحت تاثیر بازی جدید آقای ترامپ واقع خواهد شد.


اگرچه سخنان احمقانه ترامپ باعث شد بازار سرمایه ایران در واکنش به او متحد شده و روند معکوسی را در پی بگیرد، اما با وضع تحریم‌های جدید باید منتظر اثرگذاری آن بر بازار سرمایه باشیم.

چه تدبیری باید اندیشیده شود؟

اجرای همه جانبه اقتصاد مقاومتی
متاسفانه بدلیل وجود خخل و فرج فراوان در متن برجام باید در این زمان بوجود آمده حداکثر استفاده صورت می‌گرفت و تمهیدات تقابلی برای ضربه نخوردن اقتصاد اندیشیده می‌شد. اجرای اقتصاد مقاومتی در همه ابعاد مهمترین راهکاری بود که باید اجرایی می‌شد که همچنان لنگ می‌زند. تغییر جهت دولت از توجه بیجا به آن سوی مرز‌ها و تمرکز بر روی تقویت بخش داخلی از دیگر راهکارهای موثر در این راستا می‌تواند باشد. 

دکتر جعفر قادری در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو در مورد روش مقابله با تحریم‌ها در کشورهای قدرتمند گفت: کشورهایی چین و روسیه بدلیل مقاوم‌سازی اقتصاد دیگر تحریمی بر آن‌ها اثرگذار نیست. اما برخی دولتمردان تحلیل‌های غلطی داشتند که ما مشکلی نخواهیم داشت. اما تحلیل‌های منطقی این خطرات را از قبل نشان می‌داد، اما متاسفانه عده‌ای گوش شنوایی برای شنیدن این خطرات نداشتند. ما باید از ظرفیت کشورهایی، چون چین، روسیه و هند در ظرف اقتصاد دنیا استفاده کنیم. هنوز هم برخی نگاه‌ها در مقابل این ظرفیت منفی است.

بستن پیمان‌های دو جانبه پولی
یکی از مهمترین راهکارهایی که به ذهن می‌رسد بستن پیمان دوجانبه پولی میان کشورهایی که تراز تجاری بالایی با ایران دارند، است. کشورهایی مانند چین، عراق، امارات، هند و ترکیه بخش اعظمی از تجارت ایران را تشکیل می‌دهند که می‌تواند با بستن پیمان دوجانبه پولی مقادیر زیادی از دلار مبادلاتی بین ایران و این کشور‌ها را کاست. این کار در اولین گام با ترکیه در همین روزهای اخیر صورت پذیرفت.

عبدالمجید شیخی در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو در این مورد گفت: باید پیمان‌های دوجانبه پولی بسته شود تا تحریم دور بخورد. ما با بستن پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه می‌توانیم این تحریم‌ها را به تمسخر بگیریم. این عمل باعث تقویت پول ملی می‌شود. ما باید کانال‌های مالی غیر از یورو و دلار را ایجاد کنیم.

دکتر جعفر قادری در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو یکی از راهکارهای مقابله با این قانون تحریمی را تلاش‌های دیپلماتیک دانست و گفت: در حوزه دیپلماسی باید تلاش گسترده‌ای صورت بگیرد. باید تا جایی که امکان دارد مقابله به مثل صورت بگیرد.

 حفظ آرامش بازار
حفظ آرامش در بازار توسط مردم و مسئولین و اتحاد بیش از پیش بر روی سپاه و سایر نهادهای نظام می‌تواند در کم‌اثری این تحریم‌ها نقش خود را بازی کند.

امروز مردم ایران و مسئولین از طیف‌های مختلف متحد شده‌اند تا بتوانند اثرات و عواقب این تحریم را به حداقل رسانده و آرامش را در متن بازار و جامعه حفظ کنند.