راهکاری برای بی‌اثر کردن تحریم میعانات گازی/ ساخت پالایشگاه با هدف صادرات فراورده‌های میعانات

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - صالح رحیمی؛ در سال ۱۳۹۶، ارزش صادرات هیدروکربور مایع (نفت و میعانات گازی) ایران برابر ۱۷۱ هزار و ۷۶۶ میلیارد تومان بوده و میزان ۲۵۹ میلیون بشکه میعانات گازی از کشور صادر گردیده است. در بودجه سال ۱۳۹۸ برای صادرات نفت و میعانات گازی ۱۴۲ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. این آمار و ارقام نشان از وابستگی زیاد درآمد ارزی کشور به صادرات نفت و میعانات گازی دارد.
در کنار صادرات نفت خام، صادرات میعانات گازی نیز سهم قابل توجهی از سبد صادراتی کشور دارد. در میدان‌های گازی، همراه با استخراج گاز به ناچار باید میعانات همراه گاز را نیز خارج می‌شود. در حال حاضر برداشت روزانه بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی از میدان گازی پارس جنوبی ثبت شده است که نشان از تولید بالای میعانات گازی دارد.
به دلیل همین وابستگی، کاهش تولید میعانات گازی به معنای کاهش تولید گاز طبیعی است؛ بنابراین اگرچه در شرایط تحریم، تولید نفت خام با کاهش روبرو شد، اما این کار در مورد میعانات گازی قابل انجام نخواهد بود. پس در صورت عدم صادرات آن و پالایش نکردن داخلی، باید میعانات گازی را یا سوزاند یا ذخیره کرد که طبیعتا ظرفیت این ذخیره‌سازی محدود است.

تحریم؛ مانعی برای فروش نفت و گاز به شیوه سنتی
در صورت عدم وجود تحریم‌های نفتی، تولید هر چه بیشتر نفت و میعانات گازی به معنای صادرات بیشتر و در نتیجه ارز آوری بیشتر برای کشور است. طبیعتا در این شیوه به زنجیره ارزش مواد نفتی توجهی نخواهد شد. اما اعمال تحریم‌های بی‌سابقه در سال‌های اخیر، مانعی جدی در صادرات نفت و میعانات گازی خصوصا به روش سنتی، بوده است.
مشتریان معدود و شناخته شده میعانات گازی ایران به راحتی توسط آمریکا قابل شناسایی هستند و به سرعت مورد تهدید و تحریم واقع می‌شوند؛ بنابراین تمایل این کشور‌ها برای خرید از ایران جای خود را به تولیدکنندگان دیگر میعانات گازی می‌دهد. توقف ۴ ماهه واردات میعانات گازی کره جنوبی از ایران در پی تحریم‌های اخیر آمریکا موید این مسئله است. این رفتار کره جنوبی در حالی رخ داد که بر اساس آمار‌های گمرک، در سال گذشته بیش از نیمی از صادرات میعانات گازی ایران به این کشور انجام شد.
اخبار شنیده شده حاکی از صادرات مجدد میعانات گازی به کره جنوبی است، اما در صورت وقوع چنین اتفاقی هم آنچه نیاز به تذکر دارد، جلوگیری از تکرار وقوع چنین رفتار‌هایی است. اگر بنا باشد بودجه سالانه کشور به میزان قابل توجهی وابسته به صادرات نفت و میعانات گازی آن هم به شکل سنتی و با مشتریان شناخته شده باشد، آنگاه هر زمان شکل تازه‌ای از تحریم‌های ظالمانه به بهانه جدیدی اعمال شود، باید منتظر تغییر در روند صادرات و تامین بودجه کشور بود.

فراورش و صادرات فراورده‌ها تنها راه دور زدن تحریم میعانات گازی
برای کشور ایران، صادرات فراورده‌هایی مانند بنزین، گازوئیل و سوخت جت که از میعانات گازی بدست می‌آیند، بازار متنوع‌تر، مشتریان بیشتر و امکان ردگیری کمتری دارند. تولید این محصولات فراورش‌شده نیاز به احداث و توسعه پالایشگاه دارد. در سال‌های اخیر طرح گسترش پالایشگاه‌ها و پارک‌های شیمیایی در بسیاری از کشور‌ها به اجرا درآمده است. صادرات فراورده‌های نفتی عربستان سعودی با سرمایه گذاری در این بخش طی ۵ سال، ۶۶ درصد رشد کرده است. ایران نیز از سال‌ها پیش باید اقدام به گسترش واحد‌های پالایشگاهی خود می‌نمود.
همان‌طور که گفته شد عدم صادرات میعانات گازی آن هم در این حجم تولید، موجب ذخیره‌سازی هر چه بیشتر آن در خشکی و حتی روی دریا خواهد بود. با توجه به ظرفیت محدود ذخیره‌سازی، در ادامه این روند مجبور به سوزاندن میعانات همراه گاز خواهیم شد.
در نتیجه، از آنجایی که بودجه سالانه کشور به مقدار زیادی به فروش نفت و میعانات گازی وابسته است و صادرات این محصول به سهولت از تحریم‌ها مورد آسیب قرار می‌گیرد، بنابراین لازم است به جای ذخیره‌سازی یا سوزاندن میعانات، با تزریق آن‌ها به عنوان خوراک به پالایشگاه‌ها، از این نعمت خداداد، فراورده‌های متنوع تولید کرده و صادرات فراورده را افزایش داد. پس ضروری است پالایشگاه‌های با این نوع خوراک، با کمیت بیشتر و کیفیت بهتر گسترش یابند. بهره‌برداری از فاز ۳ و تکمیل فاز ۴ پالایشگاه ستاره خلیج فارس گام مهمی در این راستا است.