چالش محور کردن پژوهش‌ها باید به عنوان گفتمان غالب در دانشگاه‌ها در آید

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، با حضور علی اصغر میرباقری فرد، دبیر شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ نشست هم اندیشی اعضای هیات علمی دانشکده‌های علوم انسانی و هنر دانشگاه شیراز برگزار شد.

سید مجتبی زبرجد، معاون پژوهش وفناوری دانشگاه شیراز در ابتدای این نشست با اشاره به تخصصی بودن علوم انسانی بیان کرد: متاسفانه در علوم انسانی همه خود را صاحب نظر می‌دانند و غیرمتخصصان نیز درباره‌ی آن صحبت می‌کنند.

بابک شمشیری، استاد دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شیراز هم گفت: نتایج پژوهش صورت گرفته توسط اینجانب نشان دهنده‌ آن است که استادان دانشگاه به ترتیب «آموزش»، «مهارت» ، «صلاحیت‌ها شخصی» ، «پژوهش» , «خدمات اجتماعی» و «خدمات اجرایی» را از معیار‌های مهم در ارتقای استادان در علوم انسانی می‌دانند.

شمشیری در ادامه افزود: قرارگرفتن آموزش به عنوان مهمترین معیار برای ارتقای استادان، نشان از اهمیت آن در علوم انسانی دارد؛ زیرا علوم انسانی مربوط به مردم است و ماهیت آن به گونه‌ای است که ارتباط مستقیم با جامعه دارد و منظور از آموزش، آموزش در دانشگاه و در سطح جامعه است.

استاد دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شیراز به سه شاخص «پختگی» «خبرگی» و «اثربخشی» برای ارتقای استادان علوم انسانی اشاره و خاطرنشان کرد: جمع شدن این سه، در کنار داشتن خط فکری و برنامه ریزی پژوهشی، باعث ایجاد مرجعیت علمی و اعتمادپذیری برای استاد در سطح جامعه می‌شود؛ اما متاسفانه ما امروزه تمام این معیار‌های مهم را به تولید مقاله تقلیل داده ایم.

کاووس حسن لی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و دبیر شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر در دانشگاه شیراز؛ سخنران بعدی این نشست بود.

حسن لی اظهار داشت: تاکید بر کمیت و سبقت گرفتن دانش آموزان و دانشجویان از یکدیگر در مسیر علمی خود؛ از جمله ایراد‌هایی است که به کل نظام آموزش وارد است.

دبیر شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر در دانشگاه شیراز گفت: نتیجه‌ این سبقت گرفتن این است که اخلاق و معنویت در نظام آموزشی ما ضربه خورده است و اخلاق حرفه‌ای ما مشکل دارد و ما هیچ وقت فرصت نکردیم به چرایی این ماجرا فکر کنیم.

 

وی بیان کرد: هدف ما در علوم انسانی انسان سازی است ولی بحث‌هایی مانند آیین نامه‌های ارتقا و غیره، مانع از رسیدن ما به هدف اصلی شده است.

حسن لی تصریح کرد: شورای توسعه‌ پژوهش و فناوری در علوم انسانی و هنر با هدف ایجاد تغییر و اصلاح به تازگی در دانشگاه شیراز تشکیل شده است.

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز اظهار کرد: شورای توسعه قرار است اعضای عیئت علمی را نمایندگی کند و پیشنهاد‌ها را در سیستمی کارآمد قرار دهد تا به نتیجه برسد.

حسن لی از استادان علوم انسانی و هنر درخواست کرد پیشنهاد‌های سازنده‌ خود را برای تغییر نگاه به علوم انسانی و هنر به شورای توسعه ارائه کنید.

بهمن فیزابی، استاد دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز نیز به نمایندگی از اعضای هیات علمی این دانشکده، به بیان دیدگاه‌ها و دغدغه‌ها درخصوص وضعیت کنونی هنر در فضای دانشگاه پرداخت.

میرباقری فرد، دبیرشوای توسعه‌ی پژوهش و فناوری در علوم انسانی و هنر وزارت علوم، سخنران پایانی این جلسه بود.

 

میرباقری فرد سخنان خود را با این پرسش آغاز کرد: آیا وضعیت کنونی علوم انسانی، پاسخگوی نیاز‌های جامعه است و آیا مسئولتی را در برابر جامعه به عهده می‌گیرد یا نه؟

دبیرشوای توسعه‌ پژوهش و فناوری در علوم انسانی و هنر وزارت علوم تاکید کرد: تولید علم و ارائه یافته‌های علمی از یک سو و رویکرد فناورانه و کاربردی از سوی دیگر؛ دو شاخصی بود که میرباقری فرد از آن‌ها به عنوان ملاک سنجش در حوزه علم و فناوری یادکرد.

وی، به منظور پاسخ دادن به سوال‌های مطرح شده و تبیین ضرورت شکل گیری شورای توسعه در دانشگاه‌های مختلف، گزارشی از نتایج تحقیقات این شورا در وزارتخانه ارائه کرد.

به گفته‌ میرباقری فرد، این گزارش نتیجه‌ تحقیق دوساله‌ی شورا با همکاری کارگروه‌های متخصص است و سهم عمده‌ی آن به زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های موجود (تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، تعداد نشریات علمی پژوهشی، تعداد رساله‌های دکتری، واحد‌های پژوهشی و...) همراه با ارائه‌ تحلیلی از این آمار‌ها و مقایسه‌ی علوم انسانی با علوم مهندسی و علوم پایه اختصاص دارد.

دبیر شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: از حدود ۴ و نیم میلیون دانشجوی کشور؛ هم اکنون نزدیک به ۲ میلیون و دویست هزار نفر در رشته‌های علوم انسانی و هنر مشغول تحصیل هستند که این میزان برابر ۵۸ درصد از کل دانشجویان است.

وی افزود: از حدود ۵۵ هزار اعضای هیات علمی کشور، بالغ بر ۲۴ هزار نفر را اعضای هیات علمی علوم انسانی و هنر تشکیل می‌دهند که برابر ۳۷ درصد اعضای هیات علمی کشور است.

میرباقری فرد اظهارداشت: مقایسه درصد دانشجویان (۵۸ درصد) و اعضای هیات علمی (۳۷ درصد) رشته‌های علوم انسانی و هنر؛ نشاندهنده توزیع نامتوازن درصد استاد و دانشجو در این رشته هاست.

دبیرشورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: در خصوص انتشار مقالات نیز، ۹۵ درصد مقالات رشته‌های علوم انسانی و هنر در ISC و ۵ درصد آن‌ها در ISI قرار دارد و این نمایانگر آن است که در حوزه‌ی نشریات خارجی وضعیت مطلوبی نداریم.

میرباقری فرد تصریح کرد: در حوزه فناوری، وضعیت رشته‌های علوم انسانی و هنر، به کلی نامطلوب است و این در حالی است که زیرساخت‌ها و منابع انسانی فراوانی در این زمینه داریم.

دبیر شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ در ادامه سخنانش در جمع اساتید دانشگاه شیراز اظهار داشت: ۴۰ آسیب و آفت جدی در این شورا شناسایی شده و برای آن نیز راهکار‌های عالمانه در نظر گرفته شده است.

وی، برنامه محور نبودن و هدفمند نبودن پژوهش‌های علوم انسانی و هنر را نخستین آسیب این حوزه اعلام کرد و گفت: هم اکنون علوم انسانی به صورت انتزاعی در دانشگاه هاعمل می‌کنند و پیوند ساختاریافته‌ای با جامعه ندارند.

میرباقری فرد گفت: از نظر کمّی، شاخص تولید علم در علوم انسانی و هنر از وضعیت خوبی برخوردار است، اما علیرغم این کمیّت، اثربخشی دیده نمی‌شود.

دبیر شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای اثبات این سخن به ارائه آمار سالانه‌ مقالات و پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی پرداخت گفت: سالی ۱۵ هزار مقاله در حوزه علوم انسانی و هنر در کشور منتشر می‌شود، ۷ تا ۸ هزار رساله دکتری و ۷۰ تا ۸۰ هزار پایان نامه ارشد در دانشگاه‌های سراسر کشور دفاع می‌شود؛ اما کجا از این فرصت استفاده کرده ایم؟

وی تصریح کرد: بر اساس ارزیابی‌های این شورا؛ حجم قابل توجهی از این رساله‌ها و پایان نامه‌ها در کتابخانه‌ها مدفون الی الابد می‌شود و جز فارغ التحصیل کردن دانشجویان، هیچ فایده‌ای ندارد.

میرباقری فرد با تاکید بر ضرورت تغییر نگرش‌ها و رویکردها، چالش محور کردن پژوهش‌ها، ایجاد رویکرد کاربردی و پاسخگویی به نیاز‌های جامعه؛ خاطرنشان کرد: این موارد باید به عنوان گفتمان غالب اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها درآید؛ چراکه مهمترین مسائل جامعه مربوط به علوم انسانی است.

در ادامه، اساتید حاضر در این نشست به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خویش درباره بهبود و ارتقای جایگاه رشته‌های علوم انسانی و هنر پرداختند.