گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو- حمیده اسلامی فرد، رشد، گسترش و افزايش سرعت فناوری اطلاعات و فراگيري شبکه‌های اطلاعاتی در سطح وسيع در سال‌هاي اخير موجب وقوع انقلاب عظیمی در زندگي بشر شده است. تأثير اين فناوري بر علوم، فنون و كسب‌وكار، ظهور حيطه‌هاي جديدي مانند دولت الكترونيك، آموزش الكترونيك و سلامت الكترونيك را به دنبال داشته که در بین آنها در کشور ما سلامت الکترونیک کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از آنجایی که بها دادن به فناوری اطلاعات سلامت (HIT) تحول صنعت درمان و مراقبت های بهداشتی و در نتیجه سلامت جامعه را به همراه دارد، لازم است به چگونگی پیاده‌سازی و بهره‌مندی آن بیشتر توجه داشت. مهم‌ترین موضوع در سلامت الکترونیک، پرونده الکترونیک سلامت (EHR) است.
مزایای استفاده از پرونده های الکترونیک سلامت
بسیاری از کشورها به دلیل محدودیتهای نسخه‌های کاغذی به سمت جایگزینی آنها با نسخه‌های الکترونیک پیش رفته‌اند. پرونده‌ای که منبعی واحد و منسجم از اطلاعات سلامت بیمار است و در طول زندگی شخص توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی ثبت می‌شود. ثبت و ذخیره سازی اطلاعات مربوط به سوابق پزشکی و درمانی، تشخیص‌ها، داروها، تاریخ مراجعه به پزشک، حساسیت‌ها و آلرژی‌ها، تصاویر رادیولوژی و آزمایشگاهی، نتایج آزمایش های پزشکی و ... از قابلیت‌های این پرونده‌هاست. از آنجایی که این سند بین مراکز درمانی و بهداشتی قابلیت اشتراک دارد، هر کدام می توانند اطلاعات فرد را وارد و آن را تکمیل کنند.
شهروندمداری، حفظ امنیت و محرمانگی اطلاعات سلامت، دسترسی شهروندان به پرونده الکترونیک سلامت خود و هم چنین شفافیت عملکرد ارائه دهنگان خدمات و نظارت پذیری آنها توسط بیمه های درمانی و نهادهای سیاستگذار و ناظر از جمله رویکردهای کلان طرح پرونده الکترونیک سلامت است. با این حال این طرح که از اواخر دهه ۸۰ مطرح شده، تاکنون به نتیجه نرسیده است. از جمله موانع اصلی در توسعه سلامت الکترونیک، مقاومت پزشکان و ارائه دهندگان خدمات درمانی است.
بررسی سطح رضایتمندی پزشکان
بهره‌گیری از تجربه سایر کشورها در اجرای پرونده الکترونیک میتواند کمک شایانی به حل مسائل پیش روی اجرای این طرح در کشور داشته باشد. طبق نظرسنجی موسسه امریکایی افکارسنجی هریس (Harris Poll) در سال 2018 دو سوم از پزشکان عمومی از EHRهای فعلی راضی بودند و آن را در بهبود سلامت بیماران و افزایش سطح سلامت موثر می‌دانستند اما برخی پزشکان ایراداتی به آن وارد دانستند و اعلام کردند رضایت کافی از آن ندارند. مدت زمانی که صرف ورود اطلاعات می‌شود، کاهش ارتباط چشمی با بیماران، پیداکردن اطلاعات مورد نیاز در بین جزییات مختلف و زیاد و در نتیجه افزایش زمان ویزیت بیماران از جمله شکایاتی است که این دسته عنوان کرده اند.[1] موسسه هریس نمودار زیر را در رابطه با میزان رضایتمندی پزشکان از پیاده سازی طرح پرونده های الکترونیک منتشر کرده است.[2]
نمودار ۱ – میزان رضایتمندی پزشکان از پرونده الکترونیک
راهکارها و حذف موانع
برای پاسخ به این دغدغه می‌توان از طریق ایجاد انگیزه‌هاي مستقیم یا غیرمستقیم، موجب بهبود مقبولیت پرونده الکترونیک گردید.
آموزش و آشنایی پزشکان هم در جهت طرز کار با نرم‌افزارها و هم توضیح درباره تاثیر استفاده از پرونده‌های الکترونیک در بهبود عملکردها و خدمات در این زمینه لازم است. برخی از پزشکان تصور می کنند که وارد کردن اطلاعات بیمار در سیستم آنها را از جایگاه یک پزشک به یک کارور انسانی تنزل می‌دهد که فرهنگ‌سازی در این زمینه میتواند موثر واقع شود. پیاده‌سازي تدریجی و اختیاري بودن استفاده از EHR در ابتدای طرح از نکات دیگری است که به مرور میتواند پزشکان را با خود همراه کند. امکان استفاده از سیستم قبلی در کنار EHR و به موازات آن آموزشهای گام به گام و آشنایی بیشتر کادر درمانی میتواند به جایگزینی تدریجی پرونده‌های کاغذی با پرونده‌های الکترونیک کمک کند.
مشکل کار با برنامه‌ها مساله‌ای است که بیشتر پزشکان به آن اذعان دارند. به بهبود طراحی رابط کاربری در این زمینه باید توجه شود. یک رابط کاربری گرافیکی کاربرپسند میتواند از اجزای مختلفی نظیر نوار ابزار، منوها، کلیدهای میانبر و… برای فراهم نمودن یک تجربه کاربری آسان و قابل فهم استفاده نماید به طوری که یک کاربر معمولی رایانه بتواند با اندکی گردش در محیط نرم افزار و مطالعه راهنما، بخش اصلی نحوه‌ی کار با آن را متوجه شود. رعایت بیشتر اصول طراحی پایگاه داده‌ها شامل پاسخ به نیازها با کمک یک رابط کاربری ساده و از بین بردن پیچیدگیها، استفاده از اصطلاحات ساده و واضح، تأکید بر عناصر کلیدی و استفاده از رنگ به طور ویژه برای جلب کاربران موثر است.
استفاده از هوش مصنوعی نیز میتواند به کاهش زمان مصرفی برای ورود اطلاعات و درنتیجه افزایش سطح اقبال کادر درمانی بیانجامد. تکنولوژی ضبط صدا و تبدیل گفتار به نوشتار مساله‌ای است که پزشکان به آن علاقه‌مندند. اگر این سیستم به درستی پیاده شود، پزشکان می‌توانند با گفتار به برنامه دستور دهند و مجموعه‌ای از موارد از پیش تعریف شده روی صفحه به نمایش درآید. به عنوان مثال ارتوپد با گفتن جمله «درمان های غیرجراحی پارگی منیسک زانو درج شود»، متن زیر نمایش داده شود:
1- استراحت و کاهش فعالیت ها 2- استفاده از یخ به طور دوره ای و متناوب روی منطقه آسیب دیده 3- انجام ورزش های مربوط به فیزیوتراپی * هشدار: در صورت افزایش تورم یا درد، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.[3]
نتیجه اینکه با آموزش پزشکان و طراحی دقیق تر برنامه های مرتبط با پرونده های الکترونیک با توجه به نیازسنجی کادر پزشکی، می‌توان با در نظر گرفتن نکات مثبت طرح به استقبال آن رفت.
[1] https://www.commonwealthfund.org/blog/2018/electronic-health-record-problem
[2] https://med.stanford.edu/content/dam/sm/ehr/documents/EHR-Poll-Presentation.pdf
[3] https://www.carecloud.com/continuum/how-an-ehr-with-voice-recognition-can-save-time-money/