کرمی که پروانه نمی‌شود / رشته نوغانداری مورد استقبال دانشجویان تربت حیدریه قرار نگرفت

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- مریم ذوالفقاری منظری؛ یکی از اتفاقات مبارکی که در سال‌های اخیر در حوزه دانشگاهی رخ داده، طرح آمایش دانشگاهی است. در این طرح دانشگاه‌ها براساس موقعیت‌های جغرافیایی و استفاده درست از ظرفیت‌های منطقه دسته بندی می‌شوند.

تربت حیدریه و به خصوص منطقه بایگ این شهرستان از سالیان دور یکی از قطب‌های تولید ابریشم و صنعت نوغانداری در کشور بوده است.

شهر «بایگ» یکی از بخش‌های تربت حیدریه به عنوان یکی از کانون‌های ابریشم کشی در ایران است که با وجود بیش از یکهزار دستگاه ابریشم کشی در آن و روستا‌های تابعه بیش از ۷۰ درصد ابریشم کشور را تولید می‌کند و از این لحاظ مقام نخست تولید ابریشم کشور را در اختیار دارد.

این حرفه نیز مانند همه حرفه‌های با قدمت طولانی در فراز و نشیب‌های روزگار دستخوش تغییر و تحولاتی شده و روز به روز از تعداد شاغلان این حرفه کاسته می‌شود.

همه این موارد باعث شد تا اساتید دانشگاه تربت حیدریه رشته نوغانداری در این دانشگاه را فعال کنند، اما دلایل متعددی باعث شد تا این رشته آنطور که باید و شاید مورد استقبال دانشجویان قرار نگیرد.

احمد احمدیان، عضو هیات علمی دانشگاه تربت حیدریه و موسس رشته نوغانداری در دانشگاه تربت حیدریه در این رابطه به خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو گفت: با توجه به اینکه صنعت نوغانداری در تربت حیدریه در حال تبدیل شدن به صنعتی رو به افول بود، حدود ۱۰ سال گذشته پیشنهاد تدریس این رشته به عنوان یک رشته دانشگاهی داده شد تا به این صنعت به صورت علمی و آکادمیک پرداخته شود.

احمدیان با اشاره به اینکه پس از راه اندازی این رشته در دانشگاه تربت حیدریه متاسفانه استقبال از سوی دانشجویان صورت نگرفت، افزود: این عدم استقبال دلایل متعددی از جمله نبود حمایت از سوی وزارت علوم و سازمان سنجش، نبود این رشته در اولویت‌های اول انتخابی دانشجویان، نبود تبلیغات مناسب برای این رشته و ... را داشت.

عضو هیات علمی دانشگاه تربت حیدریه از مهم‌ترین عوامل عدم استقبال دانشجویان نسبت به رشته نوغانداری را نبود آینده شغلی روشن و جایگاه اجتماعی مناسب برای این رشته عنوان کرد و افزود: علاوه بر این تغییر فرهنگ سختکوشی و کار کردن به فرهنگ کار نکردن، مصرف گرایی و کسب بیشترین درآمد با کمترین میزان کار باعث شد تا رشته‌های پر زحمتی همچون نوغانداری به حاشیه رانده شود.

 

وی خاطرنشان کرد: در گذشته یکی از سیاست‌ها در تشکیل کلاس‌های دانشگاهی به این صورت بود که کلاس‌ها باید به حد نصاب حداقل ۱۵ نفر می‌رسیدند. در رشته نوغانداری دانشجو‌ها به حد نصاب نمی‌رسیدند و گاه دانشجویان یک یا دو ترم در این رشته تحصیل می‌کردند و پس از آن تغییر رشته می‌دادند. در واقع دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تربت حیدریه در رشته نوغانداری هیچ فارغ التحصیلی تاکنون نداشته است.

احمدیان گفت: در حال حاضر در دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی بیشترین رشته‌ای که مورد استقبال دانشجویان قرار می‌گیرد رشته گیاهان دارویی است چرا که این رشته بازار کار فراوانی از کشت گیاهان دارویی گرفته تا فرآوری و صنعت و داروسازی دارد و دانشجو با فارغ التحصیلی به راحتی می‌تواند اشتغال مورد نظر خود را دنبال کند. اما متاسفانه این روند در رشته‌هایی همچون نوغانداری به خوبی دیده نشده است.

وی راه نجات صنعت نوغانداری و تولید ابریشم در تربت حیدریه را الگوگیری از صنعت چغندرقند در این منطقه عنوان کرد و افزود: چغندر قند از مرحله کشت، تامین منابع اولیه، تهیه بذر مرغوب، خرید تضمینی محصول از کشاورز توسط کارخانه و دیگر عوامل باعث شده تا این محصول در بین کشاورزان منطقه به خوبی پرداخته شود. در واقع در محصول چغندر قند چرخه کاملی در نظر گرفته شده که درآمد کسب شده از این محصول را تضمین می‌کند و کشاورزان میل و رغبت خوبی نسبت به پرورش چغندرقند از خود نشان می‌دهند.

موسس رشته نوغانداری در دانشگاه تربت حیدریه با بیان اینکه تا زمانی که چنین چرخه کاملی برای صنعت نوغانداری دیده نشود، نمی‌توان انتظار بهبود شرایط را داشت، تاکید کرد: تعاونی‌ها و شرکت‌های متعدد ابریشم وجود دارد، اما همه آن‌ها دچار ناامیدی شده اند و در این میان افراد سودجو بیشترین بهره برداری را از این محصول می‌کنند.

وی فرآوری سنتی و غیراقتصادی را از دیگر عوامل عقب ماندگی تولیدکنندگان داخلی ابریشم در رقابت با دنیا دانست و تصریح کرد: ما برای فرآوری این محصول نیاز به دستگاه‌های پیشرفته داریم. برای مثال در خراسان دستگاه‌های تبدیل نخ ابریشم خام به نخ قابل استفاده را نداریم. وجود این دستگاه در تربت حیدریه یا استان باعث کاهش بخشی از مشکلات نوغانداران شده و همچنین اشتغالزایی مناسبی هم برای مردم به دنبال خواهد داشت.

 

احمدیان فرآوری و پرداختن به فرآورده‌های جانبی محصول ابریشم را راه دیگری برای نجات این صنعت در منطقه عنوان کرد و افزود: برای مثال شفیره کرم ابریشم منبعی غنی از پروتئین و غذایی مناسب دام و طیور است که می‌توان به عنوان یک محصول فرعی پس از جدا کردن رشته‌های ابریشم از کرم مرده (شفیره) مورد استفاده قرار گیرد و تا زمانی که حتی مقدار کمی ابریشم به شفیره چسبیده باشد نمی‌تواند مورد استفاده دام قرار گیرد. چون جدا کردن ابریشم باقی مانده از شفیره دشوار است معمولا نوغانداران از این منبع درآمد به راحتی عبور می‌کنند که این مساله نیازمند حمایت برای تهیه دستگاه‌های مخصوصی است تا نوغانداران از مرحله به مرحله تولید ابریشم نهایت استفاده را ببرند.

موسس رشته نوغانداری در دانشگاه تربت حیدریه یکی از فرآورده‌های جانبی ابریشم را ساخت داروی مفرح ابریشمی عنوان کرد که از ابریشم و زعفران ساخته می‌شود و خاصیت ضد افسردگی دارد و درباره تولید این دارو گفت: دو شرکت در ایران این دارو را تولید می‌کنند. با نگاه جدی به تولید آن می‌توان ارزآوری بسیاری را برای کشور به ارمغان آورد.

وی در نهایت اشاره‌ای به طرح آمایش دانشگاه‌ها داشت و افزود: با توجه به اینکه تربت حیدریه یکی از قطب‌های تولید ابریشم است این طرح می‌تواند در صورت پیگیری مسئولان شهرستان و دانشگاه، رشته نوغانداری را در دانشگاه تربت حیدریه زنده کند.

جواد صداقت جعفری، معاون مرکز جهادکشاورزی بایگ نیز در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، از مشکلات نوغانداران این منطقه گفت.

صداقت جعفری با بیان اینکه کیفیت کرم‌های ابریشم ایرانی نسبت به کرم‌های چینی و وارداتی بسیار بیشتر است و تلفات آن کمتر، اظهار کرد: جعبه‌های کرم ابریشم چینی بین ۲۲ تا ۲۵ هزار کرم دارد و جعبه‌های ایرانی بین ۲۰ تا ۲۲ هزار. هر کرم ابریشم نیز یک پیله دو گرمی تولید می‌کند و ۲۰ هزار کرم ایرانی ۴۰ کیلو ابریشم خالص و ۲۵ هزار کرم چینی ۵۰ کیلو ابریشم تولید می‌کند. اما پایین بودن کیفیت کرم چینی به همان میزان کیفیت ابریشم تولیدی را هم پایین می‌آورد، موضوعی که در کرم داخلی دیده نمی‌شود.

معاون مرکز جهادکشاورزی بایگ به روند واردات کرم چینی به کشور اشاره‌ای کرد و افزود: در مزایده‌ای که دولت بین شرکت‌های نوغانداری می‌گذارد یکی از شرکت‌ها مزایده را برنده می‌شود. این شرکت بنا بر مصالح و منافع خود و با توجه به قیمت دلار، کرم ابریشمی وارد می‌کند که سود خودش در آن باشد و متاسفانه به کیفیت توجهی ندارد. سود این کار در وهله اول به جیب شرکت وارد کننده می‌رود، اما نوغانداری که بیشترین زحمت این چرخه را می‌کشد متضرر اصلی می‌شود.

 

وی با اشاره به اینکه در منطقه بایگ یکهزار و ۲۰۰ کارگاه ابریشم کشی وجود دارد که تنها ۳۰۰ کارگاه از آن فعال است، گفت: کیفیت پایین کرم‌های ابریشم، ابریشم نامرغوبی را تولید می‌کند و در نهایت خرید این ابریشم از نوغاندار با مشکلاتی روبرو می‌شود و این مسائل باعث می‌شود تا رغبت مردم به این حرفه کم شود.

صداقت جعفری یکی دیگر از مشکلات حرفه نوغانداری را خشکسالی و کاهش تعداد درختان توت (منبع اصلی غذایی کرم‌های ابریشم) دانست و خاطرنشان کرد: نوغاندار برای تهیه غذای کرم‌های ابریشم ناچار است با هزینه زیاد آن را از مناطق اطراف خریداری کرده و این به نفع نوغاندار نیست.

وی تولید نخ‌هایی توسط چین مشابه نخ ابریشم را یکی دیگر از مشکلات بر سر راه صنعت نوغانداری کشور دانست و گفت: وقتی صنایع قالی بافی و پارچه بافی با قیمت کمتر می‌توانند این نخ‌های چینی را تهیه کنند، هیچگاه به تولید ابریشم خالص با قیمت بیشتر توسط نوغانداران روی نمی‌آورند.