مرز بین فضای مجازی و حقیقی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- مصطفی حیدری؛* نامش فضای مجازی است یعنی غیر حقیقی، که قاعدتا باید نقطه مقابل فضای حقیقی باشد. در گذشته که صرفا برای سرگرمی، مبادله پیام و دریافت اخبار و اطلاعات استفاده می‌شد این نام برایش مناسب بود. اما آیا الان مرز مشخصی بین فضای مجازی و فضای حقیقی وجود دارد؟

از نظر گذران وقت که در نظر بگیریم، اگر زمانی که صرف خوابیدن و غذا خوردن و بقیه کار‌هایی که هنوز نمی‌توان به صورت مجازی انجام داد صرف می‌شود را فاکتور بگیریم، برای بسیاری از ما مدت زمان زیادی از طول شبانه روز (و در واقع عمر) در فضای مجازی صرف می‌شود. یا مثلا همین اینستاگرام؛ جدای از اینکه محلی است برای تبلیغ کسب و کار، یک عده در همین فضا دارند کار می‌کنند و پول در می‌آورند. پس چندان هم غیر حقیقی نیست!

برای بعضی‌هایمان هم انجام یکسری کار‌ها بدون انتشار گزارش تصویری به مثابه این است که آن کار اصلا انجام نشده است. مثلا اگر به مسافرتی، تفرجگاهی، رستورانی جایی برویم و پست یا استوری از آن منتشر نکنیم اصلا انگار لذت کافی را نبرده ایم و پول و وقتمان به هدر رفته و حتی مواردی هم دیده شده که صرفا برای انتشار استوری به مسافرت و تفریح و رستوران و... می‌روند. انگار جای فضای حقیقی با فضای مجازی دارد عوض می‌شود؛ در فضای حقیقی زحمت می‌کشیم تا در فضای مجازی زندگی کنیم.

در درجه بعدی اصلا حیات فرد بسته به حضور در فضای مجازی می‌شود و این می‌شود که می‌توان فهمید این فرد صبح خود را چگونه آغاز کرده، بعد از خروج از منزل و هنگام رانندگی چه آهنگی گوش داده، در زمان انتظار کدام پایش را روی کدام یکی گذاشته و با چه زاویه‌ای تکان داده، در طول روز چه غذا‌هایی خورده و شب تا چه ساعتی نبردتش خواب! اگر ۱۲ ساعت از شبانه روز گذشت و این فرد استوری منتشر نکرده بود جای نگرانی دارد. فورا به کلانتری اطلاع داده و پزشکی قانونی و بیمارستان‌ها را دنبالشان بگردید چرا که اگر حالشان خیلی وخیم نبود، خودشان عکسی از تزریق سرمشان منتشر می‌کردند.

این احساس نیاز به بقا و حیات مجازی در اکثر قریب به اتفاق افراد وجود دارد و عده‌ای راز بقا را این می‌دانند که درباره هر موضوع و پدیده‌ای اظهار نظر کنند. این کار ضمن رفع این نیاز به فرد احساس آدم حسابی و فعال مدنی، اجتماعی، سیاسی بودن می‌دهد و احساس رضایتمندی فرد از خودش را به خوبی بالا می‌برد. ولی در واقع در اکثر مواقع اصلا اهمیتی ندارد که یک فرد راجع به چه موضوعی چه موضعی می‌گیرد.

مسئله این است که موضوع را کس دیگری تعیین می‌کند. کسی که زمین بازی دست اوست و شاخ‌های مجازی هم در پازل او بازی می‌کنند. کسانی که می‌توانند با پروپاگاندا یک موضوع درجه چندمی را به عنوان اولویت اول جامعه مطرح کنند. حلالی را حرام و حرامی را حلال جلوه دهند و بقیه افراد را به دفاع از آن وادار کنند و دروغی را آنقدر به اشکال گوناگون تکرار کنند که حتی شکی به دروغ بودنش نشود و خیلی کار‌های دیگر و ما هم در یک زنجیره قرار می‌گیریم و مطالبی را بیان و منتشر می‌کنیم که نه به چشم خود دیده ایم و نه شنیده ایم و تنها دلیل ما هم متواتر بودن آن خبر است، اینکه همه هم مثل ما این را می‌گویند.

اما نتیجه نهایی این روند، ساختن یک سبک زندگی خواهد بود که اصلا با دین و فرهنگ و عرف ما کوچکترین همخوانی ندارد. هیچ چیز به اندازه اینستاگرام نمی‌توانست اومانیسم را جا بیندازد. این را که هر فردی بتواند محور قرار گیرد و صفحه‌ای مطابق خواست خودش بسازد و فالور‌هایی هم دورش را بگیرند و دنیایی بسازند که خدا در آن جایی ندارد و فضیلت در آن معنایی ندارد و فرهنگ و قاعده و اخلاق خاصی در آن حکم فرما نیست و هرکس می‌تواند به هر طریقی افراد را به دور خودش جمع کند. تمام شرایط و قوانین وضع شده هم با این هدف است که کسی خارج این دایره بازی نکند و گرنه اصلا بازی داده نمی‌شود و پیجش محدود یا بسته می‌شود.

هیچ چیز به اندازه فضای مجازی نمی‌توانست اصالت لذت را جا بیندازد و همه را در یک مسابقه شرکت بدهد با عنوان «چه کسی بیشتر از بقیه از زندگی اش لذت می‌برد؟» و این بشود که ما از غذا خوردن و تفریح کردن و کتاب خواندن و کار خیر کردن و گناه کردن و... و هر چیز دیگری که بر اساس تفکر و عقاید خودمان از آن لذت می‌بریم عکس و فیلم منتشر کنیم حتی اگر در باطن لذتی نبرده باشیم. فقط برای اثبات اینکه من بهترم، من جذاب ترم، من خوشبخت ترم، من فرهیخته ترم، من... من...

با تمام این‌ها نه خروج کامل از این فضا درست به نظر می‌رسد و نه ماندن و پیروی کردن از آن و اینکه هر جا که شرک و کفر هست مبارزه هست و هر جا مبارزه هست ما هستیم.

*مصطفی حیدری- مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه شهید چمران اهواز