دولت درآمد حاصل از صادرات سوخت را صرف بهبود سیستم حمل و نقل کند

عبدالحسین همتی، عضو هیئت علمی بخش مهندسی نفت دانشگاه شهید باهنر کرمان در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو گفت: نفت و گاز از با ارزش‌ترین مواد در دسترس بشر هستند که می‌توان آن‌ها را به پوشاک، رنگ و صد‌ها ماده مفید دیگر تبدیل کرد؛ در صورتی که نفت را به این مواد باارزش تبدیل کنیم، می‌توان ارزش آن را به بیش از ده برابر افزایش داد. بدترین نوع استفاده از این ماده با ارزش سوختن آن است.

وی ادامه داد: متاسفانه در کشور ما به دلیل یارانه زیادی که برای محموله‌های انرژی لحاظ می‌شود، قیمت پایین این انرژی‌های با ارزش ما را به یکی از پر مصرف‌ترین کشور‌های دنیا در این زمینه تبدیل کرده است.

همتی بیان کرد: در گزارشات سال‌های قبل صندوق بین‌المللی پول، سرانه مصرف انرژی در ایران به ازای هر نفر بیش از ۵ برابر سرانه مصرف کشوری همچون اندونزی، ۲ برابر چین و ۴ برابر کشور هند بوده است.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: از سوی دیگر، این ارزان‌تر بودن مواد سوختی نسبت به کشور‌های همسایه، زمینه قاچاق موادی مانند بنزین را به این کشور‌ها فراهم کرده است. برای کنترل قاچاق بنزین، در سال‌های گذشته استفاده از کارت سوخت برای همه خودرو‌ها در ایران اجباری و به هرکدام ظرفیت مشخصی تخصیص داده شد.

وی بیان کرد: با وجود نقص‌های این طرح، استفاده از کارت سوخت توانست مصرف بنزین کشور را حدود ۱۰ میلیون لیتر در روز کاهش دهد و برای چندین سال مصرف روزانه بنزین کشور را در حدود ۶۵ میلیون لیتر ثابت نگه دارد.

همتی خاطرنشان کرد: در طول این طرح حدود ۶ میلیون کارت سوخت غیرقانونی نیز باطل شد. در سالیان اخیر و پس از برداشته‌شدن طرح کارت سوخت، مصرف روزانه بنزین کشور (به ویژه پس از گران‌شدن دلار) به شدت افزایش یافت و اکنون مصرف روزانه بنزین کشور در حدود ۱۰۰ میلیون لیتر است طبیعتا این مقدار افزایش مصرف بنزین به خاطر استفاده مردم نبوده است و بخش قابل توجهی از آن قاچاق شده است.

این عضو هیئت‌ علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان عنوان کرد: در بعضی از گزارش‌ها میزان قاچاق روزانه به بیش از ۲۰ میلیون لیتر بنزین می‌رسد؛ این در حالی‌ است که ما تا چند سال پیش در برخی برهه‌ها روزانه بیش از ۱۰ میلیون لیتر واردات بنزین به کشور داشته‌ایم.

وی ابراز داشت: برخی از کارشناسان معتقدند میزان خسارت وارد شده به کشور ناشی از برداشته‌شدن کارت سوخت در این چند سال حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان بوده است، یعنی چیزی در حدود یک سوم بودجه عمومی یک سال کشور.

همتی اظهار کرد: با توجه به توضیحات فوق، بازگشت کارت سوخت به کشور ضروری است و باید هرچه سریع‌تر جلوی ضرر و زیان ناشی از حذف کارت سوخت را گرفت البته در اجرای دوباره این طرح مشکلاتی بود و می‌توانست خیلی بهتر اجرا شود.

این عضو هیئت‌ علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان توضیح داد: مشکل اول نحوه اطلاع‌رسانی آن بود که تا چند روز قبل از اجرای طرح، مسئولان بازگشت کارت سوخت و افزایش قیمت را تکذیب می‌کردند و به ناگاه به اطلاع مردم رسید که هر خودرو سهمیه ماهانه‌ای معادل ۶۰ لیتر بنزین با قیمت یک هزار و ۵۰۰ تومان دارد و بنزین آزاد نیز با قیمت ۳ هزار تومن به فروش می‌رسد در حالی که می‌بایست مسئولان با مردم شفاف باشند و زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند و پس از آن قیمت بنزین را افزایش دهند.

وی بیان کرد: افزایش ۵۰ درصدی قیمت بنزین به صورت سهمیه‌ای و ۲۰۰ درصدی به صورت آزاد در جامعه یک شوک و بار روانی جدید ایجاد کرده است و مردم نگرانند که این افزایش قیمت بر روی اجناس دیگر نیز تأثیر بگذارد.

همتی اضافه کرد: دولت ادعا می‌کند که جلوی گران‌شدن قیمت‌ها به دلیل گران‌شدن قیمت بنزین را می‌گیرد، ولی شاید این حرف برای مردم قابل قبول نباشد، زیرا در همین دو سال اخیر دیدند که چگونه افزایش قیمت دلار برروی اجناسی که هیچ ربطی به دلار نداشتند تأثیر گذاشت و دولت نیز نتوانست ان را کنترل کند.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان یادآور شد: البته با کمک مردم شاید بتوان خیلی از این گرانی‌ها را کنترل کرد و مردم در صورت مشاهده گرانی غیر مجاز می‌توانند با شماره‌های ۱۲۴ و ۱۳۵ تماس بگیرند و به دولت در کنترل بازار کمک کنند.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: دلیل مسئولان برای گران‌کردن بنزین قیمت پایین آن نسبت به سایر نقاط جهان است، باید توجه داشت که هرچند که بنزین در ایران ارزان است، ولی حقوق و دستمزد افراد نیز بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی است به طور مثال قیمت یک لیتر بنزین در کانادا حدود یک دلار و حداقل دستمزد یک کارگر در یک ساعت ۱۴ دلار است.

وی تصریح کرد: یعنی با یک ساعت کار می‌تواند ۱۴ لیتر بنزین بخرد؛ در حالی که در ایران میزان دریافتی یک کارگر به ازای یک ساعت کار حدود ۷ هزار و ۵۰۰ تومان است که معادل ۵ لیتر بنزین سهمیه‌ای است. به نظر بنده در شرایط فعلی کشور افزایش قیمت بنزین تأثیرات منفی بیشتری خواهد داشت از طرف دیگر، زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی ما در خیلی از نقاط کشور ضعیف است و افراد ترجیح می‌دهند که از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده نکنند.

همتی متذکر شد: نکته بعدی مصرف بالای بنزین خودور‌های داخلی است که میزان مصرف بنزین کشور را افزایش می‌دهند که منجر به مصرف بیشتر بنزین به ازای مسافت طی‌شده یکسان در ایران نسبت به کشور‌های دیگر می‌شود. به طور خلاصه، نمی‌توان همه مشکل مصرف زیاد انرژی در کشور را به گردن مردم انداخت.

عضو هیئت‌علمی بخش مهندسی نفت دانشگاه شهید باهنر کرمان اشکال دیگر این طرح را تخصیص سهمیه بنزین به خودرو دانست و نه فرد؛ و افزود: به طور مثال، خانواده‌ای که سه خودرو دارد ماهانه ۱۸۰ لیتر سهمیه بنزین دارد و خانواده‌ای که یک خودرو دارد، فقط ۶۰ لیتر سهمیه دارد.

وی ابراز کرد: قیمت واقعی یک لیتر بنزین با محاسبه همه هزینه‌ها حدود ۷ هزار تومان است با این حساب خانواده‌ای که ماهانه ۱۸۰ لیتر سهمیه بنزین دارد به میزان ۹۹۰ هزار تومان از یارانه بیت‌المال استفاده می‌کند در حالی که خانواده‌ای که ۶۰ لیتر سهمیه بنزین دارد ۳۳۰ هزار تومان از بیت‌المال می‌گیرد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان خاطرنشان کرد: باید توجه کرد که حدود نیمی از خانواده‌های ایرانی خودرو ندارند و عملا حق آن‌ها ضایع می‌شود. همچنین قیمت بنزین آزاد ۳ هزار تومان نیز نمی‌تواند جلوی قاچاق بنزین را بگیرد، زیرا قیمت بنزین در کشور‌های همسایه به طور میانگین بالای ۸ هزار تومان است شاید مناسب‌تر بود که سهمیه بنزین به ازای هر فرد اختصاص پیدا می‌کرد و نه خودرو که حقی از کسی ضایع نشود.

وی ادامه داد: اشکال بعدی این طرح نحوه دادن یارانه جدید به مردم است. به طور مثال به خانواده‌هایی که بالای ۵ عضو دارند، معادل خانواده‌های ۵ عضوی یارانه دریافت می‌کنند و این کار عملا خانواده‌ها را تشویق می‌کند که بیش از ۳ فرزند نیاورند درحالی که خیلی از کشور‌های دنیا سیاست‌های تشویقی برای فرزندآوری قرار داده‌اند.

همتی عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان بیان داشت: از دیگر اشکالات این طرح، نحوه سهمیه‌بندی بنزین خودرو‌های شخصی و عمومی است برای خودرو‌های شخصی سهمیه ۶۰ لیتر در ماه در نظر گرفته شده است درحالی که برای وانت‌های پرمصرف ۳۰۰ و وانت‌های کم‌مصرف ۲۰۰ لیتر اختصاص یافته است.

 

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان اضافه کرد: اگر این وانت‌ها برای خدمات عمومی به مردم استفاده شوند این میزان بنزین اشکالی ندارد، ولی اگر برای مصارف شخصی باشد دلیلی ندارد این مقدار سهمیه بنزین دریافت کنند خودرویی که ماهیانه ۳۰۰ لیتر سهمیه بنزین دارد عملا یک میلیون و ۶۵۰ هزار تومان از بیت‌المال برای مصارف شخصی خود استفاده کرده است.

 

وی تصریح کرد: برای تاکسی‌های بین‌شهری ماهیانه ۷۵۰ لیتر بنزین در نظر گرفته شده که عملا سالانه حدود ۵۰ میلیون تومان به این خودرو‌ها یارانه داده می‌شود. اگر به طور متوسط یک خودرو ۲۰ سال از این یارانه استفاده کند حدود یک میلیارد تومان به آن یارانه سوخت داده شده است درحالی که می‌توانیم با مبلغی بسیار کمتر از ۲۰۰، ۳۰۰ میلیون تومان خودرویی با سوخت بسیار پایین‌تر در اختیار سیستم حمل و نقل بین‌شهری قرار داد که هم رفاه مردم بیشتر شود و هم امنیت جانی آن‌ها افزایش یابد و از طرفی از لحاظ اقتصادی نیز به صرفه باشد. همچنین برای تاکسی‌های درون شهری می‌توان از خودرو‌های هیبریدی استفاده کرد که به مراتب مصرف سوخت کمتری دارند و اقتصادی‌تر هستند.

 

همتی خاطرنشان کرد: نکته‌ای که باید بدان توجه شود درآمد دولت از افزایش قیمت بنزین است دولت مدعی است که تمام عواید حاصل از افزایش قیمت بنزین را به مردم بر می‌گرداند باید توجه داشت که مصرف بنزین در کشور با این طرح جدید در آینده‌ای نه چندان دور حداقل ده میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد و دولت آن را صادر می‌کند. باید دولت این مقدار صادرات را که درآمد بسیار زیادی برای کشور است را صرف بهبود سیستم حمل و نقل کشور کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان اظهار داشت: می‌توان این چنین جمع‌بندی کرد که با وجود همه مشکلاتی که سهمیه‌بندی جدید بنزین دارد حرکت مثبتی به سمت هدفمندی یارانه‌ها صورت گرفته و باید به دولت کمک کرد بتواند نقص‌های این طرح را برطرف کند و عملا بیت‌المال را عادلانه‌تر بین مردم تقسیم کند.