شیرهای پاستوریزه سمی یا سالم ؟!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، روز گذشته بود که در یک برنامه‌ تلویزیونی آلوده بودن مواد لبنی به خصوص شیرهای پاستوریزه به سم «آفلاتوکسین»، از سوی بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران مطرح شد که به سرعت در فضای مجازی پیچید و به حد زیادی مردم را نگران کرد.

این کارشناس بهداشت با بیان اینکه در میان 10 کشور خاورمیانه ایران رتبه آخر را از لحاظ  میزان وجود سم آفلاتوکسین در شیر را دارد گفت: «بر اساس تحقیق انجام شده 33 در صد شیرهای عرضه شده در کشور به سم آفلاتوکسین  آلوده بوده اند.»

به دنبال این اظهار نظر جنجالی، سازمان ملی استاندارد اظهارنظر کارشناس میهمان صدا و سیما درخصوص آلودگی شیر پاستوریزه به سم آفلاتوکسین را تکذیب و بیانیه‌ای در این مورد صادر کرد.

در بخشی از این بیانیه آمده است: " در کشور ما تولید شیر و فرآورده لبنی به صورت صنعتی در سال ۱۳۳۳ در کارخانه شیر تهران شروع  و این کارخانه در سال ۱۳۳۶ با ظرفیت ۴۵ تن در روز مورد بهره برداری قرار گرفت به تدریج و با افزایش جمعیت بر تعداد واحدهای تولیدکننده نیز افزوده شد. در حال حاضر ۴۶۹ واحد تولیدی در زمینه تولید شیر پاستوریزه فعالیت دارند که از این تعداد 451 واحد تولیدی (۹۵ درصد ) موفق به دریافت پروانه کاربرد علامت استاندارد ملی ایران شده اند و ۱۸ واحد تولیدی نیز در مراحل دریافت پروانه نشان استاندارد هستند.

برای واگذاری پروانه، کل فرآیند تولید از مواد اولیه تا محصول نهایی تحت کنترل و بازرسی سازمان ملی استاندارد ایران قرار می گیرد و در صورت وجود هرگونه آلودگی و یا سم، به طور حتم با آن برخورد شده و از چرخه مصرف خارج می‌شود. علاوه بر آن، با اجرای طرح کنترل بازار، صدها نمونه از سطح بازار در سراسر کشور خریداری و آزمایش می شود، لذا آماری که توسط فرد به اصطلاح کارشناس داده شده، واقعیت ندارد! "

ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت، نیز با بیان اینکه حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه‌ترین کدکس‌ها را دارند هم آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد، گفت: باید توجه داشت میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در تمام شیرهای کشور است. اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد، خود عدد تقریباً بالا است چون عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است. اگر کدکس ایران باشد حدود ۱۰۰ است که قابل قبول و اگر کدکس آمریکا باشد که میزان آن ۵۰۰ نانوگرم است و با این معیار، تقریباً تمام نمونه‌ها قابل قبول هستند.

طبق اعلام سازمان دامپزشکی، بر اساس برنامه‌های توسعه ای انجام گرفته در کشور، در حال حاضر 400 کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه‌ تولید شیر خام رتبه 11 دنیا هستیم. در حوزه‌ تأمین ماده اولیه کارخانجات لبنی تعداد 1600 مرکز جمع‌آوری شیر خام و صنایع وابسته در حال فعالیت هستند.

در این مراکز در چهارچوب ضوابط بهداشتی دامپزشکی کنترل های تخصصی بهداشتی اعم از نمونه برداری و آزمایشات لازم صورت می پذیرد و حمل و نقل شیر و فرآوردهاى آن با مدرنترین روش های بهداشتی صورت می پذیرد و حتی تردد وسائط نقلیه شیر و فرآورده های لبنی رصد و پایش می شود که مواد اولیه 400 کارخانه تولید لبنیات کشور را فراهم می‌کنند.

برنامه‌های بهداشتی سلامت شیر و فرآورده لبنی در تمامی سطوح از جمله مدیریت بهداشت گاوداری‌ها، مدیریت بهداشت در مراکز جمع آوری شیر و مدیریت بهداشت در کارخانجات شیر و لبنیات مطابق با استانداردهای ملی و کدکس آلیمانتاریوس ( استاندارد بین المللى) صورت می‌پذیرد. تمامى این مراحل تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور و وزارت بهداشت بصورت دائم و مستمر صورت می‌پذیرد.

نظر سازمان جهانی در مورد سم " آفلاتوکسین"

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی آفلاتوکسین خطر جدی برای سلامتی انسان و دام دارد و ماده‌ای سمی است که توسط انواعی از قارچ‌ها که به طور طبیعی در طبیعت وجود دارد، تولید می‌شود.آفلاتوکسین می‌تواند محصولات غذایی را آلوده کرده و تهدید جدی برای سلامی انسان و دام باشد اما اگر از میزان مشخصی بیشتر نباشد خطر ندارد.

برآوردها از میزان قرار گرفتن در معرض سم آفلاتوکسین نشان می دهد که میزان آن در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه متفاوت است بر اساس استاندارد  کدکس در کشورهای توسعه یافته هر فرد کمتر از یک میکرو گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز در معرض این سم قرار دارد. در حالی که این رقم در برخی از کشورهای آفریقایی از 100 میکروگرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز متجاوز می‌شود این استاندارد درباره شیر، خشکبار و انجیر خشک بین نیم تا 15 میکروگرم بر هر کیلوگرم وزن بدن است.

چندین نوع از آفلاتوکسین که شاید بیش از 14 نوع در طبیعت وجود دارد اما 4 نوع آفلاتوکسین شامل B1، B2 ،  و G1  و G2 عموماً برای سلامتی انسان و حیوان خطرناک هستند و در اکثر محصولات غذایی یافت می‌شوند.

حفظ سلامت، افزایش توان کاری، طول عمر و پیشگیری از ناتوانی زودهنگام در کهولت سن از دیگر مزایای مصرف روزانه آن است. این ویژگی‌ها زمانی تحقق خواهد یافت که مصرف شیر در تمام طول زندگی تداوم داشته باشد و مصرف آن در هیچ مقطع سنی قطع نشود.

بر اساس بررسی های کارشناسی، مصرف سرانه شیر در کشور ما بسیار کمتر از میزان مطلوب و استاندارد موجود است. البته مطالعات مصرف غذایی خانوارهای ایرانی بیانگر آن است که سرانه مصرف از ۱۳۰ گرم در روز به ۱۹۰ گرم افزایش یافته است، اما همچنان از مقدار توصیه شده در سبد مطلوب غذایی کمتر است. بنابراین بنظر می رسد  قبل از اظهار نظر یک فرد در رسانه ملی آن هم در چنین مسئله حساسیت برانگیزی بهتر است بررسی های لازم صورت گیرد و صحت و سقم مسئله تایید شود تا اینگونه با حرف های بی اساس مردم دچار نگرانی و سردرگمی نشوند!