پرونده ویژه | وعده‌های پوچ_ مناطق آزاد؛
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حنانه جانمحمدی؛ مناطق آزاد بیشتر از اینکه راهی برای واردات صحیح و اصولی باشد راهی برای قاچاق باز کرده است. این مناطق در ایران به دلایل مختلفی در تمام این سال‌ها نتوانستند به کارکرد مطلوب خود دست پیدا کنند و از گرد رقابت با همتایان خود جاماندند؛ همین مساله موجب شد این نواحی به فرصتی طلایی برای رانت خواران تبدیل شود و محلی برای توسعه زمین خواری، دریاخواری، قاچاق و فرار مالیاتی را ایجاد کند.
از جمله مهمترین دلایلی که باعث عقب ماندگی مناطق آزاد ایران شد، فقدان زیرساخت‌های مورد نیاز بود که اجازه پیشرفت مناطق آزاد ایران را مشابه آنچه در کشور‌های همسایه وجود داشت، به آن نداد. در ابتدای طرح ریزی مناطق آزاد در قسمت‌ها و نواحی مختلف، بخصوص قسمت‌های مرزی و بندر‌ها و استان‌هایی که به دریا وصل می‌شوند آنچه بیشتر از رشد اقتصادی به چشم آمد، افزایش روزافزون قاچاق بود. در آغاز با وعده‌های اشتغال زایی و رشد کار و کاسبی بومیان طرح منطقه آزاد در میان مردم راه افتاد، اما بعد از چند سال چیزی جز بازار متروکه و خالی از فروشنده و خریدار در اکثر آن‌ها باقی نماند.
آنچه روشن است وجود قاچاق در این مناطق است. غالبا مناطق آزاد در مرزها و بندرهای کشور راه‌اندازی شده و از این‌رو میتواند مسیر مناسبی برای تبادل کالا باشد. با توجه به اینکه همواره مناطق آزاد، مناطق ویژه‌ای برای رانت‌خواران بوده، سهم‌خواهی بیش از حد ویژه‌خواران، باعث بالا رفتن میزان قاچاق و جلوگیری از رشد و توسعه منطقه شده است.
بنا بر اصول اقتصادی، مناطق آزاد ایجاد می‌شود تا دولت با استفاده از جاذبهها و مشوقهایی نظیر عوارض گمرکی صفر، بخشش مالیاتی و دهها امتیاز دیگر، هم زمینه حضور سرمایهگذاران و هم اشتغال افراد این مناطق را فراهم کند. در این میان تنها جزیره کیش است که توانسته است در امر جذب گردشگر موفق عمل کند هرچند که در نوع خودش عملکرد ویژه‌ای نداشته، اما به نسبت بقیه شرایط بهتری دارد.
می‌توان گفت: این مناطق دیگر جایی برای رشد اقتصادی ندارند؛ بلکه زمینه را برای فساد بیشتر هموار کرده اند. عده‌ای با رانت توانسته اند حلقه کوچکی در واردات کالا‌ها ایجاد کنند و دامنه فساد خصوصا در استان‌های محروم مثل سیستان و بلوچستان را افزایش بدهند. یقینا مناطق آزاد می‌توانستد اگر با اهداف درست و بلند مدت پیش بروند بومیان را از دامن بیکاری نجات بدهند و باب اشتغال را برایشان باز کنند، اما حالا چیزی جز باند‌های فساد و حلقه‌های ثروت در این نواحی کار را پیش نمی‌برند.
یکی از مناطق آزادی که حواشی اطراف آن زیاد به گوش می‌رسد، منطقه آزاد چابهار است که در این خصوص گفتگویی با یکی از فعالان دانشجویی سیستان و بلوچستان داشتیم. جواد عمرانی در خصوص منطقه آزاد چابهار به خبرنگار دانشجو گفت: مناطق آزاد قرار بود تسکینی بر اقتصاد ایران و مسبب رشد و پیشرفت آن باشد، اما با این حال شاهد این هستیم که سهم واردات در مناطق آزاد بیش از ۸۰ درصد است.
از جمله مهمترین دلایلی که باعث عقب ماندگی مناطق آزاد ایران شد، فقدان زیرساخت‌های مورد نیاز بود که اجازه پیشرفت مناطق آزاد ایران را مشابه آنچه در کشور‌های همسایه وجود داشت، به آن نداد. در ابتدای طرح ریزی مناطق آزاد در قسمت‌ها و نواحی مختلف، بخصوص قسمت‌های مرزی و بندر‌ها و استان‌هایی که به دریا وصل می‌شوند آنچه بیشتر از رشد اقتصادی به چشم آمد، افزایش روزافزون قاچاق بود. در آغاز با وعده‌های اشتغال زایی و رشد کار و کاسبی بومیان طرح منطقه آزاد در میان مردم راه افتاد، اما بعد از چند سال چیزی جز بازار متروکه و خالی از فروشنده و خریدار در اکثر آن‌ها باقی نماند.
آنچه روشن است وجود قاچاق در این مناطق است. غالبا مناطق آزاد در مرزها و بندرهای کشور راه‌اندازی شده و از این‌رو میتواند مسیر مناسبی برای تبادل کالا باشد. با توجه به اینکه همواره مناطق آزاد، مناطق ویژه‌ای برای رانت‌خواران بوده، سهم‌خواهی بیش از حد ویژه‌خواران، باعث بالا رفتن میزان قاچاق و جلوگیری از رشد و توسعه منطقه شده است.
بنا بر اصول اقتصادی، مناطق آزاد ایجاد می‌شود تا دولت با استفاده از جاذبهها و مشوقهایی نظیر عوارض گمرکی صفر، بخشش مالیاتی و دهها امتیاز دیگر، هم زمینه حضور سرمایهگذاران و هم اشتغال افراد این مناطق را فراهم کند. در این میان تنها جزیره کیش است که توانسته است در امر جذب گردشگر موفق عمل کند هرچند که در نوع خودش عملکرد ویژه‌ای نداشته، اما به نسبت بقیه شرایط بهتری دارد.
می‌توان گفت: این مناطق دیگر جایی برای رشد اقتصادی ندارند؛ بلکه زمینه را برای فساد بیشتر هموار کرده اند. عده‌ای با رانت توانسته اند حلقه کوچکی در واردات کالا‌ها ایجاد کنند و دامنه فساد خصوصا در استان‌های محروم مثل سیستان و بلوچستان را افزایش بدهند. یقینا مناطق آزاد می‌توانستد اگر با اهداف درست و بلند مدت پیش بروند بومیان را از دامن بیکاری نجات بدهند و باب اشتغال را برایشان باز کنند، اما حالا چیزی جز باند‌های فساد و حلقه‌های ثروت در این نواحی کار را پیش نمی‌برند.
یکی از مناطق آزادی که حواشی اطراف آن زیاد به گوش می‌رسد، منطقه آزاد چابهار است که در این خصوص گفتگویی با یکی از فعالان دانشجویی سیستان و بلوچستان داشتیم. جواد عمرانی در خصوص منطقه آزاد چابهار به خبرنگار دانشجو گفت: مناطق آزاد قرار بود تسکینی بر اقتصاد ایران و مسبب رشد و پیشرفت آن باشد، اما با این حال شاهد این هستیم که سهم واردات در مناطق آزاد بیش از ۸۰ درصد است.
عمرانی در ادامه گفت: به عنوان نمونه منطقه آزاد چابهار را که نگاه کنید سهم مشکلاتی نظیر حاشیه نشینی، بیکاری و ... کمتر از بقیه استان‌ها نیست با اینکه قرار بود اوضاع متفاوت با این باشد.
این فعال داهشگاهی افزود: اکثر افراد سرمایه گذار در این منطقه غیربومی هستند که به هر دلیلی مثل رانت توانسته اند آنجا را تصاحب کنند. درواقع بیشتر کسانی که بومی نیستند غالبا متصل به باند ثروت و قدرت در این استان هستند.
وی افزود: چه معنایی دارد که یک سری افراد به خصوص در آنجا سرمایه گذاری کرده و واردات خود را آزادانه انجام بدهند، اما متاسفانه همان کالا را هم از بازار دریغ کنند و در انبار‌های بزرگ خود به اصطلاح دپو کنند و کسی هم کاری به کار آن‌ها نداشته باشد.
عمرانی در پایان گفت: نمونه آخر هم که این روز‌ها بسیار مطرح است منطقه آزاد سیستان است که بررسی‌ها نشان از آن دارد که در صورت تصویب این مسئله نه تنها دردی از مردم آنجا دوا نمی‌شود بلکه مشکلاتشان چند برابر خواهد شد.
جای تعجب دارد که منطقه آزاد چابهار با قدمتی بالغ بر ۲۸ سال سن به محلی برای مال اندوزی عده‌ای خاص و به اصطلاح چراغ خاموش شده و به جای اشتغال زایی مسبب اختلاف طبقاتی بیشتر و بیشتر بین مردم استان شده است. در صورتی می‌توان گفت که توسعه مناطق آزاد موفق آمیز بوده که از گذشته درس بگیرد و هدف خود را ایجاد مناطق آزاد محرومیت زدایی و کمک به تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی از جمله تولید و اشتغال بداند نه بازاری برای واردات.
سلیمان رضائیان، فعال دانشجویی سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در خصوص ابهاماتی که پیرامون مناطق آزاد خصوصا چابهار وجود دارد گفت: متاسفانه گسترش مناطق آزاد تبدیل به یک بازی سیاسی برای تحریک مردم و جذب آرا برای نمایندگان شده است.
رضائیان در ادامه گفت: به دلیل نظارت حداقلی بر روی مناطق آزاد دامنه فساد در آنجا بسیار گسترده‌تر از بقیه نواحی است و همین موضوع باعث فساد و رانت در استان‌های مرزی شده است. چابهار از این قاعده مستثنی نبوده و در دست جریان‌ها و گروه‌های خاصی افتاده است.
فعال دانشحویی سیستان و بلوچستان در ادامه گفت: این طرح در ابتدا به دلیل رونق اشتغال زایی در استان روی کار آمد، اما الان نقش افراد بومی در هاله‌ای از ابهام است و از آن‌ها استفاده چندانی نشد. این مسئله باعث به وجود آمدن اختلاف طبقانی در بین مردم چابهار و منطقه آزاد چابهار شده و بهتر است بگویم چابهار یک حاشیه نشینی در حاشیه نشینی است.
وی در ادامه گفت: این طرح به بهانه پیشرفت پا گرفت، اما اکنون نتیجه‌ای جز حاشیه نشینی ندارد. بر اساس آمار بزرگترین حاشیه نشینی کشور از لحاظ جمعیت مربوط به شهرستان چابهار است. از حلبی آباد‌ها گرفته تا کارتن خواب ها؛ که این‌ها به حاشیه‌ای در کنار حاشیه نشینی تبدیل شدند.
رضائیان افزود: چابهار به جای اینکه به بندری برای صادرات کالای ایرانی و حمایت از اقتصاد مقاومتی بشود، وارد کننده شده است. من حتی در نگاهی که به سایت منطه آزاد چابهار انداختم متوجه این نکته شدم که حتی کارگر‌هایی که در آنجا مشغول به کار هستند وارداتی هستند و از چین آمدند.
فعال دانشجویی سیستان و بلوچستان تاکید کرد: افراد بومی چابهار نقشی در آنجا ندارند اگر هم داشته باشند که بعید می‌دانم، در حد کارگری است. مدتی پیش قرار بر این بود که منطقه آزادی در شهر زابل نیز تاسیس بکنند، اما با توجه به اوضاعی که مناطق آزاد دارند و تقریبا غیر موفق بودند، این مسئله با واکنش تشکل‌ها و جنبش‌های گوناگون مواجه شد.
وی در پایان تصریح کرد: طرح منطقه آزاد زابل با واکنش‌های امام جمعه زابل و چند تن از مسئولان مواجه شد، چون اگر قرار باشد روندی مثل چابهار تکرار بشود و در زابل نیز شاهد حاشیه نشینی در حاشیه نشینی باشیم و کار از دست بومیان در برود بهتر است اصلا اجرا نشود و نکته دیگر اینکه برای حمایت از تولیدات داخلی به جای واردات به صادرات بپردازند.
مناطق آزادی که قرار بود کمک به حل مشکلات جاری در زندگی مردم بکند حال تبدیل به شبکه پرنفوذ ثروت و قدرتی شده که هیچ کس توان مبارزه با آن را ندارد. در استان محرومی مثل سیستان و بلوچستان که تقریبا انجام کار‌های صنعتی مساوی با صفر است رشد این منطقه کورسوی روشنی برای اشتغال و حل بخشی از مشکلات جوانان بود، اما در حال حاضر به محروم‌تر شدن آن‌ها دامن زده است.
فعال دانشحویی سیستان و بلوچستان در ادامه گفت: این طرح در ابتدا به دلیل رونق اشتغال زایی در استان روی کار آمد، اما الان نقش افراد بومی در هاله‌ای از ابهام است و از آن‌ها استفاده چندانی نشد. این مسئله باعث به وجود آمدن اختلاف طبقانی در بین مردم چابهار و منطقه آزاد چابهار شده و بهتر است بگویم چابهار یک حاشیه نشینی در حاشیه نشینی است.
وی در ادامه گفت: این طرح به بهانه پیشرفت پا گرفت، اما اکنون نتیجه‌ای جز حاشیه نشینی ندارد. بر اساس آمار بزرگترین حاشیه نشینی کشور از لحاظ جمعیت مربوط به شهرستان چابهار است. از حلبی آباد‌ها گرفته تا کارتن خواب ها؛ که این‌ها به حاشیه‌ای در کنار حاشیه نشینی تبدیل شدند.
رضائیان افزود: چابهار به جای اینکه به بندری برای صادرات کالای ایرانی و حمایت از اقتصاد مقاومتی بشود، وارد کننده شده است. من حتی در نگاهی که به سایت منطه آزاد چابهار انداختم متوجه این نکته شدم که حتی کارگر‌هایی که در آنجا مشغول به کار هستند وارداتی هستند و از چین آمدند.
فعال دانشجویی سیستان و بلوچستان تاکید کرد: افراد بومی چابهار نقشی در آنجا ندارند اگر هم داشته باشند که بعید می‌دانم، در حد کارگری است. مدتی پیش قرار بر این بود که منطقه آزادی در شهر زابل نیز تاسیس بکنند، اما با توجه به اوضاعی که مناطق آزاد دارند و تقریبا غیر موفق بودند، این مسئله با واکنش تشکل‌ها و جنبش‌های گوناگون مواجه شد.
وی در پایان تصریح کرد: طرح منطقه آزاد زابل با واکنش‌های امام جمعه زابل و چند تن از مسئولان مواجه شد، چون اگر قرار باشد روندی مثل چابهار تکرار بشود و در زابل نیز شاهد حاشیه نشینی در حاشیه نشینی باشیم و کار از دست بومیان در برود بهتر است اصلا اجرا نشود و نکته دیگر اینکه برای حمایت از تولیدات داخلی به جای واردات به صادرات بپردازند.
مناطق آزادی که قرار بود کمک به حل مشکلات جاری در زندگی مردم بکند حال تبدیل به شبکه پرنفوذ ثروت و قدرتی شده که هیچ کس توان مبارزه با آن را ندارد. در استان محرومی مثل سیستان و بلوچستان که تقریبا انجام کار‌های صنعتی مساوی با صفر است رشد این منطقه کورسوی روشنی برای اشتغال و حل بخشی از مشکلات جوانان بود، اما در حال حاضر به محروم‌تر شدن آن‌ها دامن زده است.
ارسال نظرات