آسیب اجتماعی زنان چالش سنگین جامعه/ مسوول این آسیب‌ها کیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، «۷۰ درصد تماس‌های خط ملی اعتیاد را زنان تشکیل می‌دهند که غالباً مادران و همسران نگران هستند...»این گزاره واقعیت محتمل ذهن ما را تایید می‌کند؛ عموما این زنان هستند که فضای آشفته خانواده‌های آسیب‌دیده را آرام می‌کنند. حالا تصور کنید همین زن که مرهم درد‌های عمیق بود، دچار آسیب شود؛ چه اتفاقی خواهد افتاد؟

 

آسیب‌های اجتماعی زنان چالش‌های سنگین‌تری را برای جامعه ایجاد می‌کند؛ اعتیاد، بی خانمانی، تن‌فروشی، فرار از خانه، خشونت دیدن، از دست دادن همسر و ... همگی از جمله آسیب‌هایی هستند که گاه در کنار هم چرخه منحوسی را برای نابودی یک زن و به تبع آن افراد خانواده و جامعه ایجاد می‌کنند.

در ادامه عملکرد «سازمان بهزیستی کشور» و «کمیته امداد امام خمینی (ره)» به عنوان دو نهاد اصلی مسئول در حوزه آسیب‌های اجتماعی و برخی نهاد‌های مرتبط دیگر را با محوریت آسیب‌های اجتماعی زنان بررسی می‌کنیم.

طبق سرشماری سال ۹۰ حدود دو و نیم میلیون و سال ۹۵ حدود سه میلیون خانوار با سرپرست زن در ایران وجود دارد که متاسفانه هر سال این بخش از زنان درصد بالاتری از کل سرپرستان را به خود اختصاص می‌دهند. خدماتی که مجموعه‌های مختلف به زنان سرپرست ارائه می‌دهند شامل پرداخت مستمری، پوشش بیمه‌ای، توانمندسازی جهت اشغال، مشاوره‌ها، حمایت از فرزندان، کمک به تهیه مسکن، اعطای وام و کمک به ازدواج مجدد می‌شود. برای سنجش عملکرد نهاد‌ها نگاهی به آمار‌ها کمک می‌کند:

 

طبق سرشماری سال ۹۵ از کل خانوار‌های زن سرپرست در حدود ۲ میلیون خانوار هیچ یک از اعضا شاغل نیستند البته بخشی از این خانوار‌ها امکان بالقوه داشتن فرد شاغل را دارند.

 

از سوی دیگر طبق همین سرشماری حدود ۱،۵ میلیون سرپرست زن از کل سرپرستان زن، بالای ۶۰ سال سن دارند.

 

طبق پژوهش «بررسی ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و سلامت خانوار‌های زن سرپرست با تاکید بر سیاست‌ها و برنامه‌های پشتیبانی» در سال ۹۱ از رقم حدود ۲،۵ میلیونی خانوار‌های زن سرپرست حدود ۱،۱ میلیون خانوار، بسیار نیازمند (در دهک‌های اول و دوم درآمدی) بر آورد شده‌اند.

 

گرچه شاخص دقیقی در دسترس نیست، اما با مجموع این آمار‌ها می‌توان در حالت خوشبینانه حدس زد که تا سال ۹۵ بین یک تا یک و نیم میلیون از خانوار‌های زن سرپرست مستحق دریافت مستمری بودند.

 

گرچه درصد خانوار‌های تحت پوشش این سازمان در طی سال‌های مختلف افزایش یافته است، اما در پایان سال ۹۷ به گفته رئیس سازمان بهزیستی از تعداد ذکر شده سرپرستان نیازمند حمایت تنها حدود ۲۵۰ هزار نفر تحت پوشش این سازمان قرار گرفتند و مستمری دریافت می‌کنند. دریافت مستمری زنان سرپرست از بهزیستی شروطی دارد که از جمله آن‌ها این است که درآمد ماهیانه خانواده از ۴۰ درصد حداقل دستمزد قانون استخدام کشوری کمتر باشد و همچنین از کار افتادگی سرپرست خانوار مورد تایید قرار بگیرد.

 

 

گروه‌های همیار گروه‌هایی هستند که در آن‌ها زنان سرپرست خانوار با مشارکت و همیاری و کمک به یکدیگر در راستای توانمندسازی خود و خانواده‌هایشان فعالیت می‌کنند. این طرح از سال ۷۹ دربهزیستی اجرا می‌گردد. در سال ۹۷، ۱،۳۰۰ گروه همیار ۵ تا ۶ نفره تحت پوشش بهزیستی قرار داشتند. یک مددکار از بدو شروع کار گروه تا رسیدن به خودکفایی و بازتوانی در کنار آنان قرار دارد.

 

به گفته مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان بهزیستی در سال ۹۸، ۵۱/۵ هزار زن سرپرست خانواده شهری و ۵۱/۵ هزار زن سرپرست خانوار روستایی و عشایری تحت پوشش بیمه اجتماعی بودند.

هر سال آمار دقیق تعداد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد در سالنامه‌های مرکز آمار منتشر می‌گردد. سالنامه آماری سال ۹۶ نشان می‌دهد که از بین ۱،۵ خانوار مورد حمایت کمیته امداد حدود ۹۴۰ هزار خانوار با سرپرست زن بودند.

 

نزدیک به یک میلیون زن تحت پوشش درصد بالایی از زنان سرپرست خانوار مستحق دریافت مستمری را پوشش می‌دهد که بر این اساس می‌توان کمیته امداد را بزرگترین حامی زنان سرپرست خانوار به لحاظ تعداد اعلام نمود.

 

 

 

یکی از رویکرد‌های متفاوتی که کمیته امداد در خصوص زنان سرپرست خانوار در پیش گرفته است کمک به ازدواج مجدد آنان است. در اسفند ماه سال ۹۷ کمیته امداد سامانه‌ای جهت ثبت اینترنتی درخواست‌های مددجویان رونمایی نمود که یکی از درخواست‌ها جهیزیه ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار بود.

از سال ۹۰ مقرر گردیده بود که زنان سرپرست خانوار از طریق معرفی دو نهاد حمایتی بهزیستی و کمیته امداد تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار بگیرند. پس از ابلاغ برنامه ششم توسعه جلسات متعددی بین نهاد‌های مختلف در راستای تعیین سهمیه و همچنین اولویت‌بندی برگزار گردید و در سال ۹۸ طبق اعلام محمود علی بخشی رئیس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تامین اجتماعی ۱۳۵ هزار نفر تحت پوشش تعهدات بیمه قرار گرفتند که از این تعداد ۸۶ هزار نفر از سوی کمیته امداد و ۴۹ هزار نفر از سوی بهزیستی معرفی شدند. در این بیمه پس از ۱۰ سال پرداخت حق بیمه از سوی نهاد‌های حمایتی، زن سرپرست خانوار می‌تواند از مستمری بازنشستگی برخوردار شود و از حمایت این نهاد‌ها خارج گردد. هنوز تعداد زنان سرپرست دارای بیمه بسیار پایین است؛ هرچند همین اعداد نیز از زبان مسئولین مختلف به صورت‌های متفاوتی منتشر می‌گردد.

پرویز فتاح رئیس پیشین کمیته امداد در نشستی خبری اعلام نمود که زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد بسته به نیاز می‌توانند از هرکدام از ۲۰ خدمت ارائه شده این نهاد استفاده کنند؛ مانند کمک به تحصیل فرزندان خانوارها.


در سال ۹۸ تفاهم‌نامه‌ای بین معاونت امور زنان و خانواده و بانک‌های توسعه تعاون، رفاه کارگران و قرض الحسنه مهر ایران منعقد گردید که طبق آن ۳۸ هزار زن سرپرست خانوار می‌توانند تا سقف سه میلیون تومان وام قرض‌الحسنه دریافت نمایند. این رقم به گفته مسئولان از این جهت تعیین گردیده است که زنان سرپرست خانوار در برخی مناطق بین ۲ تا ۳ میلیون وام درخواست می‌کنند، اما به طور کلی این رقم در شرایط کنونی اقتصاد بسیار پایین است و نمی‌تواند کمک شایانی به شرایط یک خانواده کند.