معدن آلبلاغ اسفراین؛ نعمت یا نقمت؟ / سفره‌ای که این بار برای مردم پهن شد!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حسین اکبری؛ کشور‌های زیادی هستند که آرزو دارند که یک معدن با کم ارزش‌ترین منابع را در اختیار داشته باشند تا با استفاده از آن کشورشان را رشد دهند؛ اما این آرزو نه تنها در کشور ما وجود ندارد بلکه ایران یکی از کشور‌های سرشار از منابع معدنی نیز هست.

از گذشته این انتقاد وجود داشته که از این ثروت در کشور به خوبی استفاده نمی‌شود؛ نمونه بومی شده این بی توجهی را می‌توان  در معادن خراسان شمالی و معدن آلبلاغ شهرستان اسفراین جستجو کرد. معدنی سرشار از مواد باارزش که هنوز هم مشخص نیست که می تواند چه فایده‌ای برای استان داشته باشد!

ماجرای معدن آلبلاغ مدت هاست در خراسان شمالی مطرح است. به طوری که سال گذشته خبرگزاری دانشجو در یک گزارش بخشی از مسائل آن را بررسی کرد، اما مشکلات آن هنوز هم وجود داشته؛ از حیف شدن یک سرمایه عظیم ملی گرفته تا جان باختن کارگران در این معدن. معدن آلبلاغ اسفراین مدت هاست گرفتار بی تدبیری‌ها شده. این معدن باارزش اکنون توسط مردم اسفراین و روستا‌های اطراف به بهره برداری می‌رسد و سنگ آن به سایر استان‌ها فروخته می‌شود. مسئولان دولتی نیز بار‌ها خواسته اند تا جلوی برداشت‌ها را بگیرند، اما آنرا رها کرده و پس از مدتی ماجرا تکرار می شود. اکنون این معدن بی سر پناه بین بی تدبیری مسئولان و سودجویی دلالان گرفتار شده است.

 

طی این مدت نیز برداشت‌های شخصی با قیمت‌های هنگفت از این معدن ادامه داشت. اما پس از کش و قوس‌های فراوان طی یکی دو سال اخیر، بالاخره استاندار خراسان شمالی در مردادماه سال گذشته گام جدیدی برای تعیین تکلیف این معدن برداشت. محمدعلی شجاعی طی نامه‌ای به معاون اول رئیس جمهور درخواست کرد تا ماجرای معدن آلبلاغ به اتمام برسد. محمدعلی شجاعی در این نامه آورد: با پیگیری‌ها و اقدامات استانداری و دستگاه‌های مسئول، بهره‌برداری غیرمجاز از معدن آلبلاغ پایان پذیرفت، اما تاکنون اقدام مؤثری در خصوص تعیین تکلیف وضعیت این معدن صورت نگرفته است. تقاضا داریم تکلیف این معدن سرعت یابد.

هرچند طی این نامه استاندار خراسان شمالی مدعی شده بود معدن آلبلاغ از حضور مردم پاک‌سازی شده است، اما دقیقاً روز بعد از این نامه‌نگاری، هادی قوامی، نماینده مردم اسفراین در مجلس گفت: در این معدن افزون بر پنج هزار نفر مشغول به کار شدند، این معدن ظرفیت و پتانسیل خوبی برای ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری است که باید توسط دستگاه‌های مربوط ساماندهی شود.

وی افزود: هم‌اکنون در این معدن مردم به سنتی‌ترین شیوه و بدون مجوز‌ها برداشت می‌کنند که متأسفانه باعث مرگ دو نفر از آنان شد.

البته بعدها آمار جانباختگان به شش نفر نیز رسید و علت هم برداشت‌های غیر اصولی و بسیار خطرناک است. طبق گفته شاهدان عینی؛ مردم برای تراش سنگ معدنی یک تونل حفر کرده اند که هر لحظه ممکن است فرو بریزد و آمار کشته شدگان بیشتر نیز شود.

نکته جالب‌تر ماجرا آنجاست که حدود یک ماه قبل از این نامه‌نگاری، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان که وظیفه اصلی مدیریت این مسئله را بر دوش دارد، در یکی از معدود اظهارنظر‌های خود گفته بود: قرار بر این است تا ایمیدرو عملیات پی‌جویی را در معدن سرب و روی آلبلاغ انجام دهد و ظرفیت این معدن را برای سرمایه‌گذاری اعلام کند.

اما تمام اظهار نظر‌ها بی فایده بود. مردم که برخی مسئولان نام آن‌ها را سودجو گذاشته بودند، همچنان به این شغل ادامه می‌دادند. آن‌ها می‌توانستند طی یک روز به راحتی ۲ تا ۳ میلیون تومان درآمد کسب کنند. از سوی دیگر نیز تنها اقدام مسئولان مصاحبه کردن بود. مسئولان بخش‌های مختلف مصاحبه می‌کردند و می‌گفتند که سودجویان در حال برداشت از معدن آلبلاغ هستند!

در مهرماه سال گذشته معاون امور صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: حضور سودجویان برای برداشت‌های غیرمجاز سرب و روی از معدن آلبلاغ در شهرستان اسفراین به‌تازگی افزایش‌یافته است.

وی درباره استقرار ایمیدرو در معدن آلبلاغ و انجام مطالعات پی‌جویی‌های معدنی گفت: در این زمینه مردادماه امسال، کارشناسان در منطقه حضور یافته و پس از آن در شهریور ماه امسال نشستی در سازمان محیط زیست کشور برگزار شد تا برای اقدامات ایمیدرو در آلبلاغ اسفراین بررسی‌های لازم انجام شود، اما هنوز، صورت‌جلسه‌ای از این نشست بیرون نیامده است.

معاون امور صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با اشاره به اینکه استقرار کارشناسان سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران «ایمیدرو» در آلبلاغ نیازمند مجوز‌های لازم است، گفت: هنوز این مجوز‌ها داده نشده است.

وی افزود: حضور و استقرار کارشناسان ایمیدرو در منطقه آلبلاغ مستلزم تأمین نیرو برای محافظت است که تأمین هزینه‌های مربوط به آن هنوز محل اختلاف و مناقشه است. رضازاده با اشاره به اینکه ایمیدرو خواستار انجام فعالیت‌های اکتشافی در معدن آلبلاغ است افزود: تا زمانی که مجوز‌های لازم داده نشود، ایمیدرو نمی‌تواند در منطقه مستقر شود.

آذر ماه دستگاه قضا استان به ماجرا ورود می‌کند. رئیس‌کل دادگستری خراسان شمالی در این راستا به دو مدیر استانی مرتبط با معادن و محیط‌زیست درباره پیامد‌های ناشی از عدم ایفای تعهدات قانونی برای ایمن‌سازی معدن آلبلاغ اسفراین هشدار داد و ضرب‌الاجل زمانی یک ماهه تعیین کرد.

چند روز بعد نیز مسلم یاران، دادستان خراسان شمالی گفت: پرونده‌ای برای معدن آلبلاغ تشکیل ‌شده و در جلسات مشترک پیگیر اقدامات لازم از سوی محیط‌زیست و سازمان صمت استان هستیم و از اقدامات ایمیدرو ناراضی هستیم.

در این بین هادی قوامی، نماینده مردم اسفراین در مجلس نیز بیان کرد: قرار بود ایمیدرو، با عقد قرارداد با شرکت‌های حفاظتی مورد تأیید نیروی انتظامی، در منطقه معدنی آلبلاغ نیرو مستقر کند و کار حفاظت از این منطقه را بر عهده بگیرد، اما تاکنون این اقدام انجام‌نشده است.

پس از اینکه ایمیدور رسما وارد ماجرا نشد، استاندار خراسان شمالی سکوت را شکست و به شدت از این مجموعه گله کرد. محمدعلی شجاعی در این رابطه گفت: ایمیدرو به هیچ‌یک از تعهدات خود در بحث امنیتی و اجتماعی عمل‌نکرده و ما به جدیت پیگیر این موضوع هستیم و کوتاه هم نخواهیم آمد، چون باید پاسخگو باشند.

وی افزود: به‌صورت شفاهی به ایمیدرو پیام دادم که خود را راحت و اعلام کند که تفاهم‌نامه منعقدشده در سفر رییس جمهوری به استان، اجرایی نمی‌شود و عملی نیست، ایمیدرو دوست ندارد و یا نمی‌تواند تکالیف را در قبال معدن آلبلاغ اجرا کند و در این زمینه، ما را ۶ ماه معطل کرده است.

حدود یک ماه بعد، دوباره رئیس کل دادگستری استان پشت تریبون آمد و خبر از صدور مجوز‌های لازم برای آغاز بهره برداری از آلبلاغ خبر داد. حجت الاسلام جعفری در این باره گفت: در یک مرحله مجوز‌هایی صادر شد، اما متأسفانه اجازه عملیات برای مسؤولین پیگیری داده نشده و مجدداً بررسی شد و قرار بر این شد که مجوز‌ها را دستگاه‌های متولی صادر کنند که این مجوز‌ها بر اساس سازوکار‌های قانونی و متناسب با منطقه برای معدن آلبلاغ اسفراین صادرشده است. در حال حاضر به دلیل صعب‌العبور بودن منطقه و برف، کار نقشه‌برداری و شناسایی مواد معدنی که یک کار فنی است، دشواری‌های خاصی دارد، ولی تأکید کرده‌ایم و استاندار نیز به جد پیگیر هستند که این معدن باید در همین مقطع زمانی سروسامان پیدا بکند.

این سخنان مربوط به بهمن ماه سال گذشته است. اما پس از گذشت چند ماه ماجرا تکرار شد. استاندار خراسان شمالی بار دیگر خبر از بی حاصل بودن تمام اقدامات خبر می‌دهد. شجاعی ۱۵ اردیبهشت ماه در واکنش به بدعهدی ایمیدور بیان کرد: ۱۰ ماه از سفر رئیس جمهوری به استان می‌گذرد، اما بحث سریالی بی‌توجهی به مسئولیت اجتماعی در استان تکرار شد و سازمان ایمیدرو تاکنون به هیچ‌یک از تعهدات خود برای حضور، حفاظت، اکتشاف و بهره‌برداری عمل‌نکرده است.

وی افزود: هزینه حفاظت از معدن آلبلاغ طبق مصوبه سفر ریاست جمهوری بر عهده سازمان ایمیدرو است، اما آنان به بهانه‌های مختلف مانند برفی بودن منطقه به تعهد خود عمل نکردند.

برداشت‌ها ادامه دارد
اما یکی از شهروندان اسفراین در خصوص شرایط فعلی این معدن به خبرنگار ما گفت: با اینکه برداشت‌های شخصی نسبت به سال گذشته کاهش یافته، اما باز هم عده زیادی از این معدن استفاده می‌کنند. روند کار هم اینگونه است که اهالی روستا‌های اطراف با الاغ یا حتی کوله پشتی به معدن رفته؛ قسمتی را می‌تراشند و بعد از حمل به پایین کوه می‌آورند. عده‌ای دلال همانجا سنگ‌ها را کیلویی ۵ تا ۸ هزار تومان به صورت نقدی می‌خرند.

وی افزود: به این ترتیب اگر یک کارگر ساده با یک الاغ به آنجا برود به راحتی تا عصر می‌تواند حدود ۲ میلیون تومان درآمد خالص داشته باشد.

این شهروند اسفراینی با اشاره به این که سال گذشته عده‌ی زیادی از این معدن استفاده می‌کردند، تصریح کرد: آن زمان شهرستان رونق اقتصادی گرفته بود. هیچ کارگری بیکار نبود. از استان‌های دیگر الاغ به اسفراین وارد می‌شد. در دامنه کوه بازاری اعم از علوفه برای الاغ ها، مواد خوراکی، بیل و کلنگ و سایر لوازم به فروش می‌رسید. همه کار می‌کردند و درآمد داشتند!

ابوالفضل بروکی، دبیر قرارگاه احمدی روشن بسیج دانشجویی خراسان شمالی اما در واکنش به این اتفاقات گفته: اکنون سنگ‌های معدنی از مردم خریداری می‌شود و به استان‌هایی دیگر ارسال می‌شود. ببینید چه سودی برای دلال‌ها دارد که حاضرند سنگ را کیلویی ۸ هزار تومان بخرند.

بروکی ادامه داد: استاندار خراسان شمالی همواره در سخنان خود تاکید داشته که کار‌های بزرگ برای استان تعریف و انجام شود. یکی از کار‌های بزرگ می‌تواند سرمایه گذاری روی همین معدن باشد. اگر یک کارخانه تبدیل این سنگ‌های معدنی به فرآورده‌های ارزشمند در استان احداث شود می‌تواند باعث یک تحول اساسی در استان شود.

ماجرای معدن آلبلاغ مدت هاست ادامه دارد و به نظر می‌رسد همچنان نیز ادامه دار بماند. در این بین، برخی مشغول به جیب زدن سود‌های کلان هستند و باقی نیز از این سرمایه ملی بی بهره. معدن آلبلاغ که قطعا یک ثروت است، امروز به علت برخی بی تدبیری‌ها تبدیل به یک معضل شده و مشخص نیست چه کسی قرار است مشکلاتش را رفع کند.