مکانیسم باج‌گیری

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، علیرضا فلاحی،* بر اساس مکانیسم حل اختلاف در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ هرگونه طرح شکایت باید در کمسیون مشترک برجام مطرح شود و در صورت حل نشدن پس از یک ماه به شورای امنیت ارجاع داده شود، بند ۱۰قطعنامه نیز همین روند را تایید می‌کند.

اما ادبیات بند‌های ۱۰ الی ۱۵ این روند را الزام آور نمی‌داند و آمریکا با استفاده از این میانبر مسیر ۲ ماهه شکایت را به نصف کاهش داده.

 

سناریو اول آمریکا تصویب قطعنامه‌ای بود، که با ۲ رای موافق و ۱۱ مخالف شکست خورد. سناریو دوم آمریکا راه اندازی مکانیسم ماشه است که طبق آن هر کدام از طرفین برجام نسبت به هم شکایت داشته باشند، می‌توانند همه چیز را به حالت قبل از برجام دربیاورند.

آمریکا دیگر عضو برجام نیست و از لحاظ حقوقی هم طبق بند۳۶و۳۷ امکان شکایت ندارد. همین باعث شده تا توهم بی تأثیری آمریکا در ذهن برخی‌ها به وجود بیاید.

اکنون آمریکا قرار است طبق بند ۱۱ قطعنامه مکانیزم ماشه را فعال کند، در این بند آمریکا به عنوان شرکت کننده اصلی در برجام و به خاطر داشتن شأن هیأت مؤسس و مشارکت کننده نه عضو در برجام این ادعا را مطرح کرده. این تفسیرپذیری مفاد برجام و قطعنامه همواره نقطه ضعف این قبیل توافقات بوده است. آمریکا می‌خواهد مکانیسم ماشه را فعال کند و تمامی تحریم‌ها را برگرداند، اگر روسیه وچین و حتی اروپا، آمریکا را محقق به استفاده ندانند، این به معنای عدم امکان وقوع آن نیست.

حتی اگر کشور‌های مخالف آمریکا قطعنامه‌ای علیه آمریکا در شورای امنیت تهیه کنند، آمریکا آن را وتو می‌کند. کشور‌های مخالف تنها می‌توانند مفاد قطعنامه را اجرا نکند و مانع تراشی کنند و نمی‌توانند مانع اعتبار یابی آن شوند.

این تحلیل که می‌گویند مخالفت کشور‌ها با آمریکا مانع بازگشت تحریم‌های سازمان ملل است، از جنس همان تحلیل‌های است که در مورد عدم امکان خروج آمریکا از برجام زده می‌شد. تحلیل خطرناک دیگر که باعث برآورد غلط در محاسبات می‌شود این است که در صورت بازگشت تحریم‌ها و موفقیت مکانیزم ماشه، تعهدات ایران در برجام لغو می‌شود.

ایران طبق بند ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ بیان داشته، در صورت بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تعهدات خود را متوقف سازد، اما ادبیات این بند بیشتر یک ضمانت حقوقی است تا امری که اجرا شود آن هم توسط دولتی که به سادگی دست از تنها دستاورد خود بر نمی‌دارد.

آمریکا هم به خوبی اطمینان حاصل کرده که دولت ایران تعهدات خود را رها نمی‌کند. عدم واکنش ایران به موجب بازگشت تحریم ها، پالس ضعف را به اروپا وآمریکا ارسال می‌کند و دشمن را در فشار حد اکثری مصر‌تر می‌کند. از طرفی روسیه و چین هم بی میل به همکاری می‌شوند، آن‌ها نتیجه می‌گیرند، تعامل با غرب از همه چیز، حتی صفر شدن امتیاز‌ها و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل مهم‌تر است.

این مکانیسم بیشتر جنبه باج گیری دارد و آمریکا می‌خواهد هر طور که شده ایران را پای میز مذاکره بکشاند. بازگشت ۶ قطعنامه قبلی سازمان ملل که ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ معلق شده بود با اقتصاد و معیشت مردم ارتباط مستقیمی ندارد و مخصوص تجارت در صنایع و تکنولوژی هسته‌ای است که هم اکنون نیز به واسطه تحریم‌های ثانویه، تحریم است.

واضح است که نبود واکنش مناسب از سوی جمهوری اسلامی، قبل از ۳۰ شهریور ابتکار عمل را به طرف‌های دیگر خواهد سپرد و در عمل با یک بازی منفعلانه سودی بر روی زمین برای ما نخواهد داشت.

اگر ترامپ پیروز انتخاب شود، ظرف تحریمی پر شده و دیگر توان ادامه تحریم‌ها را ندارد و حربه تحریم بی اثر خواهد شد. در آن صورت طرف‌های دیگر مانند فرانسه در قبال مخالفت با تصمیمات ترامپ، از ایران می‌خواهد که منافعش را در لبنان و باقی بخش‌ها کنار بگذارد؛ و اگر بایدن بیاید، جو یکپارچه داخلی، حمایت از تولید داخلی و اقتصاد مقاومتی و کاهش وابستگی به نفت رها شده و ساختار فعلی تحریم‌ها که میراث اوباما و تیم اوست افزایش پیدا کرده و ایران در گرداب تحریمی فرو می‌رود و نگاه به حل شدن مشکلات به سمت خارج می‌رود.

اما واکنش ایران قبل از۳۰ شهریور، می‌تواند همه معادلات غرب را به هم بزند، ایران می‌تواند تمام تعهدات خود را لغو کند و از برجام خارج شود و با رایزنی دیپلماتیک همکاری با روسیه و چین را گسترده‌تر کنند و هم می‌توانند به نظارت بازرسان آژانس که طی این مدت و برداشت ۵ گام کاهش تعهدات هسته‌ای دست نخورده باقی مانده، خاتمه دهد و تمام بازرسان آژانس را اخراج و دوربین‌های این نهاد را جمع کند و تعهدات خود در برجام را متوقف سازد.

عدم اقدام متقابل به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، و ماندن در برجام، یعنی فرستادن پالس ضعف به غرب و بی میلی به شرق و بست ناامیدی در داخل و گره زدن حل مشکلات معیشتی به انتخابات آمریکایی.